Płaszów
Z Wikipedii
Płaszów – dzielnica Krakowa usytuowana w administracyjnej dzielnicy XIII. Położona po prawej stronie Wisły, w południowej części miasta. Na terenie Płaszowa w okresie 1942-1945 istniał hitlerowski obóz Plaszow.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Pierwsza wzmianka o Płaszowie pochodzi z dokumentu Bolesława Wstydliwego dla klasztoru zwierzynieckiego z 1254, w którym wymieniony jest "Plaszow" jako własność klasztorna. W XIV wieku część wsi była własnością prywatną, lasy należały do króla, a reszta wsi - do klasztoru w Koprzywnicy. Po czternasto- i piętnastowiecznych zmianach własności – w wieku XVI wieś znalazła się w rękach krakowskich wielkorządców. Po I rozbiorze Polski (1773) Płaszów trafił do zaboru austriackiego (miasto Kraków pozostawało w granicach Polski do III rozbioru w 1795), co spowodowało zmiany własności wsi.
W latach 1854-1856 Austriacy wybudowali w Płaszowie nieistniejące już dziś trzy szańce FS18 – FS20. W 1855 przez teren Płaszowa została przeprowadzona linia kolejowa Kraków-Lwów. Istnienie tej linii, a także ożywienie gospodarki Galicji związane z budową Twierdzy Kraków spowodowały rozwój przemysłu w Płaszowie. Wg spisu z 1887 w Płaszowie Wielkim znajdowało się 127 domów zamieszkanych przez 750 mieszkańców, a w oddzielonym od niego obszarem Lasówki (Ugory) Płaszowie Małym - 22 domy i 131 mieszkańców. Natomiast w zakolu Wisły, w posiadłości Aleksandra Zdzieńskiego znajdował się jego dwór, zabudowania gospodarcze i 6 domów zamieszkałych przez 80 osób.
Z końcem XIX wieku rozbudowano forty Twierdzy Kraków, budując Fort 50a Lasówka. Do największych przedsiębiorstw Płaszowa należały w tym czasie Płaszowska Fabryka Cegieł i Dachówek utworzona w 1896 oraz towarowy węzeł kolejowy Podgórze-Płaszów. W roku 1900 mieszkało w Płaszowie 1408 osób, a w 1910 już 2239.
Na początku XX wieku Austriacy rozważali plany budowy kanału Dunaj-Wisła, które zrodziły potrzebę znalezienia dla Krakowa dogodnej lokalizacji pod budowę portu rzecznego. Płaszów wydawał się do tych celów odpowiedni, toteż władze Krakowa podjęły ok. 1903 z gminą Płaszów rozmowy na temat włączenia wsi w obręb miasta. Po kilkuletnich pertraktacjach 1 lutego 1912 włączono do Krakowa 4,88 km² obszarów gminy 2,84 km² ziem dworskich Płaszowa.
To w Płaszowie 30 października 1918 rozpoczęło się odbieranie Krakowa z rąk austriackich zaborców. Ze stacji Kraków-Płaszów por. Antoni Stawarz rozesłał do wszystkich stacji kolejowych Galicji polecenie wstrzymania transportów poza Galicję i skierowania ich do Krakowa w związku z powstaniem rządu polskiego.
W okresie międzywojennym w Płaszowie przy ul. Saskiej wzniesiono 1930-1931 kościół i klasztor wg projektów Franciszka Mączyńskiego.
 |
|
|
[edytuj] Konzentrationslager Plaszow
Z Płaszowem związanych jest wiele wydarzeń z okresu II wojny światowej. Mieścił się tu obóz koncentracyjny, który został utworzony jesienią 1942 r. Do 1944 r. był obozem pracy przymusowej Żydów z krakowskiego getta, przyjmował jednak transporty z południowej Małopolski oraz Słowacji i Węgier. Obóz zajmował teren ponad 80 ha i mieścił 25 tys. więźniów.
W bezpośrednim sąsiedztwie obozu mieścił się osobny oddział obozu dla Polaków. Pracowali oni w bardzo ciężkich warunkach w kamieniołomie Liban.
[edytuj] "Liban"
Liban - tak brzmi potoczna nazwa dużego kamieniołomu znajdującego się na terenie Płaszowa. Pochodzi ona od nazwiska Ernesta Libana, przedsiębiorcy, który w 1873 rozpoczął tu eksploatację wapienia. Kamieniołom ten w okresie II wojny światowej stanowił miejsce pracy przymusowej dla więźniów Konzentrationslager Plaszow.
Obecnie wyrobisko jest atrakcyjnym miejscem rekreacji ze względu na okoliczny las, kopiec Krakusa oraz liczne tereny zielone. Zdarzają się jednak tragiczne w skutkach upadki z 50-metrowych ścian kamieniołomu.
W 1993 "Liban" zamienił sie w plan filmowy "Listy Schindlera" (reż. Steven Spielberg). Do dzisiaj znajdują sie tam pozostałości scenografii – metalowe konstukcje przemysłowe oraz ogrodzenia z drutem kolczastym.
[edytuj] Kopiec Krakusa
Na terenie Płaszowa znajduje się także Kopiec Krakusa. Ma 16 m wysokości, jego szczyt znajduje się na poziomie 271 m n.p.m. Jest najlepszym punktem obserwacyjnym w Płaszowie.
[edytuj] Cmentarz
Cmentarz w Płaszowie został założony na przełomie lat 80. i 90. XVIII w. Chowano na nim ludzi szczególnie zasłużonych dla Krakowa, m.in. Edwarda Dembowskiego i Aleksandra Kotsisa. Nekropolia jest usytuowana w pobliżu Kopca Krakusa i jest tylko fragmentem byłego cmentarza. Resztę zajęła budowa obozu kocentracyjnego. Z płyt pozostałych z rozbiórki zbudowano zachowane do dziś chodniki przed budynkami administracyjnymi obozu.
[edytuj] Linki
- Strona poświęcona obozowi koncentracyjnemu w Płaszowie
- Kolejna strona poświęcona KL Płaszow
- Opis filmu "Lista Schindlera"
