سينما

From Wikipedia

د حبيب ترټولو غوره هيله دا ده ،چې افغاني موسيقي په يوه داسې بڼه واوړي، چې د نوي توكم لپاره زړه راښكونې او له ورځنيو هنري پرمختياوو سره سياله او همغاړې واوسي. د حبيب قادري نوم له سخت كار، زيار او پرله پسې هڅو سره يوځاى راځي. دغه زيار او پرله پسې هڅو نوموړى د نړيوال شهرت او نړيوالو برياليتوبونو تر پوړيو ورساوه. له تېرو لسو كلونو راسې د حبيب ښكلو، عشقي، تخيلي او صوقيانه سندرو خواره واره افغانان دې ته اړ اېستي، چې د حبيب سندرو او هنر ته خپلې غېږې پرانيزي.هغه په خپل هنري بهير كې ديوه بريمن هنرمند په څېره راڅرګند شو او له استاد مهوش، فيض قادري، ليلا فروهر( اېرانۍ)، شهره او نورو نوموتو سندرغاړو سره يې پريوه سټېج دهنر او سندرو اظهار وكړ. حبيب د خپل هنر او سندريزو حركاتو له امله دومره مشهور، او پر زړونو ته پرېوت ، چې په كنسرتونو او سندريزو محفلونو كې يې له سندرو او غزلو سره د خلكو په زړونو كې د نڅاوو مينه او ذوق راټوكيږي. حبيب قادري د كمونستي پېر د يوه لوړپوړي چارواكي سلطان عزيز قادري زوى دى. حبيب خپلې لومړنۍ زده كړې د كابل د كارته ْ پروان په "شيرينو" ښوونځي كې بشپړې كړې،خو كله،چې د ربړو اوځورونو وېره ور ولوېده، په 1361ل كال يې له كورنۍ سره يوځاى هند ته كډه وكړه. هلته نومړي كوښه وكړ، چې له موزيك سره تړلې مينه يې وده وكړي، لومړى يې له لويديز موزيك سره ځان روږدى كړ، وروسته يې بيا دتبلې پر زده كړه پيل وكړ.تبله د قادري د موزيكالو وسايو هغه برخه وه، چې د غږولو پرمهال به يې خوند او لذت ترې اخست.د قادري ددغه زړه راښكون انعكاس د نوموړي په لوړ نغمه ييز اهنګ كې رابرسېره كيږي. كله، چې پر 1363ل كال لاس انجلس ته لاړ ، خپله لومړنۍ هيله يې غوړېدلې وليده او ډېر ژر په " كوستاميسا" سندريز ښوونځي كې شامل شو، څلور كاله وروسته حبيب له ښوونځي فارغ و او غوگتل يې په نورو څانګو كې هم زده كړه وكړي. پر 1367ل كال يې پرېكړه وكړه، چې له " اورنج كوسټ" كالج نه د ادارې او مالوماتي سستم په څانګه كې سند تر لاسه كړي.خو پر دې ټولو سربېره حبيب خپل احساسات پردي نه كړل ، بهرميشتي افغانان يې د خپل غږ او سندرو مخاطبان وګڼل او دغه مخاطبان يې تر ډېره بريده له خپلو سندرو او هنري هڅو خبر وساتل. حبيب غوښتل نوى افغان نسل له خپل هيوادني هنر ، دود او كولتور نه خبر وساتي او ددغه هنر او كولتور د خونديتابه لپاره يې وهڅوي، دحبيب قادري دغه هيله تر ډېره بريده بريالۍ وخته ، نوموړي دخپل هنر او موسيقۍ كړۍ پراخه كړه ، موسيقۍ ته يې نوى رنګ وركړ او په دغه رنګ كې يې نوى نسل هم ورسره رنګ كړ. حبيب د لاس انجلس په موزيكل ښوونځي كې د لويديزې موسيقۍ د زده كړې ترڅنګ د افغان – هندو موسيقۍ پخواني ( كلاسيك) تړاو هم څاره، خو د نومړي موخه جوته وه او هغه دا، چې غوښتل يې له نړيوال معيار سره د خپلې افغاني موسيقۍ رېښې ونښلوي. وروسته يې د " حبيب غږ" په نوم د موسيقۍ د يوه مركز بنسټ كښېښود، خو د حبيب ترټولو غوره هيله دا وه ،چې افغاني موسيقي په يوه داسې بڼه كې سره واوډي، چې د نوي توكم لپاره زړه راښكونې او له ورځنيو هنري پرمختياوو سره سياله او همغاړې واوسي. كله، چې حبيب د " چادرګلنار" په نوم خپل لومړنى البوم خپور كړ، د مينه والو له تاوده هركلي سره مخ شو. دحبيب دوهم البوم تر خپريدا مخكې په شپږو هېوادونو كې پلورل شوى و.ددغه البوم ( جانومي) سندره، خو يې بيخي ژبه په ژبه ګرځېده. "ساحل" د حبيب درېيم البوم و،چې دنوموړي په هنري وده، شهرت او شخصيت كې يې ستر رول ولوباوه. حبيب پر بيلابېلو ستونزو سربېره هنر پرېنښود، حبيب هنر ته ژمن پاتې شو اوكله چې پر 1375 ل كال لا په خپل نړيوال هنري سير بوخت و، د ګلونو دناوې په نوم ې يو بل سندريز البوم هم خپور شو. حبيب ددغه البوم په اړه يوه نادره خبره وكړه: " ددغه البوم د خپراوي پرېكړه مې ځكه وكړه، چې ځينې سندرې جادويي ځانګړنې لري او د سړي په واك كې نه وي، زما په اند دغه ډول سنمدرې بايد ژر ثبت شي". كله، چې حبيب پر 1375ل كال په نيويارك كې كنسرت وركړ، پر خپلو برياليتوبونو نور هم ډاډمن شو، دغه ډاډ حبيب ته دا ځواك وركړ، چې د (Golden dreams) ( زرين خوبونه) په نوم خپل څلورم البوم هم خپور كړي.تر دې وروسته په كاناډا كې دافغانانو فرهنګي ټولنې حبيب ته د د موسيقۍ د بلبل لقب وركړ. دغه لقب تردې مخكې احمدظاهر ته وركړل شوى و. حبيب په لقبونو بسيا نه شو، خپل هنري فعاليتونه يې جاري وساتل او د " مهمان يار" په نوم يې د سندرو پنځم البوم هم خپريدو ته چمتو كړ، ددغه البوم د ډېرى سندرو كمپوز پخپله حبيب كړى و. حبيب د خپلو ثبتونو په لړ كې د ملګرو ونډه هم له ياده نه باسي: " زه د خپلو ملګرو په اړه ډېر څه نشم ويلاى، خو دومره به ووايم، چې له نږدې نهو كلونو راهيسې زمادهنري چارو مرستندويان دي، ماته وفادار دي". ملګري يې نه يوازې د يوه كوډګر غږ څښتن بولي ، بلكې د سندرو د يوه ښه ليكوال په توګه يې هم پېژني.حبيب وايي: " موږ په تجربو كې ستر شوي يو، همدا لامل دى، چې موسيقي مو بدلون مومي، خو ارزونه يې ثابته ده. زمالومړنى البوم له وروستنيو هغو سره توپير لري او زه كوښښ كوم يوازې خپل سبك پر مخ بوځم". حبيب قادري غواړي د صوفي شاعر " عشقري" په نوم د موسيقۍ ښونځى جوړ كړي او دغه ښوونځى وكولاى شي دافغانستان موسيقۍ ته يوه نوې او ژوندۍ اروا وروبښي.

