Witte fiets
Een witte fiets is de in Nederland gangbare term voor een leenfiets die gratis, of tegen geringe kosten, kan worden gebruikt. Witte fietsen kunnen doorgaans niet op slot worden gezet. Om diefstal tegen te gaan wordt gekozen voor een afwijkend model, of een afwijkende kleur. Witte fietsen beogen veelal een gemakkelijk te gebruiken alternatief te zijn voor transport in de binnenstad. Door vervoer per witte fiets te bevorderen kunnen files en milieuverontreining worden teruggedrongen.
Inhoud |
[bewerk] Nederland
[bewerk] Amsterdam
Het idee voor de witte fiets dateert uit 1965. Het witte fietsenplan - gratis fietsen in collectief eigendom - was een van de vele witte plannen die Provo dat jaar presenteerde. Het was bedoeld om de luchtverontreining in de binnenstad terug te dringen. Op 28 juli werd een pamflet ("PROVOKATIE nr. 5") uitgedeeld tijdens de wekelijkse happening van Robert Jasper Grootveld bij Het Lieverdje. De eerste witte fiets - een exemplaar dat ter plekke werd witgeschilderd - werd meteen door de politie in beslag genomen, omdat het wettelijk verplichte fietsslot ontbrak.
In 1967 kwam provo Luud Schimmelpennink in de Amsterdamse gemeenteraad. Hij presenteerde toen zijn plan voor witte fietsen. In Amsterdam zouden gratis te gebruiken fietsen beschikbaar moeten komen, zonder slot, die collectief bezit zouden zijn. Schimmelpennink dacht in eerste instantie aan tweeduizend stuks. Om ze te onderscheiden van gewone fietsen zouden ze wit worden geschilderd. De gemeenteraad voelde er weinig voor, en het plan ging niet door. Schimmelpennink stortte zich hierna op het ontwikkelen van de witkar, een elektrisch aangedreven driewieler die door deelnemers aan het project op een depot kon worden gehuurd voor een ritje naar een ander depot.
In 2000 werd in Amsterdam een nieuwe proef gedaan met witte fietsen, depo genaamd. Ook dit project kwam uit de koker van Schimmelpennink. De fietsen, van een zeer afwijkend model, konden uit een automatisch beheerde stalling worden geleend door een aangepaste giropas (Chipper) in te voeren in de terminal van de stalling. De proef, waarin het Gemeentevervoerbedrijf Amsterdam (GVB) en de Postbank participeerden, werd na enkele maanden gestaakt. Omdat de stallingen niet sterk genoeg waren, werden veel fietsen gestolen. Plannen voor een sterker type stalling werden door het GVB afgewezen. Het aantal stallingen was bovendien te klein om de proef te laten slagen.
Anno 2006 vindt in Amsterdam opnieuw een proef paats. Nu met een type leenfiets dat in verschillende Europese steden (Berlijn, Lyon) in gebruik is.
[bewerk] Hoge Veluwe
Het Nationale park de Hoge Veluwe kent enkele depots met witte fietsen. De fietsen mogen gratis worden gebruikt. Ze mogen niet op slot worden gezet, en mogen het park niet verlaten. Omdat is gekozen voor een afwijkend model fiets, en de Hoge Veluwe een afgesloten terrein is, is het aantal diefstallen gering.
De Hoge Veluwe begon in 1975 met 50 stuks. Anno 2005 bezat het park 1700 witte fietsen, waaronder een aantal witte kinderfietsen. Toen een serie van 90 witte fietsen was afgeschreven, zijn de fietsen door medewerkers van de ANWB opgeknapt. Op 17 augustus 2005 werden ze overgedragen aan Nationaal Park Odra Delta in Polen. De overdracht aan Polen was een idee van de Koninklijke Nederlandsche Heidemaatschappij (KNHM) die sinds 2001 een Poolse natuurbeschermingsorganisatie ondersteunt bij het beheer van de Oderdelta.
[bewerk] Overige landen
[bewerk] België
In België kan men in steden als Kortrijk, