François Rochebrune
Z Wikipedii
François Rochebrune, Franciszek de Rochebrune (ur. 1 czerwca 1830, zm. 19 listopada 1870), francuski wojskowy, polski generał, organizator oddziału żuawów śmierci w powstaniu styczniowym.
Urodził się 1 czerwca 1830 w Vienne w departamencie Isère we Francji w ubogiej rodzinie. W wieku 14 lat rozpoczął praktykę zawodową w drukarni. Wstąpił następnie do armii francuskiej. Służył w 17 pułku piechoty liniowej, w formacji żuawów (Zouaves) podczas wojny krymskiej. W 1857 służył w stopniu sierżanta we francusko-brytyjskiej ekspedycji w Chinach. Następnie porzucił francuską służbę i w 1862 znalazł się w Warszawie w zaborze rosyjskim, po czym zamieszkał w Krakowie. Otworzył tam szkołę szermierki, która stała się praktycznie szkołą wojskową (jedyną polską szkołą wojskową w zaborze austriackim).
Po wybuchu powstania, w styczniu 1863, zgłosił swoje usługi polskim władzom powstańczym i wyruszył z grupą wychowanków do obozu powstańczego Apolinarego Kurowskiego w Ojcowie. Tam, opierając się na wzorach francuskich, Rochebrune stworzył oddział nazwany żuawami śmierci. Pierwszy raz weszli do walki 17 lutego w bitwie pod Miechowem, w której, mimo utraty elementu zaskoczenia, Rochebrune osobiście poprowadził atak na bagnety na pozycje rosyjskie na cmentarzu, wyrywając karabiny z rąk Rosjan. Po poniesieniu dużych strat, Rochebrune, który zaczął swoje nazwisko pisać wówczas jako "de Rochebrune", odtworzył swoją formację w Krakowie. Pod twardą ręką Rochebrune'a, egzekwującego dyscyplinę, żuawi stali się jedną z doborowych formacji powstania. Następnie szkolił także oddziały polskich kosynierów. Według części źródeł, Rochebrune uczestniczył w bitwie pod Małogoszczą, lecz brak relacji o udziale żuawów w tej bitwie. Żuawi pod jego osobistym dowództwem walczyli następnie w marcu 1863 w bitwach pod Chrobrzem i Grochowiskami. Pod Grochowiskami 18 marca Rochebrune faktycznie dowodził całością sił powstańczych biorących udział w bitwie, opanowując chaos, gdy sztab Langiewicza utracił kontrolę nad oddziałami, a następnie, na czele kosynierów poprowadził atak na rosyjską piechotę. Rochebrune został po bitwie mianowany generałem i wyjechał do Krakowa za Langiewiczem. Zwolennicy Mierosławskiego wysunęli wówczas Rochebrune'a na wodza naczelnego powstania, jednak Rząd Narodowy tego nie uznał. Rozczarowany walką polityczną, Rochebrune wyjechał do Francji. Powrócił do udziału w powstaniu pod koniec 1863 roku, obejmując dowództwo IV, V i VI oddziału w organizowanej wyprawie galicyjskiej na Wołyń, zakończonej jednak porażką pod Poryckiem.
Po powrocie do Francji, został odznaczony Legią Honorową za udział w polskim powstaniu. Występował także publicznie w sprawie polskiej. Podczas wojny francusko-pruskiej 1870 roku, w stopniu pułkownika, dowodził nazwanym tak przez siebie oddziałem les Gaulois (Galowie), walcząc w mundurze żuawa śmierci z białym krzyżem na piersiach. Poniósł śmierć 19 listopada 1870 w walce, pod Montretout, trafiony z karabinu.