ريمبها، د هندي سينما دچاغو نجونو ميره!

ساجن ډولي ليكر انا، جلاد، جرمانه، جنګ، جودوا، قهر، ګهروالې بهروالې، بندهن، جهوټ نهي بولتا او ځينې نور د ريمبها مشهور او په زړه پورې فلمونه بلل كيږي. كله، چې " زړه ماته راكړه" نندارې ته كېښودل شو، مينه والو ډېر ژر يوې مينه ناكې، شهواني او لږ څه چاغې جينۍ ته خپل زړونه وركړل. خونخواره كليواله مرغۍ د زړونو پر خوراك بوخته وه ،خلكو شعارونه وركول: مينه مو ستا، زړونه درځار!! دا د ريمبها د لومړني فلم " الاتاى الي تا" زړه ماته راكړه" په اړه د هغې د مينانو او د سينما د مينه والو د بدرګو او هركليو تاوده شعارونه وو. دغه شعارونه هغه وخت لا هم تاوده شول، كله، چې ريمبها د تامل سينما د ښځينه كردارونو سلطانه وبلل شوه. ريمبها ته دغه سلطنت خپلو مينه والو او فلم ليدونكو وركړ، ددغه سلطنت ګدۍ اوس هم د سينما د مينه والو په اوږو وړل كيږي. ريمبها، دهندي سينما ښكلې څېره 22 كاله مخكې د جون د مياشتې په پنځمه نېټه په اندراپردېش ايالت كې وزېږېده. پلار او موريې " وينكتيسوارا او شاراني" نومېدل، وررو يې " سرينيواس" او مشره خور يې "بانو" نومېده. د ريمبها په څېره كې مينه او په وجود كې يې ښكلى او پاروونكى چاغښت ترسترګو كيږي، قد يې 4،5 فټو ته رسيږي. ريمبها په كوچنيتوب كې د اندرا پردېش په يوه ښونځي كې درس وايه، خويندو يې ودونه وكړل او ورور يې د لوړو زده كړو لپاره بنګلور ته لاړ. ريمبها په كر كې يوازې پاتې شوه، هغې خپل يوازېتوب ته په فلمونو او سندرو ماته وركوله. د ريمبها ترور په مدراس كې اوسېده، هغې له ريمبها نه وغوښتل، چې مدراس ته ورشي او هورې له خپلو خورلڼو سره سبقونه ووايي. ريمبها د ترور غوښتنه ومنله او د مدراس په چكر ووته. ريمبها په تن چاغه او په څېره ښكلې وه، د مدراس خلكو چاغې او په تن ښكلې جينۍ ډېرې خوښولې، كله، چې به په ښونځي كې نجونو د ښكلو او چاغو نجونو په اړه بحث كاوه، ريمبها به د هرچا په خوله وه، د ستاينو بهير ريمبها د غرور او ښايست ملكه كړه، دغه ملكه نوره د ښوونځي په مشهورو او نوموتو نجونو كې شمېرل كېده. يوه ورځ په ښوونځي كې د ښونځي كالنۍ غونډه وه، د ښونځي مدير له ريمبها نه وغوښتل، چې د سټېج( دريځ) چارې پرمخ بوځي، ريمبها سر غړاوه، خو د مدير په ډېره ټينګاره اړه شوه سټېج ته پورته شي. هغه ډېره ښكلې وغږېده، هره خبره يې په چكچكو بدرګه كېده. دا د هغې د وينديۍ پيل و، وروسته نو رسمي او نارسمي غونډو مشهوره ويندويه وه. ريمبها د مېلمنو له خوا په جايزو ووياړل شوه، خو دايې هم وغوښتل، چې د فلمونو ښځينه رولونه يې پر غاړه واخلي، دا دريمبها د هنري چارو پيلامه وه. د ريمبها دوه نور فلمونه " درې ګلان" او" سنداراپرشان" و، چې په دويم هغه كې يې ديوې شوخې نجلۍ رول لوبولى و، ددغه فلم تخنيكي چمتووال ( پروډيوسر) د هغې ورور و. ريمبها وروسته باليووډ ته لاړه او په ګڼ شمېر هندي فلمونو كې يې رولونه تر سره كړل. ساجن ډولي ليكر انا، جلاد، جرمانه، جنګ، جودوا، قهر، ګهروالې بهروالې، بندهن، جهوټ نهي بولتا او ځينې نور يې مشهور فلمونه دي حديقه كياني څوك ده؟!

