Amenhotep III

Z Wikipedii

Imiona Amenhotepa III hieroglifami
Nomen – Amenhotep Amenhotep-Heka-Uaset'
egip. – Amon-jest-rad Władca Teb''
Prenomen – Neb-Maat-Re
egip. – Pan-prawdy-Re
Imię horusowe – Ka-nechat-chai-Maat
egip. – Byk-potężny-o-postaci-Maat

Amenhotep III - faraon - władca Starożytnego Egiptu z XVIII dynastii, z okresu Nowego Państwa. Według różnych źródeł, panował około: 1388 p.n.e. - 1351 p.n.e. lub 1413 - 1377 p.n.e. lub 1405 - 1367 p.n.e. lub 1386-1349 p.n.e. Syn Totmesa IV i Mutemuji.

[edytuj] Żony

W wieku około 12 lat Amenhotep poślubił dziewczynę, która później jako dojrzała kobieta wywarła wielki wpływ na dalsze jego panowanie i losy całej dynastii. Teje była córką Juji, dygnitarza z Achmim, oficera w oddziale rydwanów i naczelnika stajni; oraz jego żony Tuji. Byli oni również rodzicami Aj, następcy Tutanchamona.
Ze związku Amenhotepa z Teje narodzili się: najstarszy syn Totmes, zmarły w młodym wieku, nie osiągnąwszy sukcesji, Amenhotep - następca, późniejszy faraon Echnaton , oraz cztery córki: Sitamon, Isis, Henuttaunebu i Nebetah, z których dwie; Sitamon i Isis, nosiły tytuły królowych. Wpływ Teje na losy państwa wynikał głównie z jej mądrości oraz mocy i niezłomności charakteru. Brała czynny udział we wszystkich przedsięwzięciach dotyczących funkcjonowania państwa: wielkich świętach religijnych, polityce wewnętrznej i zagranicznej. Przeżyła swego męża o około osiem lat. Współrządziła państwem, najpierw jako żona, a później jako jako matka władcy. Sprawowała regencję w imieniu małoletniego Amenhotepa IV. To prawdopodobnie ona zasugerowała mu zmianę dogmatów, stając się prekursorką reformy religijnej, później tak gorliwie wdrażanej, dającej początek okresowi w dziejach Egiptu, znanmu jako Okres Amarneński. Amenhotep III prawdopodobnie dażył Teje głębokim uczuciem i szacunkiem. Otrzymała tytuł Wielkiej Małżonki Królewskiej i Pani Obu Krajów, zbudowano dla niej wspaniały kompleks pałacowy w Malgacie oraz poświęcono jej świątynię w Sedeinga; pomiędzy Drugą i Trzecią Kataraktą. Pozycja królowej na dworze z pewnością była niezwykle mocna. Tylko jej synowie mogli być kandydatami na nastepców. Brała również udział w negocjowaniu kontraktów, dyplomatycznych związków, zawieranych przez faraona z cudzoziemkami. Amenhotep pojął za żony dwie mitannijskie księżniczki. Pierwszą z nich była Giluhepa - starsza siostra króla Tuszratty. Jednakże wkrótce po zawarciu związku z faraonem, zapewne za sprawą Teje, zniknęła w królewskim haremie. Drugą była córka Tuszratty - Taduhepa. Z listów znalezionych w Amarnie - korespondencji wymienianej między Amenhotepem i Tuszrattą - wiemy, że negocjacje w sprawie tego związku trwały kilka lat, a główną trudnością w osiągnięciu porozumienia była ilość złota, jaką żądał władca Mitanni, za rękę swej córki. W końcu osiągnięto porozumienie i mitannijska księżniczka została wysłana na dwór faraona wraz z orszakiem i eskorta wojskową. Prawdopodobnie aby zapewnić swemu mężowi przyszłych dziedziców, Teje zaaprobowała małżeństwo swej córki Sitamon, z własnym ojcem. Jak później się okazało, związek ten przyspożył rodzinie królewskiej kilkoro dzieci. Sitamon otrzymała również tytuł Wielkiej Małżonki, co zrównywało ją z jej matką. Gdy Amenhotep IV - Echnaton przeniósł dwór królewski do Amarny, Teje przeniosła się tam wraz z nim. Tam też zmarła i została pochowana w królewskim grobowcu.
Gdy w 1898 roku, Victor Loret odkrył w Dolinie Królów grobowiec Amenhotepa II, w jednej z bocznych komór, na stercie gruzu, sięgającej prawie pod sam sufit, znalazł pustą, cedrowa trumnę. Z inskrypcji na niej umieszczonych wynikało, że spoczywała w niej kiedyś Teje. W sekretnej części tego grobowca odkryto, odwiniete z bandaży mumie dwóch kobiet i kilkunastoletniego chłopca. Mumie te nie zostały zidentyfikowane. Prawdopodobnie jedną z kobiet była Teje.

