Rini
From Wikipedia
Li rini sunnu urgani escritura dî virtibbrati. Nzèmmula ê vii urinarii custituìscinu l'apparatu urinariu, ca filtra dû sangu li prudotti di scartu dû mitabbulismu e l'espeddi tramiti l'urea. Lu sitturi dâ midicina ca studia li rini e li sô malatii è chiamatu nefroluggia.
Ìndici |
[cancia] Anatumìa umana
Nta l'èssiri umani li rini sunnu situati ntâ riggiuni pustiriuri supiriuri di l'addomi, ê lati dâ culonna virtibbrali, ntê fossi lummari, estirnamenti ô pirituneu ca tappizza la cavitati adduminali.
Ogni rini havi na forma a fasolu. La lunghizza midia è 12 cm, la larghizza 6,5 cm. e lu spissuri 3 cm. Lu sô pisu varia ntê dui sessi: 150 gr. nta l'omu, 135 gr. ntâ fìmmina. Ogni rini è situatu 'n na loggia, la càpsula fibbru-adipusa, ca cunteni macari lu surrini, siparatu dû rini suttustanti dûn settu cunnittivali. La pareti di sta càpsula è custituuta di matiriali fibbrusu, distinta 'n un fugghiettu antiriuri e un fugghiettu pustiriuri, chisti si jùncinu supiriurmenti, mentri nfiriurmenti rimàninu siparati prulungànnusi ntâ fossa iliaca e abbulcennnu l'uriteri finu â viscica.
Ntô rini si distìnguinu na facci antiriuri cummessa, na facci pustiriuri chianiggianti, un polu supiriuri arrutunnatu, un polu nfiriuri chiù appuntutu, un màrgini latirali cummessu e un màrgini midiali.
Ntô màrgini midiali è prisenti na funna fissura virticali longa 3-4 cm., ditta ilu rinali, di cui ntràsinu e nèscinu li vasi rinali (arteria rinali e vina rinali) e di cui parti l'uriteri, ca porta l'urina â viscica. L'ilu mmetti 'n na cavitati scavata ô nternu dû rini, minna rinali, 'n cui sunnu accolti li càlici minuri e majuri dâ pelvi rinali, vasi linfàtici e nervi.
Li pareti dâ minna rinali sunnu rriulari pâ prisenza di spurcenzi, li papilli rinali, currispunnenti a l'àpici dî piràmidi rinali, li cui basi sunnu rivolti versu la zona chiù pirifèrica; tra li papilli rinali esìstinu àutri spurcenzi menu accintuati, li culonni rinali. A l'esami di na sizzioni fruntali dû rini si distìnguinu pirciò dui zoni: una funna, zona miduddari, disposta attornu â minna rinali, e una supirficiali, zona curticali, ca abbolci la pricidenti.
[cancia] Struttura
thumb|right|Rini umanu 'n sizzioni A l'esami di na sizzioni fruntali dû rini si distìnguinu pirciò dui zoni: una funna, zona miduddari, disposta attornu â minna rinali, e una supirficiali, zona curticali.
[cancia] Sustanza curticali
La sustanza curticali (parinchima) è di culuri russu scuru e abbolci la sustanza miduddari, ca si ncugna prufunnamenti ntâ sustanza curticali, c'uriggina furmazzioni raggiati, chiamati raggi miduddari o piramidi di Ferrein.
[cancia] Sustanza miduddari
La sustanza miduddari (stroma) è di culuri chiaru e è furmata d' 8-11 massi allongati ditti piramidi di Malpichi, li cui àpici si gràpinu 'n cavitati caliciformi (calici rinali, ca cummèrginu versu l'uriteri.
Dâ sustanza curticali pàrtinu dî prulungamenti ca pènitranu tra li piràmidi di Malpichi, chiamati culonni di Bertin. Lu stroma cunteni li vasi sanguigni e linfàtici e li tirminazzioni nirvusi dû plessu rinali.