حديقه كياني يوه پاكستانۍ سندرغاړې ده، چې په اردو موسيقۍ كې د يوه جلا او زړه راښكونكي سبك څښتنه ده. پاكستانيان يې د سروزرو جينۍ بولي، دلقب لامل يې ځاني ښكلا او د موسيقۍ جلا او په زړه پورې لاره بلل كيږي. حديقه كياني د راولپنډي په " سيران پټوار" ښار كې نړۍ ته سترګې پرانستې دي. كياني په يوه هنري او هنرپاله كورنۍ كې خاپوړې وكړې او ډېر ژر له هنر او موسيقۍ سره وتړل شوه. كياني درې كلنه وه، چې له سر نه يې د پلار سيورى ولوېد، كورنۍ يې د پاكستان د هنرد ملي ټولنې استازې وه. دغه استازيتوب كياني ته لاس وركړ او د پاكستان د هنري ټولنې غړې يې وګرځوله. كياني ، د لومړي ځل لپاره د پنډۍ په گلياقت هال" كې د زرګونو مينه والو په وړاندې راڅرګنده شوه. د كياني د اكاډميكو زده كړو په خاطر د پېنډۍ د "وقارالنساء" د نجونو د ښوونځي ور پرانستل شو. وروسته يې د پاكستان په استازيتوب په تركيه، اردن، بلغاريا، او يونان كې د ماشومانو په فسټيوالونو كې برخه واخسته. حديق كياني، دڅه وخت لپاره د سهيل رانا په "رنګ په رنګ نړۍ" اوونيزه خپرونه كې برخه واخسته، دغې خپرونې د كياني په هنري وده او شهرت كې ډېره مرسته وكړه. د نوموړې د زده كړو دوهم لوژيكل ځاى "عليګړ" ښوونځى و، وروسته دولتي كالج ته ولاړه او په كالج كې يې د هنر پر ارزښتونو ځان وپوهاوه. دغه مهال كياني له امجد بابي او خالد احمد سره د لاهور په تلويزيون كې د ماشومانو ميوزيكل خپرونې كولې. اوس د حديقه كياني د مينه والو شمېر مليونونو ته اوړي، كياني د كلاسيكې موسيقۍ په زده كړه كې د" فياض احمد خان" له تجربو او لارښوونو ګټه واخسته او كلاسيكه موسيقي يې په خپله ژوره معنا ولوسته. وروسته يې له عدنان سميع اړيكي ټينګ كړل او د هغه له تجربو يې هم ګټه ترلاسه كړه.حديقه كياني د هنر او موسيقۍ په ډګر كې يوه ځانګړې لاره، شخصيت او مينه وال لري. له موسيقۍ او سندرو سره د كياني ځانګړيو حركتونو او له اورېدونكو سره نېغو اړيكيو د هغې په محبوبيت كې زياتون راوست. په تېرو پنځو كلونو كې د حديقه كياني په هنري وده او سندريزتوب كې دېر توپير تر سترګو كيږي، كياني د كلاسيكې موسيقۍ پرځاى پاپ او لويديزې موسيقۍ ته ډېره غاړه ږدي. ويل كيږي كله، چې د حديقه كياني پلار مړ كېده او د نوموړي د مړي امبولانس يې ترڅنګ تېرېده، پر كياني يې ډېر اغيز وكړ، دغه اغيز حديقه كياني له رواني ستونزو سره مخ كړه ، همدا لامل و، چې مور يې وپتېيله، چې د موسيقۍ په يوه ښوونځي كې يې شامله كړي. حديقه كياني ډېر وخت د سندرو د شعر غوراوى، د سندرې كمپوز او ميلوډي پخپله ټاكي. يوځل حديقه كياني په سټوډيو كې د سندرو پر تمرين لګيا وه، د سټوډيو چارواكو سټوډيو روښانه كړې وه او غږ يې نېغ په نېغه ثبتېده، كله، چې دغه تمريني سندره ريكارډ او واورېدل شوه، دومره ښكلې او په زړه پورې وه، چې كياني يې د بيا ويلو هڅه ونه كړه. ددغه بري تر ټولو ستر لامل د هغې ښكلى او كوډګر غږ دى، چې ډېر ژر د اورېدونكو زړونو او دماغونو ته لار پرنيزي. كه د موخې تر لاسه كول غواړئ، راتلونكې ته پام وكړئ! موسيقي د كياني لومړنۍ او وروستنۍ موخه ده، ددغې موخې د پرمخ بېولو او ترلاسه كولو لپاره هغې د خپل ژوندانه ملګرى هم ورسره همغږى كړ. كياني په انګلستان كې د 1375 ل كال د موسيقۍ په نړيواله ډله كې له جنيد عالم، اكاش او فخرالزمان سره يوځاى برخه واخسته، وروسته يې له " بالي ساګو" سره هم كار وكړ او له اسيايي سندرغاړو سره يې يوځاى 16 مليونه وګړو ته سندرې وويلې. نوموړې له بالي ساګو سره په دوو نورو كنسرتونو كې هم ګډون وكړ، چې يو يې د بي،بي،سي 2 او بل يې د 1tv له خوا جوړ شوى و. وروسته حديقه كياني امريكا او كاناډا ته لاړه او هلته يې هم كنسرتونه وركړل. له بالي ساګو سره يې په هانګ كانګ كې هم په يوه كنسرت كې ونډه واخسته. كياني په دې وروستيو كې د پيپسي له شركت سره يو دوه كلن تړون لاسليك كړ، چې د هغه ترمخه به نوموړې د پيپسي په ځينو اشتهارونو كې برخه اخلي او هم به پخپلو كنسرتونو كې دپيپسي اشتهارونو ته لاره پرانېزي. په دې وروستيو كې حديقه كياني هڅه وكړه، چې پر پاكستان سربېره په لويديزه نړۍ كې هم د شهرت څښتنه و اوسي، ددغې موخې دړ ترسره كېدا لپاره يې د " رف كټ" په نوم د انګليسي سندرو يو البوم را واېست. په دغه البوم كې له حديقه كياني سره " عامرذكي" هم ترسترګو كيږي. حديقه وايي، د البوم له نومه دا راڅرګنديږي، چې په البوم كې نرمو او نازكو احساساتو ته ځاى نه دى وركړل شوى، بلكې د ژوندانه ترخه او پټ حقيقتونه راسپړي. حديقه كياني د خپلو خبرو په ترڅ كې د "بوهي باريان" سندرې ته نغوته كوي او وايي، چې په دغه سندره كې د جينۍ رول كه د كشميرۍ نجلۍ روايتي كردار بولئ او كه نه د "ماهي وي" ويمپاير، په دواړو اړخونو كې خوند او رنګ لېږدوي.حديقه وايي، د سندرو پر مهال ، چې كوم سټايل او ځانګړنې رابرسېره كوي دايې د اصلي ژوندانه اړخونه هم دي. د هغې په وينا مسلكي كردار يې له چاپېرچل سره د اوو اتو كلونو د استوګنې له بهيره سرچيسنه اخلي او د وخت له بدلون سره يې سم ګامونه اخستي دي. حديه كياني، د خپلو جامو په اړه وايي، چې له كوچنيتوبه راهيسې د جامو او لباس ډېر خيال كوي، له نړيوالې موسيقۍ څخه خبرتيا لپاره نه يوازې د موسيقۍ او فېشن خپرونې ګوري، بلكې د نوښت او بدلون لپاره د بهرنيو سندرغاړو كسټونه هم اوري. كه د موسيقۍ له اړخه حديقه كياني د خلكو له ذهنونو را وباسو، له سندرغاړې پرته به هغه څه وي؟! كياني يې پخپله ځوابوي: " زه ډېره غلې او شرمېندوكې جينۍ يم، له خلكو سره ډېره لږ ناسته پاسته كوم، زما يوڅو نږدې ملګري شته، خو له خپلې مور، ورور، خور او وريرونو سره ډېره نږدې يم".

