Prądnik Czerwony
Z Wikipedii
Prądnik Czerwony – duże osiedle na północy Krakowa 8 km od centrum, wchodzące w skład Dzielnicy III, zamieszkiwane przez ok. 40 000 ludzi. Prądnik jest stosunkowo nowym osiedlem powstałym ok. 1978 roku. Na osiedlu dominuje wysoka zabudowa mieszkalna (bloki 15-, 12-, 10- i 4-piętrowe). Pozostałościami starej zabudowy jest między innymi kaplica św. Jana Chrzciciela z 1642 roku. Istnieją dobre połączenia komunikacyjne z centrum aglomeracji krakowskiej (18 linii autobusowych), oraz planowana jest linia szybkiego tramwaju.
Spis treści |
[edytuj] Granice rejonu Prądnik Czerwony
Prądnik Czerwony od północy ograniczają granice Krakowa, od zachodu al. 29 listopada, a dokładnie jej skrzyżowanie z linią kolejową Kraków-Warszawa w rejonie ul. Langiewicza, od południa al. Bora-Komorowskiego i ul. Lublańska. Od wschodu graniczy z Osiedlami Oświecenia i Złotego Wieku.
[edytuj] Historia
Dawna wieś nad Prądnikiem i Sudołem Dominikańskim, 3,5 km na północ od centrum Krakowa przy historycznej drodze królewskiej. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z ok. 1125-1126 roku. Wieś należała do klasztoru Benedyktynów w Tyńcu, podlegała parafii Św. Mikołaja. Prawdopodobnie po 1257 roku lokowana na prawie niemieckim. Wytyczono wówczas ulicowe centrum zabudowy (wzdłuż obecnej ulicy Dobrego Pasterza). W 1800-1803 na części gruntów dawniej folwarku Bosackiego założono Cmentarz Rakowicki. Pod koniec XIX wieku Prądnik Czerwony tworzył z Olszą jedną gminę. W 1890 roku liczył 166 domów i 2750 mieszkańców (w tym ponad 700 żołnierzy). W 1923 roku przy obecnym skrzyżowaniu al. 29 Listopada i ul. Dobrego Pasterza wzniesiono drewniany kościół Dobrego Pasterza (według projektu A. Romanowskiego). W 1971-1974 roku zastąpiono go nowym kościołem (według projektu W. Pietrzyka). W 1928 roku albertynki założyły zakład dla nieuleczalnie chorych niewiast. W 1934 roku przez teren wsi przeprowadzono linie kolejową (Kraków-Tunel). W 1966 roku na północno-wschodnim skraju Prądnika Czerwonego powstał cmentarz komunalny zwany Batowickim. Natomiast na przeciwległym krańcu Prądnika Czerwonego w latach siedemdziesiątych wzniesiono osiedle mieszkaniowe Prądnik Czerwony. W 1982 erygowano parafię, a w latach 1984-1890 wybudowano kościół św. Jana Chrzciciela (według projektu W. Obtułowicza). W 1985 roku ukończono budowę kościoła Ecce Homo (Sanktuarium św. Brata Alberta, według projektu M. i W. Kosińskich). Od 1991 roku Prądnik Czerwony należy do III dzielnicy samorządowej Prądnik Czerwony.
[edytuj] Infrastruktura
Na Prądniku Czerwonym mieszczą się m.in.:
[edytuj] Obiekty sakralne
- kaplica św. Jana Chrzciciela z XVII wieku
- kościół św. Jana Chrzciciela (wybudowany w latach 1984-1989)
- kościół Dobrego Pasterza (wybudowano w latach 1971-1974)
- sanktuarium św. Brata Alberta (wybudowany w 1985 r.)
[edytuj] Cmentarz Batowicki
Jeden z największych cmentarzy w Krakowie (jest cmentarzem parafialnym i komunalnym) powstał w 1966. Położony jest na północno-wschodnim skraju osiedla. Dojazd do cmentarza jest stosunkowo łatwy, gdyż tuż obok jest pętla autobusowa.
[edytuj] Kultura
- Klub Muzyki Współczesnej "Malwa"
- Dom Kultury "102"
- Czerwonoprądnicki Dom Kultury
- 5 bibliotek
- Multikino (12-salowe)
[edytuj] Placówki oświatowe
Szkoły
- Szkoła Podstawowa nr 2
- Szkoła Podstawowa nr 95
- Szkoła Podstawowa nr 114
- Szkoła Podstawowa nr 45
- Gimnazjum Ojców Pijarów
- Gimnazjum nr 9
- Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 26
- Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 27
- Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 9
- Zespół Szkół Ekonomicznych nr 3
- Zespół Szkół Inżynierii Środowiska i Melioracji
- Katolickie Liceum Ojców Pijarów
- technikum kolejowe
- Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia nr 1
Przedszkola
- Przedszkole nr 12
- Przedszkole nr 14
- Przedszkole nr 20
- Przedszkole nr 26
- Przedszkole nr 65
- Przedszkole nr 122
- Przedszkole nr 123
- Przedszkole nr 162
- Przedszkole nr 178
Inne
- Specjalny Ośrodek dla Dzieci Niesłyszących
- Żłobek nr 30
- Dom Dziecka nr 7
[edytuj] Obiekty sportowe
- Park Wodny (największy w Europie)
- 2 korty tenisowe
- 7 boisk i stadion
[edytuj] Tereny zielone
- 2 parki (Dominikański, oraz jeden nienazwany)
- 12 placów zabaw
[edytuj] Inne obiekty
- Przychodnia
- Nowoczesny posterunek straży pożarnej i centrum dowodzenia policji
- Komenda krakowskiej straży miejskiej, miejskie centrum zarządzania kryzysowego
- Izba wytrzeźwień
- 2 Hotele: Hotel System *** i Hotel Apis ***
- Hipermarkety OBI, Géant i 4 inne supermarkety (m.in. Tesco i Alti)
[edytuj] Turystyka
Przez rejon przebiega czerwony szlak krajobrazowy, który prowadzi przez zabytki Prądnika, takie jak: sanktuarium Ecce Homo i dworek Pocieszka, tzw. "sukiennice prądnickie", dawny budynek Urzędu Gminy, Żabi Młyn, kaplica św. Jana Chrzciciela, park rzeczny nad potokiem Sudoł Dominikański, stara część cmentarza Batowickiego i fort Sudoł. Przez północną część rejonu przeprowadzony jest również żółto-czarny szlak Twierdzy Kraków.