[cancia] Glumèruli
Ntâ sustanza curticali sunnu prisenti nummarusi gumìtuli micruscòpici custituuti di capiddari sanguigni artiriusi, li glumèruli.
Ognidunu di chisti arricevi lu sangu di n'artiriola affirenti, rivirsànnulu 'n n'artiriola effirenti di càlibbru minuri. Li dui artirioli sunnu cuntigui tantu di custituiri un veru e propiu pidicuddu vasculari di sustegnu (pidicuddu glumerulari).
[cancia] Càpsula di Bowman
Lu glumèrulu è abboltu di na mimbrana a duppia pareti, ca custituisci la capsula di Bowman. Lu fugghiettu nternu si ripica 'n currispunnenza dû pidicuddu, estruflittènnusi pi furmari lu fugghiettu esternu.
[cancia] Corpùsculu di Malpichi
Lu nsemi dâ càpsula di Bowman e dû glumèrulu custituìscinu lu curpusculu di Malpichi.
Li curpùsculi, d'aspettu sfiruidali, hannu un diàmitru di 150-250 micron.
Ntê curpùsculi si distìnguinu un polu vasculari e un polu urinariu, disposti a l'estremitati upposti.
[cancia] Tùbbulu rinali
Lu fugghiettu esternu dâ càpsula di Bowman, si cuntinua ntô latu uppostu ô pidicuddu, furmannu un suttili tubbu a dicorsu turtuusu: lu tubbulu rinali. La cavitati dâ càpsula cumùnica accussì cû tùbbulu.
La parti dû tùbbulu chiù vicina â càpsula è ditta tùbbulu cuntortu prussimali (o di prim'òrdini). A chisti sìquinu un sicmentu a forma di "U" (ansa d'Henle) e lu tùbbulu cuntortu distali (o di secunn'òrdini). Li tùbbuli rinali sunnu longhi 30-40 mm.
[cancia] Nifruni
Lu nsemi di glumèrulu, curpùsculu di Malpichi e tùbbulu rinali, custituìscinu lu nifruni. Lu nifruni è l'unità funziunali dû rini, havi zoè la funzioni urupuietica.
Quasi tuttu lu nifruni s'attrova ntâ sustanza curticali, sulu l'ansa d'Henle s'attrova ntâ sustanza miduddari.
Li nifruna sunnu 'n nùmmaru d'oltri un miliuni pi ciascunu rini. Lu nùmmaru diminuisci cu l'etati.
Si distìnguinu nifruna justamiduddari, chiù granni, e nifruna curticali, chiù nichi, ca rapprisèntanu l'85% circa di tutti li nifruna.
[cancia] Tùbbulu cullitturi
L'urina pruduciuta dû nifruni, veni arricugghiuta ntê tùbbuli cullittura, 'n cui cunfluìscinu li tùbbuli cuntorti distali.
Li tùbbuli cullittura si riunìscinu tra iddi, aumintannu prugrissivamenti di càlibbru. Manu manu si dirìgginu ntâ sustanza miduddari e tèrminanu ntê dotti di Bellin, ca si gràpinu ntê càlici rinali.
