Marian Mazur (naukowiec)

Z Wikipedii

Marian Mazur (ur. 7 grudnia 1909 w Radomiu, zm. 21 stycznia 1983 w Warszawie) – najwybitniejszy polski cybernetyk, twórca polskiej szkoły cybernetycznej.

Spis treści 1 Dzieciństwo i okres międzywojenny 2 II wojna światowa 3 Okres powojenny 4 Członkowstwo w organizacjach i pełnione funkcje 5 Najwybitniejsze osiągniecia naukowe 6 Polska szkoła psychocybernetyki i cybernetyki społecznej 7 Ważniejsze publikacje 7.1 Książki 7.2 Artykuły 8 Publikacje poświęcone Marianowi Mazurowi 9 Zobacz też 10 Linki zewnętrzne

[edytuj] Dzieciństwo i okres międzywojenny

Jego ojciec, Mikołaj Mazur, pracował jako blacharz w warsztatach PKP w Radomiu. Matką była Maria Mazur. Maturę zdał jako prymus w Gimnazjum im. Jana Kochanowskiego w Radomiu. W 1934 roku ukończył studia inżynierskie na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej. Po studiach odbył roczną służbę wojskową w jednostce saperów w Modlinie. Po jej zakończeniu pracował w Państwowym Instytucie Telekomunikacyjnym w Warszawie (1935-1939), założonym i kierowanym przez prof. Janusza Groszkowskiego. Początkowo był kierownikiem i jedynym pracownikiem tworzonego laboratorium pomiarów elektrycznych. W tym laboratorium oprócz zastosowania klasycznych urządzeń i stanowisk pomiarowych, opracował i zbudował stanowisko do pomiaru indukcyjności dławików magnetycznie nasycanych prądem stałym. Po powstaniu laboratorium przeszedł do działu automatyki, gdzie od 1937 roku pracował nad stworzeniem podstaw teoretycznych i modelu laboratoryjnego automatycznego połączenia telefonicznego z perspektywą realizacji na linii Warszawa – Katowice. Było to wówczas rozwiązanie pionierskie w skali światowej. W ramach tych prac opracował m.in. niezawodny datownik pełnoautomatyczny, dużo lepszy od dostępnych wówczas datowników półautomatycznych. Elektryczny datownik pełnoautomatyczny jego autorstwa składał się jedynie z 4 elementów, a w swojej pracy uwzględniał również rok przestępny. Doświadczenia z pracy w Państwowym Instytucie Telekomunikacyjnym, a zwłaszcza panująca tam duża swoboda wyboru tematyki badań naukowych, wywarły duży wpływ na dalszą działalność naukową M. Mazura. Część z nich zawarł w książce Historia naturalna polskiego naukowca (1970).

[edytuj] II wojna światowa

W czasie wojny M. Mazur ukrywał się w Warszawie i wiejskim dworku w jej okolicy. Wolny czas wykorzystywał na pracę naukową. W 1942 roku zainteresował się ideą zastosowania pojęć zaczerpniętych z automatyki do opisu procesów psychicznych, szczególnie charakteru. Stworzył wtedy pierwszą wersję teorii systemów autonomicznych, wówczas nazywanej teorią układów samodzielnych, której 200-stronnicowy rękopis został zniszczony w powstaniu warszawskim. Jego matka, Maria Mazur, zginęła w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu.