پريانيكا چوپړا، د هندوستان ښكلې پېغله

پريانيكا غوښتل انجنيره او ياهم ارواپوهه و اوسي ، خو برخليك بل څه ور په برخه كړل ، هغه اوس د ښكلا ملكه او د هندي فلمونو مركزي ښځينه ګرځېدلې ده. پريانيكا چوپړا د هندي سينما نوې او ښايسته لوبغاړې ده. په فلمي بهيركې دځينو لغړو او بربنډوسكانسونو له امله ډېره ژر دهندي سينما دمينه والو پر زړونو كښېناسته.پريانيكا چوپړا پر 1361 لمريز كال د هند په يوه هنري او سينمايي كورنۍ كې سترګې نړۍ ته پرانستې. پلار يې ( ډاكټر اشوك چوپړا) او مور يې ( ډاكتره مادو چوپړا ) نوميږي. پريانيكا په كور او ملګرو كې د چانسين او ميمي په نومونو ياديږي. پريانيكا تېزې قهوه يي سترګې ، تور وېښتان او پنځه فټه او 7،5 انچه ونه لري. دبدن دروندوالى يې 53 كيلوګرامو ته رسيږي. چوپړا خپلې منځنۍ زده كړې لومړى په ( لامارتينير) كالج او بيا ديوه لنډ وخت لپاره په ( مارياګوريتي) كې تر سره كړې دي، وروسته د لوړو زده كړو لپاره د امريكا دمتحده ايالاتو ( بوستن) پوهنتون ته لاړه. پريانيكا غوښتل انجنيره او ياهم ارواپوهه و اوسي ،خو برخليك يې بل څه ور په برخه كړل . هغه په كالج كې د ښكلا ټوټه بلل كېده. د چوپړا د ملګرو او كالجيانو خبرو هغه مهال رښتينې بڼه خپله كړه، چې پريانيكا د هندوستان د1380لمريز كال د ښكلا په سياليو كې دهند دښكلې پېغلې نوم وګاټه ، د پريانيكا لپاره دا ډېر ستر وياړ و. د پر يانيكا دښايست او ښكلا اوازې په ټول هند كې خپرې شوي، دخپرونو، مجلو او ورځپاڼو مخونه ددې په انځورونو ښكلي شوي و، هرځاى د هند دښكلې پيغلې يا مس انډيا خبرې كېدلې. هغه نوره د هندي سينما نجلۍ وګرځېده، د انجنيرۍ او ارواپوهنې خوبونه يې هېر شول او په ښه زړه سينما ته راغله. پريانيكا په خپل لنډهنري مزله كې په ګڼ شمېر فلمونو كې رولونه پرمخ يووړل، مشهور فلمونه يې ، دسوني ديول او پريټي زنټا تر څنګ ( ده هيرو)، دسنجيدت او دينوموريا ترڅنګ( پلان)، د اكشې كومار او لاراداتا ترڅنګ ( انداز ) ، د بابي دېول ترڅنګ ( قسمت)، د سلمان خان او اكشې كومار ترڅنګ ( مج سې شادي كروګي)، د ارجون رامپال ترڅنګ ( اسامبها)، د اكشې كومار او پرل راهول ترڅنګ ( اعتراض) او ځينې نور و. د پريانيكا چوپړا د راتلونكې پروژې او فلم نوم ( واټ) دى، چې تر اوسه نندارې ته نه دى وړاندې شوى، خو بايد پر دې منښت ( اعتراف) وكړو، چې انداز فلم پريانيكا چوپړا ته د سينما لاره اواره كړه. پريانيكا دشعر او شاعرۍ ترڅنګ دلنډو كيسو ليكواله هم ده. پريانيكا په هندي نجونو كې دسشميتاسين ډېره لېواله ده او په دې عقيده ده، چې د سشميتاسين د شخصيت تر اغيز لاندې راځي. پر يانيكا چوپړا دهند دممبيي ښار ديوې اونيزې له خبريال سره په مركه كې ويلي، چې په لغړو فلمونو كې كار كول خوند وركوي او تر ډېره بريده هڅه كوي، په رومانټيكو او عشقي فلمونو كې كار وكړي. پر يانيكا په خوى او بوى كې دماشومتوب په تله تلل كيږي.

ښكلا

څانګه( دل افروز ځيرك) څنګه بدمرغه شوه؟

په بدمرغه فلم كې به تاسو د څانګې ( ځيرك ) پر بدمرغيو خبر ياست! يوه كليواله جينۍ او د هغې مينه د سيمې د ناوړو دودونو ښكار ګرځي. دغه ښكاره دومره بدمرغه وي، چې د ټپ پر ځاى مرګ او ځانوژنې ته لاره اواروي. بدمرغه فلم د يوې داسې جينۍ پر ژوند پيليږي، چې په بدو كې وركول كيږي او بيا د كيسې په لوړتيا، ځوړتيا او پايغوټه كې د اور خوراك ګرځي. ددغه فلم مركزي كردار(د څانګې رول ) اغلې " دل افروز ځيرك" لوبولى، ځيرك اوسمهال د اېم، اېس، اېس د خپرونو په توليدي اداره كې ويندويي او نورې چارې پرمخ بيايي. د " بدمرغه " فلم او نورو هنري چارو په اړه موله نوموړې سره يوه مركه كړېده، هيله ده ذوق مو پرې خړوب شي:

په كومو سيمو كې مو، چې د فلم ريكارډ كاوه، ملايان او خلك را پاڅېدل، ويل يې دغه خلك كافران شوي، ښځې يې راوستې او فلمونه ډكوي

اغلې ځيرك ! له بدمرغه به يې راپيل كړو، د فلم په يوه برخه كې تاسو( څانګه) له خپل مين سره پر وچكالۍ غږېږئ، په داسې حال كې، چې چينه له اوبو ډكه او سيمه شنه ده؟ منظرې د فلم د اړتيا او ښايست لپاره راخستل شوېدي. كومه چينه، چې تاسو يادوئ هغه ګودر دى، روانې اوبه نه دي، كه تاسو پام كړى وي، كله، چې ډولۍ روانيږي پټي وچ او خړ سپېره وي. د ډولۍ يا ورا پر وخت د ښځو درك نه لګي، وراييز ټول نارينه وي؟ زه فكر كوم، دا وراييز په عصري سيمو كې وي، خو په كليو كې ښځې له ورا سره نه ځي او كه ځي هم يا مخكې ځي او يا هم ډېر وروسته. زموږ د دود له مخې خو په كليوالو سيمو كې وراييز زياتره ښځينه وي او له نارينه وو سره يوځاى ځي؟ ما وويل ځي، يا وروسته وي او يا مخكې او ډولۍ زياتره د ناوې وروڼه او يا نور خپلوان اوچتوي. ښه ، د فلم د جوړښت او صحنو پر مهال خو به څه دوديز خنډونه، نه و؟ په افغانستان كې، خو كه يوه جينۍ ښوونځي ته هم ځي، ستونزې او خنډونه ورسره مله وي، پوهنځى او پوهنتون خو لا پرځاى پرېږده. د فلم په برخه كې موږ ډېرې ستونزې درلودې. په تخنيكي برخه كې مو يوه كوچنۍ ډيجيټل كمره درلوده، چې فلم اخستنه مو پرې پرمخ وړله . فلم په دوه دريو ورځو كې ډك شو. بله د ځاى ستونزه وه، چې امنيتي او سيمه ييز خنډونه پكې راپيدا كېدل. په كومو سيمو كې مو، چې د فلم ريكارډ كاوه، ملايان او خلك را پاڅېدل، ويل يې دغه خلك كافران شوي، ښځې يې راوستې او فلمونه ډكوي. موږ ډېر وارخطا و، پروډيوسر او نورو غوښتل له فلمه تېر شي، خو ماويل وقارصېب! انسان په يوه ورځ پيدا دى او په يوه ورځ پناه. كه مرګ هم وي پرېږده همدلته مړه شو، يو نوم خو به مو وي. ځكه موږ د يوه نېك كار لپاره راغلي يو. په فلم كې ما د فلم د جينۍ شوق نه درلود، ما ديوې اړتيا له مخې كار وكړ، پښتنه جينۍ نه پيداكېده، حتى د فلم ډېرى كركټرونه دري ژبي و. د فلم پروډيوسرهم دري ژبى و. دوهمه اړتيا داوه، چې لږ ترلږه كه لس يا سل كورنۍ دغه فلم وګو ري يوڅه اغېز خو به پرې وكړي. په فلم كې كومې صحنې درته سختې وې، تمرين دې كړى و او كه نه بې تمرينه كار و؟ تمرين خو څه ، چې مكياژ او لباس هم درك نه درلود. زه تر ډئگره په ښارونو كې اوسېدلې يم، له تمرين پرته د يوې كليوالې جينۍ رول ماته يوڅه ستونزمن و. ډېرو خلكو دا نيوكه كوله، چې منګى دې سم نه و نيولى، خير داستونزې وي، خو تر ټولو سخته صحنه د اور اچونې صحنه وه. ډايركټر هم پر اوراچونه سم نه پوهېده، موږ په حقيقت كې له پټرولو كار واخست، د لمبې تر شا يوڅه وسوځېدم. په نورو فلمونو كې صحنه سازي كيږي، خو موږ دا اسانتيا نه درلوده. موږ په كوټه كې اوربل كړ، دروازې مو هم بندې كړې وې، لوګى ډېر زيات او صحنې ته يې يوڅه مصنوعيتوب وركړ. بل په يوه داسې كلي كې ، چې ولس مو كار ته په ښه سترګه نه كتل د منګي وړل او د خلكو په منځ كې تېرېدل راته ډېر ستونزمن و. تېل خو مو پر اوږو اچولي و، نو دا اور څنګه له پښو راپورته شو؟ مساله دا وه، كله مې، چې پر ځان تېل واچول بوشكه لاندې پرېوته او پترول توى شول. كله مې، چې اورلګيت بل كړاور د اوږو پر ځاى له ځمكې راپورته شو. خو صحنه به مو بېرته له سره جوړه كړې واى؟ وخت نه و، يو خو مې له كورنۍ نه اجازه نه وه اخستې او بل خوا دفتر نه و خبر. زه، چې جلال اباد ته لاړم په دوو ورځو كې مو فلم جوړ كړ. ددوهم ځل لپاره راته ډايركټر ټليفون وكړ، چې كه بيا راشې او صحنه له سره جوړه كړو،خو له بده مرغه ما كافي وخت نه درلود. په پښتو فلم، داستان، كيسه او نورو ژانرونو كې تر ډېره بريده كركټرونه وژل كيږي او يا لكه تاسې ته ، چې اور واچول شو، له اوراچونې پرته د څانګې د خلاصون كومه بله لاره نه وه؟ ښځينه ټولنه لا دې ته چمتو نه ده، چې له نارينه وو سره خبرې او دځان دفاع وكړي. حقيقت او رښتينتوب ته څوك پام نه كوي. دغه پايله ( د فلم پايله) د خلكو لپاره يو عبرت دى، چې د بدو دودونو پايله مرګ او ځانوژنه وي. ستاسو خبره سمه ده، ټول فلمونه بايد داسې نه وي، چې په مرګ او مړينه تمام شي. تاسې څه وايئ، ځانوژنه به نورې ښځې دې كار ته ونه هڅوي؟ زما په خيال كه څوك يوڅه پوهه ولري د فلم پر پيغام به پوهېدلي وي. كه د پوهې مساله واى دغه ستونزه به نه راپېښېده، په داسې حال كې، چې اطراف په يوه تياره موقعيت كې دي، ښايي د يوه مثبت پيغام پرځاى منفي پيغام ترې واخلي؟ كه چېرې د جينۍ كوگرنۍ، خسرخېل، خاوند او ...دا زمينه برابره نه كړي، چې جينۍ يا خپله لور، ميرمنه او ... ځانوژنې ته اړه كړي، نو داسې ستونزه به نه راپېښيږي. دوى ښايي د فلم له پايلې نه عبرت واخلي او د يوه مثبت پيغام په توګه په خپلو كړنو كې بدلون راولي. په پاى كې كه د خپلو زده كړو، ژوند او نورو چارو په اړه يوڅه مالومات راكړئ؟ دل افروز ځيرك نومېږم، د لغمان ولايت د الينګار ولسوالۍ د سيدانو اوسېدونكې يم. زده كړې مې په ننګرهار كې بشپړې كړې دي، د رياضي او فزيك له څانګې فارغه شوې يم. د ژورناليزم كورسونه مې هم ويلي دي. د ازادۍ راډيو ويانده يم، په راډيويي ډرامو كې مې هم برخه اخستې ده. زموږ خپرونې له 56 سيمه ييزو او نړيوالو راډيوګانو خپريږي. يوه 17 كلنه لور لرم. له خاوند سره مې ډېر كم عمر وكړ، لور مې اوس په 12 ټولګي كې اول نومره ده. پلار مې استاد شيراقا نوميږي. وروڼه مې درې انجنيران دي او نور محصلين دي، يو ورور مې ډاكټر دى. معشوق شاداب، د پښتو سينما نوې څېره

