Bitwa morska pod Portland
Z Wikipedii
Bitwa morska pod Portland (zwana także bitwą trzydniową) miala miejsce 10 marca - 12 marca 1653 (28 lutego-2 marca według kalendarza juliańskiego) podczas wojny angielsko-holenderskiej 1652-1654.
Flota angielska dowodzona przez Roberta Blake'a została zaatakowana przez flotę holenderską dowodzoną przez admirała-porucznika M.Trompa eskortującego statki handlowe przez kanał La Manche. Bitwa, stoczona pomiędzy wysepką Portland a przylądkiem Gris Nez, nie rozstrzygnęła, która ze stron będzie panować na kanale La Manche. Dopiero bitwa w zatoce Gabbard pozwoliła Anglikom zablokować holenderskie wybrzeże aż do bitwy pod Scheveningen, w której zginął od kuli muszkietowej słynny admirał Maarten Tromp.
Spis treści |
[edytuj] Tło bitwy
[edytuj] Przyczyny wojny
Wojna angielsko-holenderska spowodowana została tarciem pomiędzy dwoma morskimi potęgami tego stulecia, walczącymi o strategiczną supremację nad trasami światowego handlu. Anglia i Holandia zawsze były naturalnymi sojusznikami przeciwko Habsburgom, jak stwierdziła angielska Rada Stanu (Council of State) za panowania króla Karola II. Król Karol I był absolutnie przekonany, że nie możliwe są takie warunki, w których miałoby kiedykolwiek dojść do wojny pomiędzy Anglią i Holandią, a gdyby on sam chciał taką wojnę prowadzić, nie dostałby od parlamentu ani grosza. Jednak, powstanie angielskiego Parlamentu pod wodzą Olivera Cromwella doprowadziło do znacznego pogorszenia stosunków dyplomatycznych pomiędzy obu krajami, a to z takiego powodu, że stadhouder Holandii Fryderyk Henryk Orański finansowo wspierał angielskich rojalistów. Podczas angielskiej wojny domowej Holandia wykorzystała wewnętrzne problemy swych sąsiadów i w ogromnym stopniu rozszerzyla swoją morską obecność we wszystkich morskich portach i na wszystkich trasach handlowych świata, w szczególności zwalczając angielską dominację w koloniach. Cromwell nie atakował Holandii, konsolidując na razie władzę w samej Anglii. Ta sytuacja zmieniła się ostatecznie, gdy armie Parlamentu rozgromiły Rojalistów w bitwie pod Worcester, skutecznie kończąc wojnę domową w Anglii. Gdy Cromwell miał już pełnię władzy, parlament przegłosował w 1651 Akt Nawigacyjny, głoszący, że wszystkie artykuły przeznaczone do angieslkich portów mają być przewożone przez angielskie statki. Był to wielki cios wymierzony handlowi morskiemu Holandii, gdyż w ten sposób Holendrzy zostali odcięci od wszystkich angielskich kolonii w Ameryce i gdzie indziej. Następnie Parlament wydał rozkaz zezwalający angielskim kaprom i okrętom wojennym konfiskować przewożone przez statki holenderskie towary, co nazwano odzyskiwaniem strat spowodowanych przez wszędobylskich Holendrów. W końcu angielski parlament zaczął wymuszać swoje panowanie nad tzw. Brytyjskimi Morzami, co oznaczało dominację angielskiej marynarki wojennej od Morza Północnego po przylądek Finisterre. Słowa angielskiego parlamentu zostały przekształcone w czyny, gdy admirał George Ayscue uznał Barbados za część Wielkiej Brytanii i zagarnął 27 znajdujących się tam holenderskich statków handlowych.
[edytuj] Wojna
Holenderska reakcja była podzielona: umiarkowane Stany Holenderskie (Staten van Holland en West-Friesland) próbowaly udobróchać Anglików; lecz gdy negocjacje zakończyły się niepowodzeniem Stany Generalne przegłowały rezolucję potrajającą stan liczebny holenderskiej floty wojennej w celu ochrony holenderskich interesów na wszystkich morzach świata. Naczelne dowództwo floty powierzono admirałowi M.Trompowi, który zwyciężyl szóstą i ostanią hiszpańską armadę w bitwe pod Downs 31 października 1639. W tym samym roku Holandia podpisała traktat z Danią mający na celu zwalczanie angielskiego handlu morskiego. Wojna ostatecznie wybuchła po starciu admirałów Roberta Blake'a i Maartena Trompa w maju 1652 w bitwie pod Dover. Po bitwie pod Plymouth, Elbą i Kentish Knock nastąpiła seria mniejszych potyczek. Obie floty spotkały się pierwszy raz w głównej bitwie pod Dungeness, w listopadzie 1652. Bitwa ta okazała się ciężką porażką Anglii, zmuszając Anglików do przemyślenia swojej morskiej strategii, doprowadzając Admiralicję do opracowania taktyki walk na morzu odpowiedniej dla aktualnych czasów. Biorąc przykład z Holendrów Anglicy zreorganizowali swoją flotę i dla większej taktycznej kontroli podzielili ją na eskadry. Taktyka tzw. linii bojowej stała się kluczowym angielskim sposobem rozgrywania walk na morzu aż do końca drugiej wojny światowej. Obie floty spotkały się ponownie koło wysepki Portland (wyspa).