[edytuj] Okres powojenny

Po wojnie próbował wznowić pracę nad teorią systemów autonomicznych, ale było to trudne ze względu na stosunek władz do tej tematyki oraz konieczność odbudowy kraju. W latach 1946-1947 pracował jako inspektor w Ministerstwie Przemysłu i Handlu. Następnie rozpoczął pracę w Zakładzie Elektrotermii resortowego Instytutu Elektrotechniki w Międzylesiu (1948-1967), wykładał jednocześnie na Politechnice Warszawskiej. Zajmował się zagadnieniami elektrotermii, dziedziny wiedzy, w której występowało wiele interesujących go problemów sterowniczych. Najpierw stworzył laboratorium pomiarowe na potrzeby elektrotermii, potem zajmował się analizami teoretycznymi i badaniami eksperymentalnymi z zakresu nagrzewania promiennikowego (podczerwienią). W roku 1951 obronił na Politechnice Warszawskiej pracę doktorską nt. Promieniowanie zwrotne oporowych skrętek grzejnych. Wprowadził do literatury m.in. wzór wyrażający współczynnik promieniowania zwrotnego oporowych skrętek grzejnych. W roku 1954 uzyskał nominację na profesora nadzwyczajnego. W następnych latach dużą uwagę poświęcił na uporządkowanie terminologii technicznej z zakresu słownictwa elektrycznego. Opublikował z tego zakresu kilkadziesiąt artykułów i książkę Terminologia techniczna, w której zamieścił i zilustrował 14 zasad terminologicznych. Po przemianach politycznych 1956 roku otworzyła się w Polsce możliwość oficjalnego zapoznania się z dorobkiem nowej dziedziny wiedzy, jaką była cybernetyka. Po wszechstronnym przeglądzie dorobku cybernetyki stwierdził, że jego koncepcja jest wciąż pionierska w skali światowej, dlatego podjął decyzję o wznowieniu pracy nad teorią systemów autonomicznych. W trakcie prac nad tą teorią musiał rozwiązać wiele problemów cząstkowych dotyczących np. teorii informacji, myślenia. W latach 1967-1974 pracował w Zakładzie Prakseologii Polskiej Akademii Nauk, jako kierownik Zespołu Cybernetyki. Zajmował się wówczas głównie problemami naukoznawstwa i optymalizacji. Opracował m.in. morfologiczną systematykę naukoznawstwa. W latach 1974-1979 pracował w Instytucie Polityki Naukowej, Postępu Technicznego i Szkolnictwa Wyższego PAN. W czasie pracy naukowej uczestniczył w kilkudziesięciu konferencjach naukowych, tak w Polsce, jak i za granicą. W latach 70. wykładał swoje teorie m.in. na Sorbonie.

[edytuj] Członkowstwo w organizacjach i pełnione funkcje

W trakcie pracy zawodowej był członkiem wielu organizacji i pełnił wiele funkcji. W latach 1948-1955 był sekretarzem, a następnie przewodniczącym (1955-1963) Centralnej Komisji Słownictwa Elektrycznego Stowarzyszenia Elektryków Polskich. W roku 1957 był współzałożycielem, wiceprzewodniczącym (1957-1960), a następnie przewodniczącym Polskiego Komitetu Elektrotermii (1960-1962). W latach 1956-1966 był członkiem kolegium redakcyjnego czasopisma Prace Instytutu Elektrotechniki, oraz członkiem Rady Naukowej Instytutu Elektrotechniki, a w latach 1956-1959 jej sekretarzem naukowym. W latach 1958-1961 był doradcą naukowym Głównego Urzędu Miar (później Centralnego Urzędu Jakości i Miar), obecnie Polskiego Komitetu Normalizacji i Miar, oraz członkiem Rady Naukowej do spraw Metrologii. W roku 1972 został powołany przez Prezesa Rady Ministrów na stanowisko przewodniczącego Rady Naukowej do spraw Metrologii. Był również Przewodniczącym Komisji Instytutów Resortowych Związku Nauczycielstwa Polskiego (1957-1962), oraz prezesem Oddziału Związku Nauczycielstwa Polskiego przy Polskiej Akademii Nauk (1969-1972). Od 1962 roku był członkiem Polskiego Towarzystwa Cybernetycznego, był członkiem Rady Naukowej tego towarzystwa. Na arenie międzynarodowej był przewodniczącym 27 Komitetu Studiów Międzynarodowej Organizacji Elektrotermicznej (1960-1971). Zorganizował 5 konferencji tego Komitetu: w Warszawie 1961, Medilanie 1964, Brukseli 1967, Teheranie 1969, Warszawie 1971. W czasie swej kadencji nadzorował opracowanie 20 norm międzynarodowych, opracował również projekt słownika elektrotermicznego przewidzianego do wydania jako rozdział Międzynarodowego słownika elektrycznego w wersji francuskiej i angielskiej.