[cancia] Circulazzioni sanguigna ntô rini
Li rini nicèssitanu dûn nutèvuli apportu emàticu e pirtantu prisèntanu na ricca vascularizzazzioni. P'ogni jittata cardiaca, circa lu 20% dû sangu fluisci attraversu st'òrgani; di chistu risulta ca ntê rini cìrculanu 'n midia 1.100 ml di sangu ô minutu. Ciascunu rini arricevi, drittamenti di l'aorta adduminali l'arteria rinali, na grossa arteria rinali dû càlibbru di 5-7 mm. 'N currispunnenza di l'ilu di ciascunu rini l'arteria rinali si dividi, ginirarmenti, 'n dui rami, ca pènitranu ntâ minna rinali. Di ciascuna arteria rinali hannu locu cincu arterii sicmintarii: quattru d'iddi dicùrrinu antiriurmenti â pelvi rinali (arterii pripinichi) mentri la quinta dicurri pustiriurmenti â pelvi (arteria sicmintaria pustpinica). St'arterii si divìdinu ultiriurmenti pi dari locu a l'arterii ntirlubbari ca si dirìgginu versu la curticali cumpresi tra la sustanza miduddari e la culonna rinali adiacenti: st'arterii sunnu accolti quinni ô nternu dû lobbu rinali. Quinni, siddu difinemu un lobbu rinali comu custituutu di na piràmidi e dâ mitati di ciascuna dî culonni di Bertin adiacenti, lu tèrmini ntirlubbari nun è dû tuttu currettu pirchî mplica ca st'arterii dicùrrinu tra dui lobbi. Secunnu arcuni anatòmici fussi quinni chiù uppurtunu chiamàrili arterii ntralubbari, puru siddu oramai lu tèrmini cunsacratu dâ tradizzioni e chiddu currintimenti 'n usu è chiddu d'arterii ntirlubbari. L'arterii ntirlubbari, doppu èssirisi bifurcati, acchiànanu finu versu la basi dî piramidi rinali, unni mudìficanu la sô dirizzioni e dùnanu dî rami pirpinniculari a iddi stissi ca pìgghianu lu nomu d'arterii arcuati (lu nomu è duvutu ô sô aspettu, ca ricalca la forma dûn arcu aventi la cuncavitati rivolta versu la basi dâ piràmidi). Di l'arterii arcuati urigginanu l'arterii ntirlubbulari(dâ cummissitati) e l'arterii ritti veri (dâ cuncavitati). L'arterii ntirlubbulari si dirìgginu versu la pirifirìa dû rini, unni si risòlvinu 'n ramùsculi distinati â rrurazzioni dâ càpsula fibbrusa e di chidda adipusa. Di l'arterii ntirlubbulari si distàccanu a àngulu rettu l'artirioli affirenti, ca vannu a custituiri li glumèruli dî curpùsculi rinali circustanti. Ccà lu sangu veni ultrafiltratu e prusequi nta l'artirioli effirenti: di l'artirioli effirenti dirivanti dî glumèruli curticali (chiddi dâ purzioni chiù supirficiali dâ curticali dû rini) s'uriggina na riti piritubbulari, c'oltri a aviri funzioni nutritizii è cuinvolta ntô miccanismu dâ cuncintrazzioni cuntracurrenti; di chiddi dirivati dî glumèruli justamiduddari (li glumèruli ca s'attrovanu ntâ purzioni dâ curticali chiù vicina â miduddari) nàscinu l'arterii ritti spurii: lu sô dicorsu è simili a chiddu di l'arterii ritti puri (si pòrtanu parallilamenti a l'assi dâ piràmidi ntâ purzioni chiù nterna di chista, prinnennu lu nomu d'artirioli ritti e, doppu èssiri agghicati 'n prussimitati di l'àpici, si pìganu e cùmpinu a ritrosu lu stissu pircursu - quinni stissa dirizzioni e versu uppostu - prinnennu lu nomu di vinuli ritti). La diffirenza tra l'arterii ritti spurii e puri risedi principarmenti ntô fattu ca mentri lu sangu cuntinutu ntê secunni è un sangu aventi aguali cumpusizzioni dû sangu prisenti ntô restu dû corpu, lu sangu prisenti nta l'arterii ritti spurii àvi già sùbbutu lu prucessu d'ultrafiltrazzioni. Lu rolu di tutti l'arterii ritti (sia di chiddi spurii ca di chiddi puri) è chiddu d'appurtari nutrimentu â purzioni miduddari dû rini. L'arterii ritti veri si distàccanu dâ cuncavitati di l'arterii arcuati e si pòrtanu ntê piràmidi rinali furmannu riti capiddari piritubbulari.
La circulazzioni vinusa ripeti abbastanza fidirmenti chidda artiriusa. Di l'ilu nesci fora la vina rinali, accantu a l'arteria umònima, e sbocca ntâ vina cava nfiriuri.
