İrlanda

Vikipedi, özgür ansiklopedi

→ Başlığın diğer anlamları için İrlanda (anlam ayrım) sayfasına bakınız.

İrlanda
Éire
Ireland

Resmi diller

İrlandaca (ulusal dil) ve (birinci resmi dil), İngilizce (ikinci resmi dil)

Başkent

Dublin (Baile Átha Cliath)

En büyük kent

Dublin (Baile Átha Cliath)

Yüzölçümü
- Toplam
- Su %'si

Dünya ülkeleri arasında 117'inci
70.273 km²
%2

Nüfus
- Toplam (2002)
- Nüfus yoğunluğu

Dünya ülkeleri arasında 121'inci
3.917.336

56/km²

Bağımsızlık

- Tarih

İngiltere-İrlanda Anlaşması

6 Aralık 1921

Para birimi

Avro (Euro)(€)¹

Saat dilimi

WET (UTC; yaz saati uygulamasında UTC+1

Ulusal marş

Amhrán na bhFiann (Askerin şarkısı)

İnternet alan adı

.ie

Uluslararası arama kodu

353

(1) 1999'dan önce: İrlanda sterlini (Punt)

İrlanda Cumhuriyeti ya da kısaca İrlanda. Atlantik Okyanusu'nda Britanya Adaları'nın batısındaki İrlanda Adası üzerinde kurulu Avrupa Birliği üyesi bir ülke. İrlanda, 1973'ten beri AB üyesi olmasına karşın NATO üyesi değildir.

[değiştir] İrlanda hakkında temel bilgiler

Sınır uzunluğu: 360 km (Birleşik Krallık ile)
Başkent: Dublin (İrlandacada Baile Atha Cliath)
En uzun ırmak: Shannon
En yüksek noktası: Carrantuohill, 1050 m
Devlet başkanı: Mary McAleese, 11 Kasım 1997'den beri, 7 yıllık dönem için
Hükümet başkanı: Bertie Ahern
Parlamento: Oireachtas; 2 bölümdür: Dáil Éireann (temsilciler meclisi) ve Seanad Éireann (senato)
Siyasal partiler: Fianna Fáil (demokratik sağ); Fine Gael (hristiyan demokrat); Irish Labour Party (sosyal demokrat); Sinn Fein (nasyonalist)
İdari bölgeler: 4 'İngilizce: province, İrlandaca: cúige' Ulster, Munster, Leinster, Connacht), 26 'İngilizce: county, İrlandaca: contae'.

[değiştir] İrlanda'nın kısa tarihi

1916 Nisan'ındaki Paskalya Başkaldırısı'nın ardından gelen baskı döneminde, İrlandalı gönüllüler IRA (Irish Republican Army, İrlanda Cumhuriyet Ordusu) çatısı altında örgütlenerek Britanyalılar'a karşı bir gerilla savaşına giriştiler. İngiliz başbakanı David Lloyd George biri Kuzey İrlanda, diğeri Güney İrlanda için olmak üzere iki parlamento kurarak kontrolü elinde tutmaya çalıştı. Gerçekten, protestan Kuzey İrlanda'da (Ulster) parlamento toplandı. Ancak katolik Güney İrlanda, İngilizlere ödün vermeyi reddetti. Bunun üzerine İngiliz başbakanı Lloyd George İrlandalı yurtseverlerle görüşme masasında barış yaptı. Anlaşma sonucunda Güney İrlanda uygulamada İrlanda Bağımsız Devleti adıyla bağımsızlığını kazandı (6 Aralık 1921, İngiltere-İrlanda Anlaşması). Kuzey İrlanda ise Birleşik Krallık'a bağlı kaldı.

Fakat IRA'nın aşırı kanadı, Eamon de Valera'nın öncülüğünde, İrlanda'nın bir bölümünü bağımsız, bir bölümünü de yeniden İngiltere'ye bağlı kılan anlaşmayı kabul etmedi. Bunu, bu anlaşmayı destekleyenlerin ve anlaşmaya karşı olanların savaştıkları bir iç savaş izledi. Sonunda IRA, İrlanda'nın bölünmesine razı oldu. 1925'te gerçekleşen Bağımsız İrlanda ile Kuzey İrlanda arasındaki sınır belirleme görüşmelerinden sonuç çıkmadı.

De Valera'nın Fianna Fáil partisi, 1927'de başbakan William Cosgrave'in hükümetine katıldı. 1932'de De Valera başbakan oldu ve Birleşik Krallık karşıtı bir takım ekonomik önlemler aldı. İkinci Dünya Savaşı'nda İrlanda tarafsız kaldı. 1948'de De Valera seçimleri kaybetti ve 1949'da İrlanda Cumhuriyeti ilan edildi. 1951'de De Valera yeniden başbakan, 1959'da ise cumhurbaşkanı oldu. 1972'de bir referandum ile Roma Katolik Kilisesi'nin devlet üzerindeki etkisi ortadan kaldırıldı. 1973'te protestan Erskine Childers cumhurbaşkanı oldu. Onu Cearbhall Ó Dálaigh (1974-1976), Patrick Hillary (1976-1990), Mary Robinson (1990-1997) izledi.

[değiştir] İklim

İrlanda ılıman bir deniz iklimine sahiptir. Temmuz ayında elde edilen sıcaklıklar güneyde 16° ile kuzeyde 14° arasında değişir. Kışlar nispeten sıcak geçer ve sıcaklık Ocak ayında 4° ile 7° arasında değişir. Ülkeye hakim olan Atlantik Okyanusu'ndan gelen nemli rüzgarlar ülkenin yıl boyunca yağış almasına neden olur. Ülkenin yaklaşık yüzde sekseni yılda ortalama 762 ile 1270 mm arasında yağış alır. Yağışlar nedeniyle ülke oldukça ıslaktır. Çoğu günler sis tabakasıyla kaplıdır.

[değiştir] Atatürk ve İrlanda Sorunu

İrlanda'da İngiltere İmparatorluğu'nun insan haklarını ihlale eden ve kendi kendini yönetme anlayışı ile hiç uymayan uygulamaları Osmanlı Devleti'nde ve Türkiye Cumhuriyeti'nde tepkiyle karşılanmıştır. Osmanlı Padişahlarından II. Abdülhamid'in İrlanda'daki Katolik direnişe yardım ettiği bilinen iddialar arasındadır. Ayrıca Atatürk de İrlanda'da İngiltere'nin uygulamalarının kabul edilemez olduğunu, buna karşın tüm dünyanın buna sessiz kaldığını şu sözler ile ifade etmiştir:

"İngilizlerin sulh zamanında ve harp sahasından uzak olarak İrlanda’ya reva gördüğü muameleye hemen hemen kayıtsız bir şekilde bakan dünya efkarı, Ermeni ahalinin tehciri hususunda almaya mecbur kaldığımız karar için bize karşı haklı bir ithamda bulunamaz."[1]

[değiştir] Sembolleri

Üç yapraklı yonca (shamrock), harp ve siyah bira (stout) Guinness, İrlanda'nın sembolleridir. Guinness Rekorlar Kitabı da bu ünlü siyah biranın üreticisi tarafından hazırlanmaktadır.