" بې اجله مرګ" ،"ميراث"،"سره لمبه" او "ناموس" هغه پښتو هنري فلمونه دي،چې د پښتو-افغاني سينما يوه نوې او زړه راښكونكې څېره راپېژني. معشوق شاداب، د افغانستان د سينما زلمۍ څېره ده. 26 كاله وړاندې لغمان ولايت په زيارت كلي كې زېږېدلى او "بې اجله مرګ " يې د هنري ژوند پيلامه بلل كيږي. شاداب پر 1381 لمريز كال په "بې اجله مرګ" كې راڅرګند شو. د ښه رول او ښكلې سينمايي څېرې له امله ډېر ژر مشهور شو او دننګرهار سينما " ميراث" هم ورپه برخه شو. ميراث دده دوهم فلم و، چې له ځوانې هنرمندې شراره اميري سره پكې راڅرګند شو. معشوق شاداب ډېر كوچنى و،چې په زړه كې يې د فلم او سينما مينه تخنېده. دغه مينه له ماشومتوبه د ځوانۍ پړاو ته راورسېده او په پاى كې يې له سينما سره "وصال" وموند. شاداب پر سينمايي هنر سربېره د رزمي هنر د لارې لاروى هم ګڼل كيږي. هغه په تېكواندو كې د تور كمربند څښتن دى او د غړو د ښكلا ورزش هم پالي. بې اجله مرګ د معشوق شاداب لومړنى هنري فلم و، چې داستان يې د نشه يي توكيو پر ستونزو راڅرخي. كه څه هم پر نېشه يي توكيو د جوړېدونكو فلمونو شمېر ورځ تر ورځې ډېريږي او كليشه يي او تكراري بڼه ورخپلوي، خو په بې اجله مرګ كې د شاداب رول د ځانګړې پاملرنې وړ دى. شاداب پر سينمايي رولونو سربېره د فلمونو فلم اخستنه او نورې تخنيكي چارې هم پرمخ بيايي او د يوه ښه هنرمند ترڅنګ يو ښه فلم اخستونكى (فلمبردار) هم دى. شاداب د فلم د جينۍ " شراره اميري" ستاينه كوي او وايي: " كله مو، چې بې اجله مرګ بشپړاوه ، د طالبانو دوره نوې پاى ته رسېدلې وه او د ډار سيورى يې لا د خلكو پر سرونو ناست و، خو شراره لومړنۍ پېغله وه، چې په پښتو افغاني فلم كې راڅرګنده شوه او نورو ته يې دا وښوده، چې افغاني مېرمنې كولاى شي د بيا رغونې په ټولو برخو كې برخه واخلي". شاداب د خپلو زده كړو په اړه وايي، چې تر لسم ټولګي پورې مې ښوونځى او لېسه ولوستل، خو د ځينو ستونزو او مشكلاتو له امله د زده كړو پر بشپړاوي بريالى نه شوم او سوداګرۍ ته مې مخه وكړه پريانشو جترجي، د" تمبن" فلم هلك

د پريانشو چترجي وروستى فلم " مدهوش" نوميږي، چې له مشهورې لوبغاړې " بپاشاباسو" سره پكې راڅرګنديږي پريانشو جترجي د هندي سينما يوه نوې څېره ده. دغه څېره په تم بن فلم كې د ښكلي او په زړه پورې رول له امله ډېره مشهوره شوه. چترجي د لومړي ځل لپاره په 1996 كال كې له " ماليني شرما" سره په يوه ننداره كې راڅرګند شو. وروسته يې له مالينې شرما سره اړيكي ټينګ شول اوپه پاى كې په مينه او واده وپايېدل. دى دغه مهال په نوي ډيلي كې اوسېده، وروسته يې ممبيي ته كډه وكړه. ماليني شرما تر واده وروسته په " راز" فلم كې راڅرګنده شوه. راز فلم د خپل ځانګړي داستان او ځينو لغړو صحنو له امله ډېر مشهور شو او دغه شهرت د ماليني شرما ستوري كيدو ته هم لاره اواره كړه. د ماليني شرما مور په يوه سيمه ييز ښوونځي كې ښوونكې ده او پلار يې د هند په هوايي كرښه كې كار كوي. چترجي تر واده وروسته په " تمبن" فلم كې راجوت شو. د جترجي مشره خور د هاروارډ پوهنتون د روانپوهنې په څانګه كې پر زده كړو بوخته ده او هيله منه ده هندي سينما ته هم لاره وكړي . چترجي تر تم بن مخكې غوښتل په دل كارشته كې كار وكړي، خو د ځينو لاملونو له امله دغه رول وځنډول شو او په تمبن كې راښكاره شو. جترجي ټولټال په څلورو هندي فلمونو كې رولونه ترسره كړي، خو د ستوري وياړ يې تر اوسه نه دى په برخه شوى. تم بن په 2001 كال كې نندارې ته وړاندې شو. ددغه فلم پروډيوسران بوشن كومار او كرېشن كومار و. د فلم د لارښوونې چارې انوبها سنها پرمخ وړې دي. په فلم كې له جترجي سره سندالي سنها، راكش بپټ او هيمانشو ملك راڅرګنديږي. دغه فلم ټولټال درې ساعته وخت نيسي. د جترجي نور فلمونه " اپ كوپهلي بهي كهي ديكهاهې، دل كا رشته او پنجار دي. په دل كا رشته كې له جترجي سره ارميلا ماټونډكر او په پنجار كې نيها دوپيا راڅرګنديږي. د پريانشو پنځم فلم " مدهوش" نوميږي، چې له مشهورې لوبغاړې " بپاشاباسو" سره پكې راڅرګنديږي. جيترجي په خپل كم هنري ژوندانه كې له ګڼ شمېر مشهورو هنرمندانو سره د سينما په پرده را څرګند شوى دى. پريانشو له بپاشا باسو، جان ابراهم، نيهادوپيا، سنجي جولي كپور، ايشوريا راى، ارجون رامپال او ځينو نورو سره په بېلابېلو فلمونو كې راجوتيږي. جترجي له بپاشاباسو سره په يوه نوي فلم " ممكن" كې هم رول پر غاړه اخستى او داسې ويل كيږي، چې په راتلونكو فلمونو كې به له ماهيماچودري سره لوبيږي. رنګ دپايزيب دی عالمونه خبروينه!!