Ntô sò cumplessu lu cìrculu rinali sviluppa circa 160 chilòmitra di lunghizza. Li linfàtici dû rini fòrmanu na ricca riti supirficiali e na porivasculari funna. Iddi cunfluìscinu 'n cullittura ca tirminanu ntê linfunodi pri- e paraaurtici.
[cancia] Apparati di riulazzioni di l'afflussu di sangu ê glumèruli
Pâ riulazzioni di l'afflussu di sangu ntê glumèruli esìstinu particulari furmazzioni:
- lu cuscinettu pulari
- le cilluli di Goornaghtigh
- la macula densa di Zimmermann.
Lu cuscinettu (o chiumazzeddu) pulari è n'ispissimentu di l'artiriola affirenti, postu sùbbutu prima ca chista ntrasi ntô glumèrulu. L'artiriola perdi la mimbrana elàstica, l'ennuteliu è discuntinuu, li fibbri musculari vennu 'n parti sustituuti di cèlluli a caràtteri epitiliuidi
Li cèlluli di Goormaghtigh sunnu situati nta l'àngulu cumprisu tra l'artiriola affirenti e chidda difirenti. Sunnu ricugghiuti 'n nichi culonni, 'n rapportu chî cèlluli dû cuscinettu pulari.
La màcula densa dû Zimmermann è 'n cuntattu cu entrammi li tipi di cèlluli pricidenti. Li cèlluli ca la cumpòninu sunnu cilìntrichi, suttili, cu nuclii particularmenti evidenti.
Sti tri furmazzioni assùminu, ntô sò nsemi, lu nomu d'apparatu justa-glumirulari dû rini.
[cancia] Circulazzioni linfàtica
Li linfàtici dû rini fòrmanu na ricca riti supirficiali e na pirivasculari funna. Iddi cunfluìscinu 'n cullittura ca tirminanu ntê linfunodi pri- e paraaurtici.
[cancia] Sistema nirvusu
Li nervi si dispòninu a furmari un plessu rinali ca si distribbuisci ê nifruna e a li diramazzioni dî vasi rinali.
[cancia] Furmazzioni di l'urina
Ô nternu dâ capsula di Bowman, li pareti dî capiddari glumirulari, fòrmanu na pareti filtranti, di cui lu sangu suda ntâ cavitati capsulari. È un finòmenu d' ultrafiltrazzioni, giniratu dâ forti diffirenza di prissioni tra lu sangu (60-70 mm di mircuriu) e lu nternu dâ càpsula (5 mm di mircuriu). La mimbrana filtranti è pirmiabbili a l'acqua, ê sali nurganici e ê nichi mulèculi urgànichi, mentri tratteni li cèlluli (glòbbuli russi, glòbbuli janchi), piastrini e grossi mulèculi prutiichi (fibbruggenu, albumina, glubbulina).
Lu fluidu ntâ càpsula di Bowman àvi quinni la stissa cumpusizzioni dû sangu dâ parti cillulari e prutiica, ma nun pò ancura èssiri cunziddiratu urina. Stu fluidu àvi prima a èssiri suggettu a attivitati di riassurbimentu di parti dû nifruni.
Li dui rini prudùcinu ntê 24 uri 150 litri d'ultrafiltratu glumirulari. Sta granni quantitati veni appoi 'n quasi tutta riassurbuta, pruducennu 1,5 litri d'urina. Li tùbbuli 'n cui l'ultrafiltratu veni cuncintratu, riassòrbinu lu 99% di l'acqua e granni quantitati di sali.
