Kleparz

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Ten artykuł dotyczy części Krakowa. Zobacz też: miejscowość o tej nazwie.

Kleparz – część Krakowa położona na północ od Starego Miasta, w latach 1366–1792 samodzielne miasto.

[edytuj] Historia

Początek osadnictwa na terenie Kleparza związany jest z ufundowaniem po 1184 r. kościoła św. Floriana przez biskupa krakowskiego Gedkę. Osada, położona na północ od lokowanego później miasta Krakowa, rozwijała się prężnie, tak że za czasów Władysława Łokietka nazywana była Alta civitas, co daje asumpt to rozważań na temat jej lokacji w tym okresie.

Formalnej i pewnej już lokacji miejskiej na prawie magdeburskim dokonał Kazimierz III Wielki w 1366 r. nadając miastu nazwę Florencja od wezwania kościoła parafialnego. Możliwe, że miał to być ośrodek konkurencyjny dla sąsiedniego Krakowa, bardziej prawdopodobne wydaje się jednak, że powstało ono wskutek naturalnego rozwoju demograficzno-gospodarczego Krakowa, rozprzestrzeniania się poza mury miejskie, i miało stanowić jego uzupełnienie. W XV wieku dotychczasową nazwę wypiera określenie Kleparz (Clepardia) pochodzące prawdopodobnie od targowego zwyczaju „uklepywania” transakcji na targu, czy jak chcą inni od klepek, z których bednarze składali beczki. W średniowieczu Kleparz miał ok. tysiąca mieszkańców.

Przez wieki centrum miasta – rynek, stanowił plac targowy, otaczająca go zabudowa była drewniana (liczne pożary: 1476, 1528, 1755). Na terenie Kleparza rozwinęło się rzemiosło, zwłaszcza tkactwo, przetwórstwo skór zwierzęcych, a także kowalstwo, rymarstwo i leczenie koni. Na cotygodniowych targach handlowano głównie zbożem i produktami rolnymi a także bydłem, uwalniając Rynek krakowski od niedogodności z tym związanych. O specyfice Kleparza stanowiła olbrzymia ilość oberż i zajazdów dla podróżnych, według spisu z 1632 r. w tym niewielkim miasteczku były stajnie dla 2380 koni.

W związku z tym, że miasto leżące na otwartym przedpolu Krakowa, nie posiadało murów obronnych, było szczególnie narażone podczas najazdów nieprzyjaciela. Oblężenia Krakowa wiązały się ze zniszczeniem Kleparza, głównie w wyniku działań obrońców, którzy palili przedmieścia, żeby pozbawić napastników dogodnej bazy oblężniczej. Tak było w czasie oblężenia miasta przez wojska szwedzkie (1655), polsko-austriackie (1657) czy rosyjskie w czasie konfederacji barskiej w 1768 r. Po "potopie szwedzkim" Kleparz nie odzyskał już dawnego znaczenia, nie zdołano odbudować murowanej zabudowy, zastąpiła ją skromniejsza – drewniana. W okresie samodzielnego istnienia Kleparz nie miał możliwości rozwoju terytorialnego, w znacznej mierze był uzależniony od Krakowa, stanowił właściwie jego przedmieście. W 1792 r., zgodnie z zaleceniami Sejmu Wielkiego, włączono miasto w granice administracyjne Krakowa.

W I połowie XIX wieku zabudowa dzielnicy Kleparz (obejmującej m.in. teren dawnego miasta) składała się z parterowych, krytych gontem domków. Mieszkała tam w ciasnocie uboższa ludność. Ruch budowlany, który miał miejsce w Krakowie w II połowie XIX i na początku XX wieku, objął również dawny Kleparz, kształtując nowy układ urbanistyczny. Powstawały kamienice czynszowe i obiekty użyteczności publicznej, m.in. w latach 1879-1880 wzniesiono przy Placu Matejki (część dawnego rynku Kleparza) gmach Akademii Sztuk Pięknych wg projektu Macieja Moraczewskiego.