دنڅا بې جوړې او ښايسته نجلۍ( مادهوري) غوښتل دښوونيز بهير په بشپړتيا سره مايكرو بيالوجسټه شي ، خوكله يې چې دغې هيلې وزرونه غوړول ، په اډاب فلم كې يې پښه ونښته او هنر ته يې مخه وكړه. دممبيي په " پادلي" كالج كې يوه ښكلې او جذابه جينۍ پر خپلو زده كړو بوخته وه، ببلي د بيولوي په څانګه كې د وړتيا سمبول و، نوم يې د ټولګيوالو پر خولو ګرځېده، ببلي په " ابود" فلم كې د مادهوري په څېره كې راڅرګنده شوه. د" تېزاب" " اېك ، دو، تين" او دنڅا او پښو دپايزيبونو سندرو د شهرت اسمان ته يووړه، نڅا يې خوند او رنګ وموند ، دسينما د مينه والو پر زړونو يې د راج او واكمنۍ واګي په لاس كې واخستل او نور يې د زړونو پر غلا لاس پورې كړ. مادهوري له كالج څخه د سينما تر پردې څنګه راغله؟ په وړتيا؟ كه په ځانګړې نڅا او سندريزو حركتونو؟ بس دواړه يې در وشميرئ! مادهوري ښايي د هندوستان دهغو لږو او په شمېر كمو سينمايي نجونو په كتاركې راشي،چې ښوونځي ته يې ډېر لږ سر ورښكاره كړى ، خو سربېره پر دې دهغې ښځينه زړه راښكون ، دكلاسيكې نڅا روزنه او د بيالوژۍ په څانګه كې ځانګړې وړتيا ښايي د هغې د شهرت لاملونه وشمېرو. مادهوري په سينمايي نړۍ كې هغه وخت پښه نيولې شوه، كله ، چې " سوباش ګهي" دهغې پر نڅا او هنري ګډا نيوكې وكړې، سوباش له مادهوري وغوښتل، چې په فلمونو كې له بېخونده رولونو او نڅيزو صحنو تېره شياو دفلم مركزي كردارونو ته ځان جمتو كړي، مادهوري نيوكې او غوښتنې په خلاصو غوږو واورېدې او پر بېكاره رولونو يې ډبره كښېښوه.

مادهوري او سينما: دنڅا دغې بې جوړې او ښايسته نجلۍ غوښتل دښوونيز بهير په بشپړتيا سره مايكرو بيالوجسټه شي ، كله يې چې دغې هيلې وزرونه غوړول ، په اډاب فلم كې يې پښه ونښته ، اډاب دمادهوري د زده كړو په لاركې لومړنى خنډ و، دغه فلم ډېر ژر له ذهنونو پرېوت او د ناكامۍ پر لور كوږ شو. كرما د " سوباش ګهي" دوهم فلم و، چې مادهوري د رول وياړ پكې تر لاسه كړ، مادهوري په دغه فلم كې د نڅا او هنري حركتونو په ترڅ كې د شهرت او برياليتوب په لور مخه وكړه.

دوكه او برياليتوب: په 1367ل كال په يوه سوداګريزه مجله كې د مادهوري اشتهار خپور شو، په دغه اته مخيز اشتهار كې مادهوري ويلي و، چې اتو تنو فلم جوړوونكو د مركزي كردارونو غوښتنه ترې كړې، په دغو فلم جوړوونكو كې ديوني كپور او راكش روشن نومونه هم راغلي و، دا د مادهوري لومړنۍ دوكه وه ، چې دفلم جوړوونكو او مينه والو په سترګو كې له جامو سره ننوته ، مادهوري ته دمركزي كردارونو د رول لوبونې خه نه و ويل شوي ، خو اشتهار ورو ورو ددې دغه ادعااو دوكه رابرسېره كوله ، په " تېزاب" ، " رام لاخان" ، او" اېك، دو، تين" سندرې سره يې په سينمايي نړۍ كې يو نوى توپان راوست. د " تېزاب" په وياړ يې ګڼ شمېر مډالونه واخستل او برياليتوب يې دنيز په څېر چټك شو. په 1370 كال په " دل" فلم كې دښه رول له امله په غوره جايزې ونمانځل شوه، ساجن، كهل نائيك، هم اپ كى هى كون " او نور ګڼ شمېر فلمونه يې راووتل.