[edytuj] Najwybitniejsze osiągniecia naukowe

Główne prace Mariana Mazura, które do dziś wywierają wpływ na działalność części naukowców, to teoria systemów autonomicznych oraz jakościowa teoria informacji. Powstanie jakościowej teorii informacji było niezbędne do wyjaśnienia funkcjonowania systemów autonomicznych. Jej nazwa jest nieco myląca, gdyż po opublikowaniu w 1948 roku przez Shannona Matematycznej teorii komunikacji, utożsamianej przez większość autorów z teorią informacji, podejmowano próby uzupełnienia jej braków, w tym określenia wartości, jakości informacji. Marian Mazur podszedł do zagadnienia w odmienny sposób. Przeanalizował uogólniony tor sterowniczy, jego elementy składowe i ich transformacje. Dopiero tak powstałym pojęciom przypisał w dalszym toku pracy terminy naukowe zgodne z określonymi wcześniej przez siebie zasadami teminologiczymi. Wyniki swoich dociekań opublikował w książce Jakościowa teoria informacji (1970). Wykazał w niej, że możliwych jest sześć sposobów informowania wiernego, przeanalizował wszelkie możliwe rodzaje zniekształceń informacji. Wyjaśnił również, na czym polega "rozumienie informacji", "znaczenie informacji", "treść" itp., co dotychczas pozostawało poza zasięgiem teorii informacji. Nie wyjaśniał jednak zagadnień dotyczących "jakości" informacji w znaczeniu jej wartości (cenności). Poza tym wprowadził rozróżnienie między informacjami opisującymi a informacjami identyfikującymi i wykazał, że tylko liczba informacji identyfikujących jest tym samym co ilość informacji wyrażona wzorem Shannona – wbrew panującemu dotychczas przeświadczeniu, że odnosi się on do wszelkich informacji. W "jakościowej teorii informacji" naukowo wyjaśnione zostało zagadnienie przenoszenia wszelkich "informacji energomaterialnych". Wyjaśnienie zagadnienia przenoszenia "informacji abstrakcyjnych", czyli dotyczących ralacji między obiektami, którym nie przypisuje się masy, energii ani położenia w fizykalnej czasoprzestrzeni dokonał Józef Kossecki, tworząc "ogólną jakościową teorię informacji". Opisał ją w książce Matacybernetyka (2005). Jakościowa teoria informacji i ogólna jakościowa teoria informacji tworzą razem kompletną teorię wszelkiej informacji.

[edytuj] Polska szkoła psychocybernetyki i cybernetyki społecznej

Oryginalne teorie naukowe Mariana Mazura z zakresu cybernetyki znalazły pewien oddźwięk w publikacjach innych autorów. Niektórzy z nich stali się współtwórcami polskiej szkoły psychocybernetyki, a zwłaszcza cybernetyki społecznej. Najwybitniejszym z nich jest Józef Kossecki, który przeszedł z nauk technicznych do nauk społecznych. Pracował on w Warszawie i Kielcach. Stał się twórcą polskiej szkoły cybernetyki społecznej. Adaptacją teorii systemów autonomicznych do procesu kształcenia, zwłaszcza technicznego, zajęła się Jolanta Wilsz z Akademii Pedagogicznej im. J. Długosza i Politechniki w Częstochowie. Zbigniew F. Zaniewski pracujący na uczelniach w Warszawie i Łodzi jest m.in. autorem wdrażanych w zakaładach przemysłowych kompleksowych taryfikatorów kwalifikacyjnych, czy oryginalnej metody opisu stanowisk pracy – InPOST, opracowanej na podstawie teorii systemów autonomicznych. W latach 80. zajmował się również zastosowaniem wspomnianej teorii w kryminologii. Także za granicą Polski rozwijano i stosowano w praktyce teorię systemów autonomicznych. W Australii powstała pracownia analiz charakteru Mazur Centre for Psychocybernetical Counselling. Opublikowano tam również co najmniej jedno tłumaczenie na język angielski książki Cybernetyka i charakter.

Marian Mazur, mimo dużego dorobku naukowego, nigdy nie otrzymał tytułu profesora zwyczajnego.

W roku 1998 Grzegorz Królikiewicz nakręcił film dokumentalny pt. Prekursor, poświęcony życiu i działalności naukowej Mariana Mazura.

Psychocybernetyka rozwijana przez Mariana Mazura nie ma nic wspólnego z ideami i ćwiczeniami zawartymi w książkach chirurga plastycznego Maxwella Maltza pt. Psychocybernetyka (1960) i Nowa psychocybernetyka.

