Graciano Lopez Jaena
Mula sa Tagalog Wikipedia, ang malayang ensiklopedya.
GRACIANO LOPEZ JAENA
‘Principe’ Ng Propaganda
DUKHA ang mga magulang nang isilang si Graciano Lopez-Jaena sa Jaro, Iloilo, nuong Deciembre 18, 1856. Ang ina niya, si Maria Jacoba Jaena, ay isang mananahi lamang habang ang ama, si Placido López, ay hamak na taga-kumpuni ng kahit ano na lamang. Subalit nagkapag-aral nang kaunti si Placido samantalang lubhang matimtiman si Jacoba kaya tatag sa pag-aaral at sa pagsamba ang tinubuan ni Graciano. Anim na taon si Graciano nang ipadala ng mga magulang kay Fray Francisco Jayme upang maturuan. Agad napansin ng frayle ang dunong ni Graciano at ang galing niyang magsalita.
Seminarista. Kasalukuyang naglalabanan nuon sa España ang mga mapagpalaya (liberals) at mga makaluma (conservatives). Nagkataong nanaig nang ilang taon ang mga mapagpalaya, umabot sa Pilipinas nang dumating si Carlos de la Torre bilang governador general (1869-1871) ng makalumang pamahalaan sa Manila. Isa sa mga makabagong palakad niya ay ang padamihin ang mga pari na katutubo (indios, natives). Isa sa mga nabuksan ay ang Seminario de San Vicente Ferrer sa Jaro. Pangarap ng ina na maging pari si Graciano kaya sinamantala ang pagbukas ng seminario at duon ipinadala ang binatilyo. Uli, natanyag siya duon sa dunong at husay magsalita. Habang nag-aaral, nagsilbi si Graciano bilang kalihim ng kanyang tio, si Claudio Lopez, na pang-2 sugo (vice consul) ng Portugal sa Iloilo.
Manggagamot. Labag sa nais ng ina, hangad ni Graciano na maging manggagamot (medico, physician). Nang sa wakas ay pumayag ang mga magulang, tinangka niyang pumasok sa Universidad de Santo Tomas sa Manila subalit tinanggihan siya. Hindi kasi siya nakatapos ng bachelor of arts na hindi itinuro sa seminario sa Jaro. Sa halip, ayon sa payo sa kanya, sa ospital ng San Juan de Dios siya nagsilbi bilang turuan (apprentice) ng mga manggagamot duon. Hindi pa tapos ang pag-aaral ni Graciano nang naubos ang tustos ng dukhang mga magulang, at napilitan siyang bumalik sa Iloilo. Ginamit niya kung ano na lamang ang natutunan, nanggamot sa mga barrio at baranggay sa pali-paligid.
Manunulat. Sa kanyang mga namasdan, lalong sumidhi ang puot niya sa lupit ng pag-api ng mga frayle sa mga tao. Nuong 1874, nang 18 taon gulang lamang, nakainitan na siya ng mga frayle dahil sa sinulat niyang “Fray Botod,” prayleng bundat na matakaw at mahilig sa babae.
“Lagi nang banggit ang Dios at Mahal na Birhen samantalang panay ang daya at pagsamantala sa mga tao.”
Hindi ito nalathala kailanman subalit maraming sipi (copias, copies) ang umikot-ikot sa Visayas. Lalong napuot ang mga frayle kay Graciano nang patuloy siyang kumalampag (campaña, campaign) ng katarungan para sa mga tao. Talagang nagpahamak siya nang patayin ng Español na alcalde ng Pototan ang ilang bilanggong katutubo. Pinilit, tumanggi si Graciano na ipahayag na “natural” ang pagkamatay ng mga bilanggo. Nagsimula siyang tumanggap ng babala na papatayin siya ng mga frayle. Nuon siya tumakas sa España.
by: Anjilo M. Carigma
