Rewolucja lutowa 1917
Z Wikipedii
| To jest artykuł z cyklu Historia Rosji |
Rewolucja lutowa – wybuchła dnia 3 marca 1917, wg kalendarza juliańskiego 18 lutego – stąd nazwa rewolucja lutowa.
[edytuj] Geneza
Przedłużanie się I wojny światowej, klęski na froncie, pogarszająca się sytuacja materialna ludności, wzrost bezrobocia, przymusowy pobór obciążający chłopów, trudności aprowizacyjne i drożyzna spowodowały narastające niezadowolenie w społeczeństwie rosyjskim. Coraz większą aktywność przejawiała opozycja: liberałowie i zwolennicy monarchii konstytucyjnej w dumie, eserzy na wsi, w miastach socjaldemokraci (od 1912 roku podzieleni na bolszewików i mienszewików). Powszechnie uważano ustrój Rosji za anachroniczny i wzywano do jego demokratyzacji. Car Mikołaj II cieszył się niewielkim autorytetem: obwiniano go o klęski wojenne, a wpływową carycę Aleksandrę - nawet o sprzyjanie nieprzyjacielowi (była pochodzenia niemieckiego). Od 1916 nasilały się strajki i bunty w armii oraz tzw. zamieszki głodowe na tle trudności aprowizacyjnych.
[edytuj] Przebieg
Za początek rewolucji uchodzi strajk robotników Zakładów Putiłowskich w Piotrogrodzie 3 marca (18 lutego) 1917, który szybko się rozprzestrzenił i 10 marca przekształcił w strajk powszechny. Jednocześnie rozpoczęły się masowe demonstracje. 11 marca nastąpiła próba sił: wojska strzelały do tłumu, zginęło 150 osób. Następnego dnia jednak do strajku przystąpiło ponad 60 tys. żołnierzy garnizonu piotrogrodzkiego. Do strajków doszło także w innych rejonach Rosji. 13 marca zrewoltowani żołnierze zajęli Piotrogród i Moskwę.
Na czele rewolucji próbowały stanąć dwa ośrodki władzy, powstałe 12 marca: powołany przez Dumę i popierany przez centrystów i umiarkowanych Tymczasowy Komitet Dumy oraz Piotrogradzka Rada (Sowiet), zdominowany przez eserów i socjaldemokratów. 15 marca car Rosji Mikołaj II abdykował na rzecz brata, wielkiego księcia Michaiła Aleksandrowicza żądanie polityków umiarkowanych, monarchistów i wojennych (Wielki Książę Michaił nie przyjął korony). Tego samego dnia Tymczasowy Komitet Dumy został przekształcony w Rząd Tymczasowy na czele z kadetem, księciem Gieorgijem Lwowem przy poparciu prawicowych eserów (Aleksander Kiereński) i umiarkowanych monarchistów (oktiabristów) (Aleksandr Guczkow). Jednocześnie zaczęły powstawać rady i komitety robotnicze w miastach oraz żołnierskie na froncie.
[edytuj] Od lutego do października
19 marca Rząd Tymczasowy ogłosił swój program: amnestię, demokratyczne wybory do Zgromadzenia Ustawodawczego (które miało określić przyszły ustrój Rosji), wolność prasy i swobodne działanie stowarzyszeń i partii politycznych. Zapowiedziano kontynuowanie wojny "do zwycięskiego końca". 21 marca rodzina carska została aresztowana.
Pogarszająca się sytuacja gospodarcza oraz dalsze klęski na frocie nie sprzyjają jednak stabilizacji. 7 kwietnia rząd jest zmuszony do wprowadzenia monopolu na handel zbożem i kartek na chleb. Powrót Lenina do Piotrogrodu 16 kwietnia z pomocą Niemców nasila pacyfistyczną agitację bolszewików. 3 maja bolszewicy tworzą paramilitarne oddziały Gwardii Czerwonej. W tym samym czasie na wsi dochodzi do żywiołowych wystąpień chłopów zajmujących majątki obszarnicze. 18 maja do Rządu Tymczasowego wchodzą mienszewicy (Iraklij Cereteli, Matwiej Skobelew). W czerwcu powstaje bliska bolszewikom partia lewicowych eserów. 16 lipca burzliwe demonstracje robotników, żołnierzy i marynarzy w Piotrogrodzie przeciw rządowi Tymczasowemu (tzw. Dni Lipcowe). Rząd delegalizuje partię bolszewików jako agentów niemieckich, Lenin ukrywa się w Finlandii. 21 lipca po dymisji Gieorgija Lwowa nowy gabinet formuje eser Aleksander Kiereński. Szybko narasta kryzys gospodarczy, inflacja i przestępczość, a dezercje na froncie powodują 25 lipca przywrócenie kary śmierci.
8 sierpnia półlegalny zjazd bolszewików postanawia rozpocząć przygotowania do przejęcia władzy drogą powstania zbrojnego. Ofensywa wojsk niemieckich na początku września prowadzi do zajęcia Rygi. 7 września głównodowodzący wojsk rosyjskich generał Ławr Korniłow pod pretekstem możliwości bolszewickiej rewolty żąda dymisji ministrów i wysyła do Piotrogrodu oddziały zbrojne. Premier Kiereński uznaje to za próbę przejęcia włądzy i wzywa robotników i marynarzy do obrony rządu; 12 września sam przejmuje obowiązki głównodowodzącego. 14 września rząd proklamuje ustrój republikański Rosji. 22 września w wyniku nowych wyborów do Rady Piotrogrodzkiej większość uzyskują bolszewicy na czele z Trockim. 20 października do Piotrogrodu powraca Lenin; 23 października Komitet Centralny bolszewików przyjmuje rezolucję o powstaniu zbrojnym i tworzy pierwsze Biuro Polityczne; 25 października Rada Piotrogrodzka tworzy Komitet Wojskowo-Rewolucyjny, oficjalnie dla obrony stolicy przed Niemcami – w rzeczywistości jako sztab przygotowujący przewrót - rewolucję październikową, która wybucha w nocy z 6 na 7 listopada.