[edytuj] Ważniejsze publikacje

[edytuj] Książki

• Oświetlenie i ogrzewanie elektryczne. Państwowe Technikum Korespondencyjne, Warszawa 1949.
• Urządzenia elektryczne. Państwowe Technikum Korespondencyjne, Warszawa 1950.
• Oświetlenie elektryczne. PWT, Warszawa 1950.
• Sondij F., Mazur M., Miernictwo elektryczne. Kurs podstawowy. Państwowe Technikum Korespondencyjne, Warszawa 1950.
• Suszenie podczerwienią w przemyśle chemicznym. PWT, Warszawa 1951.
• Promieniowanie zwrotne oporowych skrętek grzejnych. Prace Instytutu Elektrotechniki, nr 1(4), Warszawa 1952.
• Elektryczne urządzenia grzejne. PWT, Warszawa (1953).
• Zasady pracy stalowniczych pieców łukowych (skrypt). Instytut Elektrotechniki, Warszawa 1953.
• Nagrzewanie promiennikowe. PWT, Warszawa 1953.
• Zastosowanie przemysłowe grzejnictwa indukcyjnego i pojemnościowego. PWT, Warszawa 1954.
• Materiały oporowe do grzejnictwa. Materiały ogniotrwałe i termoizolacyjne. Poradnik materiałoznawstwa elektrycznego. PWT, Warszawa 1954.
• Słownik elektryczny rosyjsko-polski. Pod red. M. Mazura, PWT, Warszawa 1956.
• Mazur M. (red.), Zastosowanie przemysłowe grzejnictwa indukcyjnego i pojemnościowego. PWN, Warszawa 1956 (Współautorzy: Skrzypek T., Siciński R., Parowski S.).
• Terminologia techniczna. PWT, Warszawa (1961).
• Przemysłowe urządzenia elektrotermiczne. WNT, Warszawa (1964).
• Cybernetyczna teoria układów samodzielnych. PWN, Warszawa (1966).
• Informacja i informowanie. Sympozjum krajów członkowskich RWPG na temat: "Informacja ekonomiczna i techniczno-ekonomiczna dla organów zarządzania i kadr kierowniczych", Centralny Instytut Informacji Naukowo-Technicznej i Ekonomicznej, Zakład Informacji Centralnej, Warszawa, 20-22 listopada 1968.
• Cybernetyka a zarządzanie. MSW, Warszawa (1969).
• Historia naturalna polskiego naukowca. PIW, Warszawa (1970).
• Jakościowa teoria informacji. WNT, Warszawa (1970).
• Качественная теория информации. Москва, Мир (1974).
• Cybernetyka i charakter. Wyd. 1, PIW, Warszawa (1976).
• Cybernetyka i charakter. Psychologia XXI wieku. Wyd. 2, zm., Aula, Podkowa Leśna (1996).
• Cybernetyka i charakter. Wyd. 3, Wyższa Szkoła Zarządzania i Przedsiębiorczości im. B. Jańskiego, Warszawa (1999).
• The ABC of Character – The Elementary Guide To Human Potential. Australia.

[edytuj] Artykuły

• Zasady terminologii technicznej. Pomiary – Automatyka – Kontrola, 8, 1960.
• Istota i znaczenie cybernetyki. Widnokręgi, nr 1, 1961.
• Myślenie maszyn. Problemy, nr 9, 1963.
• Cybernetyczne zagadnienia myślenia. Przegląd Elektrotechniczny, z. 11, 1963.
• Sprzężenie zwrotne w automatyce i cybernetyce. Przegląd Elektrotechniczny, 2, 1965.
• Matematyczna definicja informacji. Pomiary – Automatyka – Kontrola, 4, 1965.
• Podstawy cybernetycznej teorii myślenia. Zeszyty Problemowe "Kosmosu", nr 14, 1968 (Przedruk w książce Problemy psychologii matematycznej, pod red. Józefa Kozieleckiego, PWN, Warszawa 1971).
• Świadome działanie jako rozwiązanie problemu optymalizacyjnego. Nauczyciel i Wychowanie, 6, 1969.
• Problem jakości. Prakseologia, 32, 1969.
• Gospodarka optymalizowana. Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa, Bydgoszcz 1970.
• Nauka i naukoznawstwo w ujęciu systemowym. Prace Zakładu Prakseologii PAN, 1971.
• Morfologiczna systematyka naukoznawstwa. Komitet Naukoznawstwa Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 1973.
• Integracja i specjalizacja we współczesnej nauce. Horyzonty Techniki, nr 2, 1973.
• Nowoczesne tendencje w uprawianiu nauki. Studia Filozoficzne, 4, 1973.
• Organizacja współczesnej działalności naukowej w zakresie badań. Życie Szkoły Wyższej, nr 9, 1975.
• Pojęcie systemu i rygory jego stosowania. [w:] Materiały Szkoły Podstaw Inżynierii Systemów nr 2, Komitet Budowy Maszyn PAN, Orzysz 1976.
• Modelowanie cybernetyczne i jego przydatność w modelowaniu procesu dydaktycznego. [w:] Problemy modelowania procesów dydaktycznych, pod red. E. Berezowskiego. PWN, Warszawa 1978. Seria: Monografie i Studia Technologia Kształcenia.
• Zagadnienie prawdy w nauce. Zeszyty Naukowe Stowarzyszenia PAX, 1, 1981.
• Homeostaza społeczna. [w:] Procesy samoregulacji w oświacie. Problemy homeostazy społecznej, pod red. M. Pęcherskiego i J. Turdeja, Warszawa 1983.
• Pojęcie systemu i rygory jego stosowania. Postępy Cybernetyki, z. 2, 1987.

