Kościół Świętego Ducha w Toruniu

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Widok kościoła od strony ul. Szerokiej

Nawa główna

Kościół Świętego Ducha w Toruniu jest świątynią rzymskokatolicką. Początkowo budynek służył jako zbór ewangelicko-augsburski. Od 1945 jest w posiadaniu zakonu Jezuitów.

Obecnie jest siedzibą prowadzonego przez jezuitów toruńskiego duszpasterstwa akademickiego.

[edytuj] Historia

Potrzeba budowy nowej świątyni dla staromiejskiej gminy ewangelickiej w Toruniu zrodziła się w wyniku następstw rozruchów religijnych między katolikami a protestantami, jakie wybuchły w mieście w lipcu 1724 (tumult toruński). W ramach sankcji karnych gmina ewangelicka pozbawina została swej głównej dotąd świątyni - dawnego kościoła franciszkańskiego pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Rada Miasta rozpisała więc konkurs na opracowanie projektu nowej świątyni, w wyniku którego w 1741 wybrano ostatecznie pracę drezdeńskiego architekta A. Bähra. Prace budowlane rozpoczęto dwa lata później, szybko jednak zostały one przerwane w wyniku niesprzyjającej sytuacji polityczno-społecznej, budowa świątyni poczęła bowiem budzić sprzeciw w szerszych kołach radykalnego obozu katolickiego - katolicy traktowali kwestię powstania nowej świątyni jako złamanie sankcji karnych nałożonych na Toruń po tumulcie. Tym sposobem król August III wydał zakaz budowy kościoła, bojąc się wybuchu nowych starć na tle religijnym. W 1754 królewską decyzją zezwolono na wykorzystanie istniejących już fundamentów świątyni, w celu wzniesienia domu modlitwy. Budynek ten - by nie drażnić katolików - nie mógł jednak przypominać kościoła, a jedynie skromną kamienicę mieszczańską. Jako że twórca poprzedniej koncepcji architektonicznej świątyni już nie żył, powstała potrzeba znalezienia nowego architekta. Został nim młody, wówczas 26-letni, budowniczy - pochodzący z Torunia Efraim Schroeger. Opracowany przez niego projekt zatwierdzono w 1755, już 18 VII 1756 nastąpiło uroczyste poświęcenie kościoła. W postaci bezwieżowego domu modlitwy budowla dotrwała do schyłku XIX w. Dopiero w latach 1897-1899 postawiono mierząca 64 m wysokości wieżę - dzieło architektów Hugona Hartunga i Carla Schäfera.

[edytuj] Wyposażenie

Kościół mieści szereg XVIII-wiecznych dzieł sztuki:

baldachimowy ołtarz główny autorstwa Efraima Schroegera, z rzeźbami autorstwa Jana Antoniego Langenhahna Starszego
dwa późnobarokowe intarsjowane portale dębowe do zakrystii (1756)
ambonę z bogato dekorowanym baldachimem (1759)
polichromia Chrystus na jeziorze Genezaret, zdobiąca podniebienie empory organowej, autorstwa J. S. Neudecka
zegar toruński (XVIII w.)
rokokowe intarsjowane szafki ścienne

Po przejęciu świątyni przez jezuitów w 1945 usunięto z kościoła część wyposażenia (tarcze ze złoconymi gwiazdami na sklepieniu, epitafia burmistrzów Antoniego Gieringa, zm. 1759 i Chrystianna Klossmanna, zm. 1774) oraz rozebrano empory w nawach bocznych.

Duża część wyposażenia kościoła uległa również zniszczeniu podczas pożaru w maju 1989. Ogień strawił m.in.

rokokowe organy, dzieło gdańskiego warsztatu F. R. Dalitza, znanego z budowy słynnych organów oliwskich (obecnie w trakcie rekonstrukcji z wykorzystaniem zachowanych fragmentów rzeźb)
malowidła ścienne autorstwa Jerzego Hoppena, Anny i Leonarda Torwirtów.