Ryszard Matuszewski (literat)
Z Wikipedii
Ryszard Matuszewski (ur. 18 sierpnia 1914 r. w Warszawie), polski eseista, krytyk literacki, autor podręczników szkolnych, tłumacz (m.in. Louisa Aragona, André Chamsona). Mąż Ireny Szymańskiej (1921-1999), edytorki, wydawcy i tłumaczki (m.in. opiekunki serii wydawniczej "Nike" Wydawnictwa "Czytelnik").
Uczeń Gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Warszawie, kolega klasowy krytyka literackiego i eseisty Jana Kotta oraz Jana Nowaka-Jeziorańskiego. Ukończył następnie Wydział Prawa Uniwersytetu im. Józefa Piłsudskiego w Warszawie (1936).
Debiutował wierszami i artykułami na łamach międzyszkolnego pisma licealistów polskich „Kuźnia Młodych" (1931). Z tego czasu datuje się jego znajomość z redagującym dział poezji „Kuźni Młodych” ks. Janem Twardowskim. Współzałożyciel Klubu Artystycznego "S", działającego w latach 1932-1936. W latach 1936-1937 ukończył szkołę podchorążych łączności w Zegrzu, następnie pracował w Wagons-Lits/Cook oraz był aplikantem w Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa. Był uczestnikiem kampanii wrześniowej 1939 (m.in. w oblężonym Modlinie) a w latach 1940-1944 działaczem podziemia kulturalnego, związany z podziemną PPS – WRN. Pracował w Zarządzie Miejskim w Warszawie. W 1945 zmobilizowany do wojska pracował do 1947 w dzienniku „Polska Zbrojna”. Po wojnie był sekretarzem redakcji tygodnika „Kuźnica" (Łódź 1946-1950), gdzie rozpoczął systematyczną działalność jako krytyk i recenzent. Następnie w tygodniku „Nowa Kultura", gdzie był kierownikiem działu krytyki (1950-1960), oraz zastępcą redaktora naczelnego (1952-1956). Kierownik pracowni literatury współczesnej IBL PAN (1954-1958), w latach 1956-1985 pisał stałe sprawozdania z ruchu poetyckiego w wydawnictwie "Rocznik Literacki". Kierownik działu literatury współczesnej Spółdzielni Wydawniczej „Czytelnik" (1960-1977). W 1961 r. ożenił się z Ireną Szymańską, tłumaczką, edytorem i wydawcą. W latach 1973-1975 był kierownikiem działu krytyki w tygodniku "Literatura".
Współzałożyciel i w latach 1969-2003 jeden z wiceprezesów Międzynarodowego Stowarzyszenia Krytyków Literackich z siedzibą w Paryżu. W 1988 r. zorganizował kongres Stowarzyszenia w Polsce (w Toruniu), a w 2003 r. Stowarzyszenie to przyznało mu tytuł prezesa honorowego.
Członek Związku Literatów Polskich (1944-1983), Stowarzyszenia Pisarzy Polskich (od 1989) oraz Polskiego PEN-Clubu. W 1951 r. otrzymał Nagrodę Państwową III stopnia za książkę Literatura na przełomie, a w 1987 r. nagrodę "Życia Literackiego" za Powroty i pożegnania.
