Alman
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Alman, Almanya vatandaşlığını almış veya Alman ırkından gelen ve genellikle Orta Avrupa'da yaşayanlara ithaf edilen bir sıfattır.
Almanya anayasasının 116. paragrafında hem vatandaşlığı hem de soyundan gelme açıklanmıştır. 2001 yılında yeni çıkarılan vatandaşlık kanununda ise, Almanya vatandaşlığı olanlar Alman diye kabul edilmektedir.
Avusturya ve İsviçre vatandaşlarının dilleri de Almanca olsa da, onlar Alman soyundan görülmez, sadece Almanca dilini almış ve özel ilişkiler kuran diğer Avrupalılar olarak bakılır. Anadili Almanca olan yaklaşık 100 milyon insanın yaklaşık 80 milyonu kendisini Alman olarak görür.
[değiştir] Alman kökü
Almanların ön ırkı Ren nehrinin doğu tarafına yerleşmiş Cermenlerdir. Sakson, Frisler, Thüringenler, Franklar, Alamanlar ve Bayuvarlar bu genel anlamda Cermen ırkının belkemiğini oluştururlar. Keltik ve Slavlar ve diğer uzaktan boylar da bu etnik yapıda yer edinmişlerdir. 9. ve 10. yüzyıl ortalarında bir millet anlayışı ile birlikte Franklar Krallığı'nı oluşturmuşlar. Ancak belli başlı Cermen boylarının birleşmesi ile birlikte bir krallık altında Alman milleti oluşmaya başlamıştır. Bu arada kuzeyde Frizler, Anglosaksonlar, Franklar güneyde ise Saksonlarla Bayurvarlar karakteristik ve folklorik yapılara ayrılmışlar. Batı Roma İmparatorluğu'nun çöküşü sonucu çeşitli krallıklar ve derebeylikler kurmuşlar ve genelde Frank Krallıkları altında tarihte yerlerini almışlardır.
Esas anlamda Alman soyu ve buna bağlı olarak millet yapısı ise 19. yüzyıl başlarında başlayan milliyetçilik akımı ile oluşmuştur. 1871 yılında ilk Alman İmparatorluğu ile milli devlet oluşturulmuştur. Vatandaşlarına ise "Reichsdeutsche" (imparatorluk Almanı) denilmiştir. Bu milli sınırlar dışında kalan Alman köklülere ise diğer tabir yakıştırılmış. Öz Şıvablar veya Sudet almanları olarak adlandırılmışlar. Nasyonal Sosyalizm (Nazi) zamanında ise bunlara topluca "Volksdeutsche" (Alman halkı) denmişdir.
Rus çarı Deli Petro, ülkesine çağırdığı Alman zaanatkarları asırlar boyunca Rus Çarlığında etnik yapıya ulaşmışlar ve Stalin zamanında bunlar Kazakistan'a sürgün edilmişler. Alman hükümetinin vatana ulaştırma projesinde tekrar geriye getirilmeye başlanmışlar.
Alman boy tabirleri bugün tamamen kullanımdan kalkmıştır. II. Dünya Savaşı sonucu oluşan göçler ve birbirleri altında oluşan homojen karışmalar sonucu sadece folklorik özellikleri kalmıştır.
[değiştir] Almanca
- Ana madde: Almanca
Alman dili anglosakson dil gurubuna dahil olup daha çok İngilizce ile yakınlığı bulunmaktadır. Bugün Almanca dili altında korumuş olan ve halen kullanılan şiveler mevcuttur. Mesela Hollandaca karışımı olan frisisce, Stuttgart taraflarında şiwebiş, Karaorman bölgesinde badence, Bavyera bölgesinde bayuvarca, Saksonya bölgesinde ise saksonca ve daha birçok örnekler gösterilebilir. Bugünkü Almanya sınırları dışında diğer ülkelerde birçok alman soyundan gelen etnik topluluklar yaşamaktalar ve genelde yöre dili yanında kendi alman şivelerini korumuşlardır. Bunlarda çek cumhuriyeti'nde yaşayan sorbenler ile Romanya'da yaşayan yedibuerger'lileri sayabiliriz. Kökü ve fonetik yapısını Almanca'dan alan Avrupa musevililerin dili Yidiş ise parantez dışında tutarak burda da sayabiliriz.
Bugün Almanya'da kullanılan Almanca çok zengin dil şive ve ağız özelliklerine sahip olup, tarz ve deyimlerinde ufak ayrılıklar getirmektedir. "Hochdeutsch" diye tabir edilen düzgün Almanca hemen hemen her büyük şehirlerde kullanılmakla beraber en iyi özelliklerini Dortmund ve Bonn şehirlerinde rastlanabilir. Almanya dışında resmi veya resmi olmayan dil olarak şu ülkelerde kullanılır : Danimarka, Avusturya, Liechtenstein, Lüksemburg, Çek Cumhuriyeti, Belçika (Flanderler), Güney Tirol (İtalya) ve birçok İsviçre kantonlarında isviçre almancası "Schwyzertüütsch" konuşulur. Eski almanya kolonilerinde ise halen almanca konuşulmaktadır. Bunlar arasında Afrika ülkesi Togo, Namibya ve Güney Amerika'da (Şilİ, Peru, Arjantin) olan Alman kolonilerini de sayabiliriz.
[değiştir] Tarih
Roma imparatorluğu ve onun arkasında oluşan Avusturya Habsburg İmparatorluğu boyundurluğunda pek sivrilmeden yaşayan almanlar 19. yüzyılın başına kadar sadece derebeylikler ve Frank Krallıkları kurmuşlar. Napolyon'un sebep olduğu çalkalanmalar sonucu 19. yüzyılın başında bütün Avrupa'da oluşan milleyetçilikle sivrilmeye başlamışlar.
1871 de ilan edilen Alman İmparatorluğu sonucu kendileride Avrupa'da söz sahibi olmaya başlamışlar. 1. Dünya savaşı sonunda oluşan Prusya ağırlıklı Alman Cumhuriyeti "Weimarer Republik" Cumhurbaşkanı Paul von Hindenburg'un 30 Ocak 1933 tarihinde şansölye olarak atadığı Adolf Hitler'in iktidara geçmesiyle sona ermiş. Onun yerine kendilerini Roma İmpartorluğunun varisi olarak görüp 3. İmparatorluğu "Drittes Reich" ilan etmişler.
Hitler'in getirdiği faciadan geriye sosyalist Doğu Almanya "DDR" (=Deutsche Demokratische Republik)ve kapitalist Batı Almanya "BRD" (=Bundesrepublik Deutschland) kalmış. 1989 da şiddetsiz halk ayaklanması ve Gorbaçov'un inisiyatifi sonucu Doğu Almanya lağv edilmiş ve ardından iki Almanya birleşmiştir.