[edytuj] Publikacje poświęcone Marianowi Mazurowi

• Mikke J., Wizerunki ludzi myślących. Wyd. Radia i Telewizji, Warszawa 1973, s. 145-168.
• Kempisty M. (red.), Mały słownik cybernetyczny. Wyd. Wiedza Powszechna, Warszawa 1973, s. 225.
• Mikke J., Wizerunki ludzi myślących. Wyd. 2, Radia i Telewizji, Warszawa 1982.
• Wojciechowski A., Śladami wybitnych uczonych. PREKURSOR. Przegląd Tygodniowy, nr 9 (100), Warszawa, 26 lutego 1984, s. 14.
• Lechowski J., Życiorys naukowy profesora Mariana Mazura (1909-1983). Postępy Cybernetyki, z. 2, R. 10, 1987, s. 7-20.
• Lechowski J., Metody i konsekwencje poznawcze twórczości Mariana Mazura. Nauka Polska, nr 6, 1987, s. 111-113.
• Müldner-Nieckowski P., Słowo wstępne. [w:] Mazur M., Cybernetyka i charakter. Psychologia XXI wieku. Wyd. AULA, wyd. 2, uzupełnione i poprawione według wskazań autora, Podkowa Leśna, 1996, s. 5-9.
• Aneks. Profesor Marian Mazur (1909-1983). [w:] Mazur M., Cybernetyka i charakter. Psychologia XXI wieku. Wyd. AULA, wyd. 2, uzupełnione i poprawione według wskazań autora, Podkowa Leśna, 1996, s. 341-354.
• Zaniewski Z., Status teoretyczno-metodologiczny teorii systemów autonomicznych. Wyd. Stowarzyszenie Oświatowców Polskich. Zarząd Główny, "Leliwa", Warszawa 1996.
• Lechowski J., 1999, Przedmowa. [w:] Mazur M., Cybernetyka i charakter. Wyd. 3, Wyższa Szkoła Zarządzania i Przedsiębiorczości im. B. Jańskiego, Warszawa 1999, s. 7-9.
• Nowakowska E., Społeczne funkcjonowanie norm etycznych w ujęciu twórców Polskiej Szkoły Cybernetycznej. [w:] The Peculiarity of Man vol. 5, Wyd. Wydział Zarządzania i Administracji WSP w Kielcach, Warszawa-Kielce 2000.
• Nowakowska E., Geneza polskiej szkoły cybernetyki społecznej. [w:] The Peculiarity of Man vol. 7, Wyd. Wydział Zarządzania i Administracji Akademii Świętokrzyskiej w Kielcach, Warszawa-Kielce 2002.

[edytuj] Zobacz też

• Cybernetyka
• Grzegorz Królikiewicz
• Janusz Groszkowski
• Claude E. Shannon
• Stowarzyszenie Elektryków Polskich
• teoria informacji
• termin

[edytuj] Linki zewnętrzne

• http://www.autonom.edu.pl – serwis zwolenników polskiej szkoły psychocybernetyki i cybernetyki społecznej.
• http://www.ien.pw.edu.pl/ET/ – Zakład Elektrotermii Instytutu Elektroenergetyki Politechniki Warszawskiej.
• http://www.fonar.com.pl/audio/ksiazki/sondij1.htm – spis treści jednej z pierwszych książek Mariana Mazura.

To jest tylko zalążek artykułu biograficznego. Jeśli możesz, rozbuduj go.