[edytuj] Fort 47 1/2 Sudół
Fort ten został zbudowany w latach 1895-1897 jako mały, niestandardowy, międzypolowy fort pancerny. Posiadał dwie wieże pancerne oraz jedną obserwacyjną. Przed wałem widać spłaszczony stok. Jego cechą jest mały kąt nachylenia, a jednocześnie silne wydłużenie zewnętrznego stoku wału, będącego przedpiersiem stanowisk strzeleckich. Dolna część stoku była z reguły dodatkowo umocniona kratą forteczną lub zasiekami z drutu kolczastego. Wydłużony stok wału spłaszczonego, dochodzący do samego przeciwstoku, pozwalał na eliminację kaponier w obronie bliskiej fortu. Zadaniem fortu była blokada doliny Sudołu Dominikańskiego. Obecnie fort jest w stanie daleko posuniętego zniszczenia. Przyczyniło się do tego w dużej mierze wysadzenie ściany dla umożliwienia usunięcia wież pancernych, oraz rozbiórka przez okolicznych mieszkańców dla uzyskania cegieł.
[edytuj] Dworek Dettloffów
Był to niski budynek, stał przy ulicy Wileńskiej 5. Został wybudowany w 1888 roku przez Karola Dettloffa. Mieszkały w nim oprócz Karola Detttloffa i jego córek Zofii i Anny, także jego siostra Łucja Władysława Dettloff. Prowadziła ona w dworku salon artystyczny, w którym bywali Jacek Malczewski, Olga Boznańska oraz Lucjan Rydel. Wokół roztaczał się przepiękny ogród. Przeważały kwiaty magnolii. W 1979 roku zmarła Anna Dettloff, która była ostatnią właścicielką. W latach sześćdziesiątych na terenie posiadłości Dettloffów postawiono część osiedla Wiśniowa, pozostała ona pośrodku bloków mieszkalnych. Obcy lokatorzy, których dokwaterowano tutaj nie troszczyli się o stan techniczny zabytku. Nie przeprowadzali oni niezbędnych remontów i w ten sposób budynek popadł w ruinę.Niebawem został zburzony, przy nie do końca zrozumiałej zgodzie władz miasta, i wybudowano na jego miejscu apartamentowiec.
[edytuj] Pałac Cellarich ("Pocieszka")
Fundamenty "Pocieszki" są pozostałością po renesansowym pałacu w Prądniku Czerwonym, który został zbudowany pod koniec XVI wieku, prze braci Andrzeja i Pawła Cellarich. Dlatego tez grunty te później zaczęto nazywać "celarowskimi". W pierwszej połowie XVII wieku mieścił się tu zbór ariański. W czasie "potopu szwedzkiego" pałac uległ zniszczeniu, lecz niedługo później został odbudowany przez generała Pawła Cellari i jego żonę. W czasie konfederacji barskiej dwór został zrujnowany przez Moskali. W latach dwudziestych Marianna Badeniowa z Wawrzeckich wzniosła neogotycki parterowy dworek i uruchomiła obok karczmę "Pocieszka". Dworek ten lubił biskup Jan Paweł Woronicz, często tam przebywał. Ostatnim prywatnym właścicielem posiadłości był dr Aleksander Teichmann, dlatego potocznie mówi się o "teichmanówce". Następnie budynek "Pocieszki" został nadbudowany o jedną kondygnację drewnianym piętrem, według projektu architekta Jana Sas-Zubrzyckiego, co całkowicie zmieniło jego charakter. W 1928 roku za pośrednictwem Towarzystwa Pomocy dla Bezdomnych, prawo jego użytkowania uzyskały siostry albertynki. Tak jest po dzień dzisiejszy.
[edytuj] Znane osoby związane z Prądnikiem Czerwonym
Jan Kaczara (Zaczarowany Dorożkarz)
Znany poeta i tłumacz Konstanty Ildefons Gałczyński żyjący w latach 1905-1953, w 1946 roku mieszkał w Krakowie w Domu Literatów (ul. Krupnicza 22) wraz z żoną Natalią i córka Kirą. Poznał wtedy krakowskiego dorożkarza, wożącego gości po Krakowie, Jana Kaczarę, mieszkającego w ówczesnej wsi Prądnik Czerwony. Poeta znalazł bratnią dusze w niezwykłym dorożkarzu, mówiącym na co dzień wierszem. Jan Kaczara stał się inspiracją słynnego poematu Gałczyńskiego pt. Zaczarowana dorożka.
W 2000 r. jedną z ulic na Prądniku Czerwonym nazwano jego imieniem.
W 1890 roku urządził pracownię malarską w Dworku Dettloffów na Prądniku Czerwonym (niektóre źródła lokują pracownię w pobliskiej "Pocieszce"). Powstały tu niektóre z dzieł artysty takie jak: Malarczyk siedzący na brzozowej ławce i Melancholia. Malczewski tworzył na Prądniku do 1897 roku.