[edytuj] Twórczość (wybór)
- S (1933; wespół z Janem Kottem i Włodzimierzem Pietrzakiem)
- Gospoda pod wesołą kukułką (wespół z Janem Rojewskim; Biblioteka Teatralna Domu Wojska Polskiego, Tom I; Wydawnictwo "Prasa Wojskowa", Warszawa 1948)
- Literatura po wojnie (Spółdzielnia Wydawnicza Książka 1948, Książka i Wiedza 1950)
- Literatura na przełomie (Czytelnik 1951)
- Literatura międzywojenna (Wiedza Powszechna 1953)
- Szkice krytyczne (Czytelnik 1954)
- Historia literatury polskiej. Materiały do nauczania klasy XI. Zeszyt I – Antologia (Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1955); jako
- Literatura współczesna: antologia i opracowanie (Wyd. 5: "Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych" 1963, 1968
Irena Szymańska, Małgorzata Baranowska, Ryszard Matuszewski, Wisława Szymborska, Polski PEN-Club, Warszawa, 1996 r. - O poezji Władysława Broniewskiego (PIW 1955)
- Doświadczenia i mity (PIW 1964)
- Iwaszkiewicz (Agencja Autorska 1965, seria „Sylwetki Współczesnych Pisarzy"; tłum. ang.: Authors' Agency, "Czytelnik", 1976, w tłumaczeniu Marshy Brochwicz)
- Człowiek i pisarz ludziom przyjazny (O Wilhelmie Machu) (Rzeszów 1968)
- Polska literatura współczesna: antologia do użytku szkolnego (wyd. 4: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1973, 1974, 1975)
- Literatura polska lat 1918-1939 (Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1970, wydanie 7: 1974, wydanie 7 dodruk: 1975, wydanie 8 i 9: 1976, 1977, wyd. 11 i 12: 1979, 1982, 1983, 1984, 1985, 1986, 1987, 1988, 1989 ISBN 83-02-00038-8; Wyd. 21 poprawione: 1990; Wyd. 22 i 23: 1992, ISBN 83-02-04414-8; Wyd. 24 zmienione: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1993; Wyd. 25: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1994, ISBN 83-02-05169-1)
- Polska literatura współczesna (Wyd. IV: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1973)
- Polska literatura współczesna. Podręcznik pomocniczy dla klasy IV liceum ogólnokształcącego oraz dla klasy V techników i liceów zawodowych (Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1976, 1977, wydanie III i IV: 1978, 1980, wyd. VI poprawione: 1981, 1982, 1983, 1984, 1985, wydanie XI i XII: 1986, ISBN 83-02-01084-7; wydanie XIII poprawione i wyd. XIV: 1988, ISBN 83-02-03903-9; wydanie XV poprawione: 1990, ISBN 83-02-04366-4)
- Z bliska (Wydawnictwo Literackie 1981; ISBN 83-08-00508-X)
- Powroty i pożegnania (Czytelnik 1987; ISBN 83-07-01332-1)
- Żółte dzioby, zielone lata (Alfa 1990; ISBN 83-70-01349-X)
- Literatura polska 1939-1991 (Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1992, Wyd. 2 popr. i uzup.: 1995, Wyd. 3 popr. i uzup.: 1999)
- Poezja polska 1939-1991 (Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1994, ISBN 83-02-05302-3)
- Olśnienia i świadectwa. Od Leśmiana do Barańczaka (Graf – Punkt 1995)
- Przyleciał anioł cały malinowy (Ten – Ten 1995, ISBN 83-86-62807-3)
- Chmury na pogodnym niebie (Vipart 1998; ISBN 83-87-12414-1)
- Poezja polska 1939-1996 (Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1998; ISBN 83-02-07074-2)
- Alfabet. Wybór z pamięci 90-latka (Iskry 2004)
- Moje spotkania z Czesławem Miłoszem (WL 2004)
- Zapiski świadka epoki (Biblioteka Narodowa 2004; ISBN 83-70-09547-X)
[edytuj] Opracowania
- Lengyel költok antológiája (oprac.: Endre Kovács i Endre Vészi; posłowie Ryszard Matuszewski; Szépirodalmi Kvk., Budapest 1951)
- Szkice o literaturze współczesnej (praca zbiorowa pod redakcją Ryszarda Matuszewskiego; Czytelnik 1954)