[edytuj] Polityka zagraniczna

Trzydziestosześcioletnie panowanie Amenhotepa zdecydowanie można określić jako okres największego rozkwitu Imperium, jakim niewątpliwie był Egipt w tamtych latach. Był to okres pokoju, dobrobytu i prosperity, swobody życia, wielkich przedsięwzięć budowlanych i wyjątkowo aktywnej działalności dyplomatycznej, czyniącej z Egiptu, centrum ówczesnego Wschodu. Przez pierwszych kilka lat panowania, Amenhotep umocnił panowanie Egiptu w Nubii, utrwalił podległość Cypru, Krety i wysp greckich, ściągając z tych terenów podatki. Z potęgą Egiptu liczyli się również królowie i książęta Syrii i Palestyny, wysyłający na dwór faraona cenne dary. Okres hegemonii nie trwał jednak długo. Wkrótce król Amurru ogłosił się niezależnym władcą, do Palestyny napłynęły plemiona Habiru, a Syrię najechali Hetyci. Amenhotep głęboko pochłonięty mnożeniem bogactw i przepychu swego dworu niechętnie zajmował się sprawami majcymi miejsce na terenach podległych swym wasalom. Nie zareagował nawet gdy Hetyci wtargnęli do Mitanni i zajęli stolicę Tuszratty. Wkrótce stało się jasne, że Egipt nie zamierza angażować się w konflikty zbrojne, a faraon będzie prowadził politykę pokoju, może nie za wszelką, ale zapewne, za wysoką cenę.

Za jego rządów Egipt przeżywał długi okres pokoju, wiążący się z rozwojem sztuki i budową wielu momumentów i świątyń (królewskim architektem był Amenhotep syn Hapu). Za czasów tego faraona wzniesiono m.in. świątynię w Luksorze i świątynię grobową w Tebach Zachodnich (pozostały z niej tzw. kolosy Memnona). Oprócz kultu dawnych bogów, Amenhotep III wzmocnił kult Atona, który stał się następnie jedynym bóstwem Egiptu za panowania jego syna i następcy - Amenhotepa IV (Echnatona).

[edytuj] Grobowiec

Na miejsce swego wiecznego pobytu, Amenhotep wybrał nieużywaną dotąd, zachodnią cześć Doliny Królow. W 1798 roku grobowiec (KV22), został odkryty i częściowo zbadany przez Edouard'a Devillier'a, uczestnika napoleońskiej wyprawy do Egiptu. Prace prowadził tu także Theodore Monroe Davis, a w lutym 1915 roku pracował w nim Howard Carter, który odnalazł kilka niewielkich przedmiotów o muzealnej wartości. Malowidła i inskrypcje w grobowcu przedstawiają pełny tekst księgi Amduat.

Równo w wiek po odkryciu grobowca, w lutym 1898, Victor Loret odnalazł mumię króla. Była złożona w sekretnej części grobowca (KV35) Amenhotepa II w trumnie, której dolna część, jak wynikało z inskrypcji, należała do Ramzesa III, a wieko przerobiono dla Seti I. Identyfikacja mumii nie jest pewna. Pomimo inskrypcji na bandażach, w których zapisano tronowe imię Amenhotepa - Nebmaatre, istnieją wątpliwości, a jedna z hipotez mówi nawet, że mumia jest o wiele młodsza niż czasy XVIII dynastii. Mumia została odwinięta z bandaży 23 sierpnia 1905 roku w Kairze. Znajdowała się we wręcz katastrofalnym stanie. Składała się z kilku części. Ręce i nogi oddzielone były od tułowia. Amenhotep przed śmiercią zapewne cierpiał z powodu ostrego stanu zapalnego szczęki. Procesy ropne opanowały całą górną szczękę i okolice pod oczami. Podczas badań odkryto ślady pośmiertnego usuwania, zżartych procesem chorobowym tkanek mięśniowych i kostnych. Powstałe ubytki, podczas mumifikacji, zapełniono mieszaniną drobnych trocin, mułu i piasku. Odkryto również ślady prób konserwacji mumii, dokonanych prawdopodobnie w czasach XXI dynastii. Obecnie mumia Amenhotepa III znajduje się w Muzeum Egipskim w Kairze.