[cancia] Sogghia rinali
Li sustanzi filtrabbili ntâ càpsula di Bowman ponnu èssiri classificati secunnu la sô mudalitati d'escrizzioni (sogghia rinali):
- sustanzi cumplitamenti riassurbuti (auta sogghia rinali), nun si rilèvanu nta l'urina nurmali si nun sunnu prisenti ntô sangu 'n auta cuncintrazzioni (p'asempiu: cauciu, glucosiu, cloru, sodiu, vitamina C, aminuaciti)
- sustanzi parziarmenti riassurbuti (bascia sogghia rinali), sustanzi ca si rilèvanu cumunimenti nta l'urina (p'asempiu: iodiu, acitu uricu, putassiu, fusfati, bicarvunati)
- sustanzi nun riassurbuti (senza sogghia rinali), cumpàrinu nta l'urina custantimenti e 'n forti quantitati (p'asempiu: criatinina, urea).
Ntô tùbbulu cuntortu di 1° òrdini s'àvi lu riassurbimentu di l'80-90% di l'acqua, dû sodiu e dû cloru, di tuttu lu glucosiu, dâ majuri parti dû cauciu, dû magnesiu, dâ vitamina C e di parti dî fusfati.
Nta l'ansa d'Henle veni riassurbuta parti di l'acqua e dû sodiu.
Ntô tùbbulu cuntortu di 2° òrdini veni riassurbuta parti d'acqua e di fusfati e di chidda parti di sodiu nun ancura riassurbitu dî sicmenti pricidenti.
[cancia] Fisioluggia
Lu rini è n'òrganu escrituri capaci di svulciri macàri na mpurtanti funzioni riulatrici:
- lu rini rèula la cuncintrazzioni ntê liquiti curporii di Na+, K+, Cl-, HCO3-, PO4---, Ca++, glucosiu, aminuaciti, acitu uricu, urea, midianti ntigrazzioni tra prucessi di filtrazzioni, riassurbimentu, sicrizzioni e escrizzioni;
- lu rini participa ô mantignimentu di l'equilibbriu àcitu-basi (cuntrollu dû pH ematicu) agennu supra lu riassurbimentu dî bicarvunati e supra la sicrizzioni d'idrugginioni;
- lu rini participa â riulazzioni dû vulumi dî liquiti curpòrii midianti miccanismi ca pirmèttinu lu ricùpiru e l'eliminazzioni d'acqua cu cunsiquenti escrizzioni di n'urina ca, a secunna di l'esiggenzi di l'equilibbriu ìdricu e elittrulìticu, pò èssiri ipirtònica, isutònica o iputònica (zoè aventi na cuncintrazzioni di suluti majuri, aguali o minuri rispettu a chidda dû sangu). D'àutra parti lu rini rèula lu riassurbimentu e la cuncintrazzioni estracillulari dû clururu di sodiu, e quinni videmma lu vulumi dî liquiti curporii;
- lu rini svolci mpurtanti funzioni ennòcrini midianti la sicrizzioni di rinina, eritrupuiitina, prustaglannini e la sìntisi, a partiri dâ vitamina D, d'1,25-idrussiculicaucifirolu, nicissariu pi la riulazzioni e lu trasportu dû cauciu. La rinina svolci nu mpurtanti rolu ntô cuntrollu dâ prissioni sanguigna, l'eritrupuiitina è n'urmoni ndispinsabbili pâ furmazzioni e la maturazzioni dî glòbbuli russi (eritrupuiisi), mentri l'effetti fisiuloggici dî prustaglannini sunnu tanti e svariati e s'esircitanu a diversi liveddi.
[cancia] Patoluggia
A causa di l'apirtura dâ loggia rinali abbasciu, lu rini pò scinniri (ptosi) 'n varia misura (rini mòbbili o nifruptosi), ntê casi estremi agghica a muvìrisi libbiramenti ntâ panza. Sta patoluggia si virìfica chiù friquintimenti ntô sessu fimminili. Ntô casu sia curputu un sulu rini, chiddu chiù espostu è lu drittu.
La funziunalitati dû rini si basa principarmenti supra:
- efficienza dâ filtrazzioni a liveddu glumirulari
- prissioni sanguigna ca cunsenti n'efficaci filtraggiu
- pirvitati dî capiddari sanguigni e dî tùbbuli dû nifruni
- ntigritati dî cèlluli ca rivèstinu li tùbbuli.