- Poezja Polski Ludowej (Czytelnik 1955; wspólnie z Sewerynem Pollakiem)
- Poezja polska 1914-1939 (Czytelnik 1962, 1966, wydanie poszerzone, t. I-II 1984, ISBN 83-07-00395-4; wspólnie z Sewerynem Pollakiem)
- Poljska lirika dvajsetega stoletja: antologija (wybór: Ryszard Matuszewski, Zygmunt Stoberski i Lojze Krakar; przełożył Lojze Krakar; Državna Založba Slovenije, Ljubljana 1963)
- Julian Tuwim, Wybór poezji (Czytelnik 1965, 1969)
- Warszawskie wieczory literackie (Iskry 1968; wespół z: Olgierdem Budrewiczem, Witoldem Dąbrowskim, Juliuszem Wiktorem Gomulickim, Stanisławem Jankowskim, Karolem Małcużyńskim, Jerzym Pytlakowskim)
- O Polskę wolną i sprawiedliwą (Wydawnictwo Związkowe CRZZ 1969)
- Jarosław Iwaszkiewicz, Czerwone tarcze (Czytelnik 1971, seria: "Biblioteka Klasyki Polskiej i Obcej"; posłowie)
- Leopold Staff, Wiersze wybrane (PIW 1973, 1978)
- Zofia Nałkowska, Granica (Czytelnik 1974, seria "Biblioteka Klasyki Polskiej i Obcej"; 1975, seria "Biblioteka Lektur Szkolnych"; 1988, 1993; posłowie)
- Jarosław Iwaszkiewicz, Wybór opowiadań (Czytelnik 1975, seria: "Biblioteka Lektur Szkolnych"; posłowie)
- Leon Kruczkowski, Kordian i cham (Czytelnik 1975, seria: "Biblioteka Lektur Szkolnych"; posłowie)
- Maria Dąbrowska, Na wsi wesele (Czytelnik 1975, 1980; seria "Biblioteka Lektur Szkolnych", posłowie)
- Maria Dąbrowska, Noce i dnie (Czytelnik 1975, 1978 - 1979, seria: "Biblioteka Lektur Szkolnych"; 1982, seria: "Biblioteka Klasyki Polskiej i Obcej"; posłowie)
- Maria Dąbrowska, Ludzie stamtąd (Czytelnik 1976; posłowie)
- Wiersze polskich poetów współczesnych (Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1976, 1977, wydanie 3: 1980, wyd. 4 rozszerzone: 1981, 1982, 1984, ISBN 83-02-00498-7)
- Julian Tuwim, Poezje wybrane (Czytelnik 1977, seria: "Biblioteka Klasyki Polskiej i Obcej"; posłowie)
- Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Wybór wierszy (Czytelnik 1978, seria: "Biblioteka Klasyki Polskiej i Obcej"; posłowie)
- Leopold Staff, Poezje wybrane (Państwowy Instytut Wydawniczy 1978; wybór i posłowie)
- Jan Lechoń, Poezje (Czytelnik 1979, wyd. 2 poszerzone: 1987, ISBN 83-07-01390-9; posłowie)
- Jan Bolesław Ożóg, Poezje (Państwowy Instytut Wydawniczy 1979; przedmowa)
- Strofy o pracy (Iskry 1980; wspólnie z Grażyną Konecką; ISBN 83-20-70141-4)
- Arnold Słucki, Biografia anioła (Państwowy Instytut Wydawniczy 1982, ISBN 83-06-00754-9; wstęp)
- Jerzy Niemojowski, Wiersze wczesne wybrane (Czytelnik 1983, ISBN 83-07-00810-7; wybór i wstęp)
- Strofy o porach roku (Iskry 1985, ISBN 83-20-70417-0; wybór i wstęp)
- Julian Rogoziński, Preteksty. Szkice o współczesnej poezji polskiej (PIW 1985, ISBN 83-06-01289-5; wybór i wstęp)
- Ewa Lipska, Utwory wybrane: (1967-1984) (Wydawnictwo Literackie 1986, ISBN 83-08-01575-1; przedmowa)
- Julian Tuwim, Wiersze. T. 1-2" (Czytelnik 1986, w edycji "Pism zebranych", ISBN 83-07-01019-5; wstęp)
- Jerzy Kamil Weintraub, Utwory wybrane (PIW 1986, ISBN 83-06-01160-0; wybór, układ i wstęp)
- Bolesław Leśmian, Wybór poezji (PIW 1987, ISBN 83-06-01572-X; wybór i wstęp)
- Lionello Griffo, Półgłosem: 17 wierszy (Warszawa 1990, przedmowa)
- Marek Mariusz Tytko, Koncerty metafizyczne (Fundacja "Eschaton", Kraków 2000; słowo o autorze: Eligiusz Dymowski, Ryszard Matuszewski)
- Irena Szymańska, Miałam dar zachwytu: wspomnienia wydawcy (Czytelnik 2001, ISBN 83-07-02810-8; opracowanie i koncepcja całości)