دبرياليتوب پېر: دسينما په لاركې تر لومړنيو پړاوونو وروسته ، دمادهوري د برياليتوب پړاو پيل شو، يارانه، راج كومار مه هانتا، پريم ګرانټ ، په سينمايي پيښليك كې ثبت شول، له سنجيدت سره ګډ رول مادهوري ته د ورځپاڼو او خپرونو غيږه پرانسته، دسنجيدت ښځې دعوه وكړه او دنوموړي د بيا تر لاسه كولو هڅه يې كوله. دكل نائيك " جويي كې پيچهى " د سنجيدت دمېرمنې غوسه نوره هم زياته كړه او دښځو له ټولنې يې وغوښتل ، چې پرمادهوري بنديز ولګوي او له سنجيدته لاس واخلي.تر كويلا وروسته " راكش روشن" په خپلو فلمونو كې د مادهوري پر زلميو رولونو بنديز و لګاوه، مادهوري پر دغه بنديز ددرنښت چوپتيا غوره كړه. پر 1377 كال مادهوري په " وجود" فلك كې راښكاره شوه، خو دغه فلم د " تېزاب" ريكارډ خوندي نه كړه او سړه بدرګه يې وشوه. په وروستيو كلونو كې مادهوري خپل هنري شهرت نور هم لوړ كړ، او نوره د هندي سينما پر سرخېلو ستورو كې حساب شوه.

پېژندګلوي: د سينما دغه ښكلې نجلۍ په 1346لمريز كال د هند په ممبيي ښار كې خاپوړې كړې، پنځه فټه او څلور اېنچه ونه لري، وزن يې 51 كيلو ګرامو ته رسيږي، بريالى فلم يې " تېزاب" دى، په هندي هنرمندانو كې يې " نرګس" او " بلراج سهاني" او په بهرنيو كې يې " اينګرايډ پيرګمن" خوښيږي، ګنګ،جمنا او شعلې فلمونه ډېر ګوري، له مركو او ژورنالستانو بد وړي، ويسټن چرچل او اندرا ګاندي يې ايديال شخصيتونه دي. سنديا، جل مين مچهلي، نريترا مين بجلي، پدميني، هيلن، انتقام او نور يې غوره نڅاوې او نڅيز فلمونه دي. استاد مهوش؛ ژوند او هنر

چارلس چاپلين،بريالۍ كوميډي څېره

د شلمې پيړۍ په پنځمه لسيزه كې چاپلين په امريكا كې له سياسي بريدونو سره مخامخ شو، هغه اړ شو چې له خپلې كورنۍ سره يو ځای له امريكانه سويس ته كډه وكړي. د برتانيې مشهور او ممتاز فلمي هنرمند چارلس چاپلين د ١٨٨٩ كال د اپريل په ١٦ نيټه په لندن كې وزيږيد، پلار او مور يې سندرغاړي وو ، د پنځه كلنۍ په وخت كې چاپلين د خپلې مور پر ځاي په يو نمايش كې سندرې وويلې او د ننداره چيانو ستاينه يې ترلاسه كړه ، ترهغې وروسته چاپلين په هنري صحنه كې په خپل هنري ژوند پيل وكړ٠ كله چې هغه د كارنون په ننداريز هنري پلاوي كې ګډون وكړ د ګونګ مرغه په نامه ډرامه كې يې اصلي رول ولوباوه او بری يې وموند . تر١٩٠٠ كال وروسته چاپلين په امريكا كې پرخپلو ګرځنده هنري نندارو پيل وكړ او ستر برياليتوبونه يې ترلاسه كړل . په ١٩١٤ كال كې هغه په امريكا كې د لومړي ځل لپاره په فلم كې رول ولوباوه او ورپسي يې په همدې كال په ٣٥ فلمونو كې رول ترسره كړ. تر١٩١٤ كال وروسته چاپلين په فلمي پرده كې خپل ځانګړى صورت خلكو ته وښود ، چاپلين د ١٩١٤ كال نه تر ١٩٦٧ كاله پورې نژدې په ٩٠ فلمونو كې رول لوبولى ٠په فلمونو كې د چاپلين له خوا لوبول شوى رول اساسا د عادي او معمولي خلكو صورت و ، د دغو عادي كسانو ژوند تل له ستونزو سره مخامخ كيده ، خو دوى دغو ستونزو ته خپل سرونه نه وو ټيټ كړي او په ډير جرئت سره يې له راز راز چلنجونو سره مقابله كوله ، هغه په فلمونو كې دكاپيټاليسټي ټولنې د بدو او ناوړو پديدو په مقابل كې تيز طنزاو مسخره وكړه ٠ چاپلين د كوميډۍ يو ستر هنرمند و، هغه په خپلو فلمونو كې د طنز او مسخرې په واسطه د فلم نندارچيانو ته كيسې وويلې،چاپلين په فلمونو كې نه يوازې د كاپيټاليسټي ټولنې د ناوړواو بدو پديدو په هكله له تيز طنزه كارواخيست ،بلكې له انسانانو سره يې خپله مينه هم څرګنده كړه ٠ دبېلګې په ډول؛ په مدرن ټايمز ، لوى ديكتاتور او نورو فلمونو كې يې د خلكو په اړه خپله توده پاملرنه او احساسات وښودل . چاپلين د كوميډۍ لوى استاد او ستر فلمي هنرمند و ، هغه خپل ټول عمر فلمي هنر ته وقف كړی و ، د نړۍ په بيلابيلو هيوادونو او سيمو كې خلك دده له فلمونو سره مينه لري ، چاپلين په ١٩٧٦ كال كې د چين د شانګهاي ښار ته سفركړی و او د چين د بيجنګ اوپرا د مشهورو هنرمندانو دپه زړه پورې او خوندورو تمثيلونو ننداره يې وكړه . د شلمې پيړۍ په پنځمه لسيزه كې چاپلين په امريكا كې له زياتو سياسي بريدونو سره مخامخ شو، هغه اړ شو چې له خپلې كورنۍ سره يو ځای له امريكانه سويس ته هجرت وكړي. چاپلين په خپل ژوندانه كې څلور ځله واده وكړ او له څلورمې ښځې سره يي دژوندپه اوږديدوسره اته كوچنيان پيداشول.د ١٩٧٧ كال د دسمبر په پنځه ويشتمه نيټه دنړۍ ډير مشهور ،ممتاز كوميډين او فلمي هنر مند چارليس سپنسير چاپلين د ٨٨كالو په عمر له نړۍ او خپلو مينه والو سره د تل لپاره خداى پاماني وكړه .چارلېس چاپلين ومړ، خو څېره يې اوس هم دخلكو په ذهنونو كې ژوندۍ ده او دغه ژونديتوب به تر پېړيو پېړيو دوام ومومي.