Difetti a càrricu di puru unu sulu dî punti esposti susu, pròvucanu altirazzioni di l'escrizzione urinaria, ca ponnu essiri limitati, si cumpinsati dâ funziunalitati di l'àutru rini. La cumpinsazzioni abbeni mubbilitannu capacitati di riserva c'aumèntanu lu mpegnu funziunali dî fattura dâ diuresi.
La mancata pirvitati d'unu sei sicmenti dû nifruni, mpidisci la circulazzioni di liquiti purtannu a l'esclusioni furzata dûn nifruni â funziunalitati dû rini. Macàri l'ucclusioni dî capiddari sanguigni, ditirminata d'artiriusclirosi o di cuaculazzioni dû sangu, cumporta st'esclusioni. Esìstinu malatii ca cumprumèttinu la pirvitati dî tùbbuli rinali, pirmittennu la filtrazzioni videmma di cèlluli e di prutiini dû sangu. Cèlluli e prutiini, ca si ritròvanu 'n ammenti àcitu, ponnu cuaculari, divinennu cilintri sòliti, ca ponnu èssiri riscuntrati nta l'urina.
'N prisenza di prucessi digginirativi e di nicrosi dî tùbbuli, lu riassurbimentu d'acqua diminuisci e l'urina espulsa è assai diluuta.
[cancia] Malatii dû rini
Lu rini pò essiri sedi di nummarusi malatii (nifrupatii), suddivisibbili 'n:
- nifrupatii mèdichi
- nifrupatii chirùrgichi.
Li nifrupatii mèdichi sunnu classificati tinennu cuntu dâ struttura ca veni nizziarmenti o majurmenti ntirissata: nifrupatii vasculari, nifrupatii ntirstizziali, nifrupatii glumirulari, nifrupatii tubbulari.
[cancia] Nifrupatii glumirulari
Lu sìntumu principali è custituutu dâ prisenza di prutiini nta l'urini (prutiinuria), accumpagnata dâ prisenza di sangu (ematuria).
Si distìnguinu formi acuti (glumirulunifriti acuta post-striptucuccica) e formi crònichi sicunnarii a malatii ginirali.
[cancia] Nifrupatii ntirstizziali
Lu tissutu ntirstizziali si nciamma e nta l'urini cumpàrinu li glòbbuli janchi. Formi sicunnarii di sti nifrupatii sunnu ditti pielonefriti.
Li pilunifriti acuti sunnu di tipu nfittivu (nfizzioni sèttica di manovri strumintali) oppuru ditirminati d'ustruzzioni mpruvvisa dî vii urinari (càlculu), chiù raramenti di sitticimia.
Li nifrupatii acuti mmunuallèrgichi sunnu sicunnarii ô mpiegu di fàrmaci, c'hannu ditirminatu n'allergia ntô suggettu.
Li pilunifriti crònichi ponnu èssiri cumplicanzi di malfurmazzioni a l'appartu urinariu o dirivari di calculosi rinali. Chiù rari sunnu li causi tòssichi, mmunuallèrgichi o mitabbòlichi.
[cancia] Nifrupatii vasculari
Dirivanu di lisioni ô sistema circulatoriu dû rini.
[cancia] Nifrupatii tubbulari
Sunnu nifrupatii dirivanti di stati di shock cu iputinsioni gravi o prutratta, oppuru a ntussicazzioni alimintari (particularmenti gravi chidda pruvucata di funci cuntinenti orillanina) o chìmichi. Ponnu èssiri affizzioni cungèniti.
[cancia] Nifrupatii chirùrgichi
Rivàrdanu li tumuri dû rini: carcinoma rinali (90%), nifrubblastoma, sarcoma (1-2%); rari li tumuri binigni.
[cancia] Vuci currilati
- Dialisi
- Nefroluggia
- Uroluggia
- Trachiantu rinali
catiguria:anatumia
[cancia] Fonti
La fonti di st'articulu è Uicchipidia Taliana :
