Ligji
Nga Wikipedia, Enciklopedia e Lirë
1. Ligji:
A) Ligji është një rregull sjelljeje e pranuar formalisht si e zbatueshme apo e zbatuar nga një autoritet. Ligjit i nënshtrohen njësoj të gjithë pjesëmarrësit që direkt apo indirekt kanë marrë pjesë në zbulimin dhe formulimin e tij.
B) Tërësia e këtyre rregullave. Ligji është një rregull (ose grup rregullash) që zakonisht zbatohet nga nëpunës, dhe (ndryshe nga rregulla etike apo të tjera) shoqërohet nga sanksione nëse nuk zbatohet. Ligjet mund të jenë penale (që kërcënojnë ndëshkimin në rast sjelljeje anti-shoqërore), civile (që lejojnë padi ndërmjet personave me aftësi juridike për të vepruar, psh për dëme apo kërkimin e një urdhri nga gjykata për kryerjen apo moskryerjen e një veprimi të caktuar), kushtetuese (që krijojnë bazën juridike për funksionimin e një shteti, duke përfshirë zakonisht të drejtat dhe liritë e njeriut në një seksion të veçantë).
2. Shkenca apo filozofia e ligjit; jurisprudenca.
Sqarim shtesë: Ligjet në fushën juridike janë rregulla sjelljeje që janë shndërruar në akte normative, të cilat zakonisht përfshijnë elementin shtrëngues. Një ndarje e thjeshtë e ligjeve në bazë të natyrës së krjimit të tyre është ajo në ligje kombëtare dhe ligje ndërkombëtare. A) Ligjet kombëtare aprovohen nga legjislatori vendës dhe veprojne eksluzivisht brenda juridiksionit territorial të një shteti të dhënë. B) Ligjet ndërkombëtare krijohen nga bashkësia ndërkombëtare dhe zakonisht rregullojnë marrëdhëniet ndërmjet shteteve.
3. Ligjet natyrore janë marrëveshje me ndihmën e të cilave njerëzimi mundohet të shpjegojë dukuritë natyrore. Për të arritur deri te formulimi i një ligji natyror zakonisht në shkencë përdoren dy metoda. Shtrimi i hipotezës pohuese, pas vërtetimit të saj shtrohen teoremat të bazuara në atë hipotezë. Pas vërtetimit formulohet ligji. Metoda mohuese ka të njëjtin qëllim, vërtetimi i hipotezës bëhet duke mohuar hipotezën e shtruar. Pas vërtetimit që mohimet janë të gabueshme kalohet në teorema e në bazë të saktësisë së tyre formulohet ligji. Ligjet natyrore zakonisht formulohen nga shkencëtarë/studiues.