[edytuj] Pierwszy dzień
Podczas pierwszych dni lutego 1653 Tromp (70-80 okrętów) eskortował konwój holenderskich statków handlowych przez kanał La Manche i dostarczył je bezpiecznie na Ocean Atlantycki. Następnie zawrócił i rozpoczął powrót, lecz wpierw zakotwiczył w La Rochelle w celu dokonania napraw i odnowienia zapasów. Oczekiwal na powrót statkow handlowych z Atlantyku. Dnia 20 lutego próbował konwojować 152 statki handlowe, ale musiał się cofnąć do portu z powodu silnych wiatrów i mocno wzburzonego morza. 24 lutego Tromp w końcu ruszył w morze, cztery dni później wkraczając w okolicę wysepki Portland, gdzie natknął się na flotę Blake'a (70 okrętów liniowych, większych i lepszych niż holenderskie) probującą odciąć mu drogę. Tromp natychmiast dał sygnał do ogólnego natarcia i rozpoczął ofensywę, wykorzystując korzystny dla niego wiatr. Okręt flagowy Trompa Brederode, natknął się na okręt flagowy Blake'a Triumph, z miejsca oddając salwę burtową z niewielkiego dystansu. Odwróciwszy się bez odpowiedzi angielskich kanonierów, oddał drugą salwę burtową, a po następnym obrocie poszła trzecia salwa. Blake następnie odpłynął i zdecydował się walczyć na długi dystans. Holenderski komodor De Ruyter mógł zaatakować ariergardę i uderzył na największy okręt floty angielskiej Prosperity, kończąc próbą abordażu, która z miejsca zostala odparta przez załogę angielskiego okrętu. Druga próba abordażu zmusiła jednak Prosperity do kapitulacji. Już do końca dnia obie strony wymieniały między sobą intensywny ogień. Później 28 lutego Blake wysłał eskadrę fregat w celu przechwycenia grupy holenderskich statków handlowych znajdujących się koło La Rochelle. Tromp natychmiast odpowiedział przez wysłanie swoich własnych okrętów w celu przechwycenia Anglików. Nadchodząca noc zakończyła zmagania.
[edytuj] Drugi dzień
Następnego dnia Anglicy pierwsi zaczęli, wykorzystując korzystny dla siebie wiatr. Jednak pięć prób złamania holenderskiej linii bojowej nie przyniosło skutku. Dzień jednak był dla Anglików pomyślny - fregaty Blake'a przechwyciły 12 holenderskich statków handlowych, które wbrew wyraźnym rozkazom Trompa usiłowały uciec. Po drugim dniu bitwy sytuacja Holendrów nie przedstawiała się różowo, gdyż większość z ich okrętów miało proch na wykończeniu i nigdzie nie było źródła, skąd można by ten zapas uzupełnić.
[edytuj] Trzeci Dzień
Trzeci dzień bitwy skończył się tak samo, czyli brakiem powodzenia w przełamaniu holenderskiej linii bojowej. Kilku holenderskich kapitanów próbowało uciec, gdy wykończyła im się amunicja, lecz Tromp przerwał ich ucieczkę kilkoma strzałami w poprzek ich okrętów. Bitwa zakończyła się jeszcze za dnia, gdyż Blake wycofał się, Powodem Blake'a, by zaniechać dalszej walki nie są do końca jasne. Najbardziej prawdopodobną przyczyną miała być rana, jaką otrzymał tego dnia w udo. Czwartego dnia Anglicy próbowali wznowić bitwę, lecz okazało się, że na morzu nie ma holenderskich okrętów. Tromp poprowadził swą flotę wzdłuż wybrzeża, zostawiając 8 okrętów i 50 statków handlowych z tyłu. Nie mając już amunicji naraziłby się na pewną klęskę. Anglicy przejęli pozostawione handlowce, a strzegące ich 8 okrętów uszły do portów macierzystych.
[edytuj] Po bitwie
Holendrzy stracili 8-12 okrętów oraz 40-50 statków handlowych, mimo to większość floty handlowej udało się Trompowi przemycić na Atlantyk. Anglicy stracili 1-3 okrętów. Bitwa pod Portland przywróciła angielską dominację nad kanałem La Manche. Okazało się, że przyjęcie liniowej taktyki sprawiło, że Holendrzy nie mieli czym zrekompensować ognia potężniejszych okrętów angielskich. Ostatecznie skłoniło to Stany Generalne do podjęcia decyzji o budowie większych okrętów wojennych, które byłyby w stanie nawiązać walkę z wielkimi okrętami angielskimi. Rozpaczliwą próbą przetarcia drogi dla holenderskiej floty handlowej była bitwa w zatoce Gabbard, gdzie niedostatecznie wyekwipowana flota holenderska ponownie zmierzyła się z flotą angielską.
[edytuj] Literatura
- The Anglo-Dutch Wars of the 17th Century, C.R. Boxer
- The High Seas Battle of Portland, Keith Milton, Military History
- Mała Encyklopedia Wojskowa, 1967, Wydanie I
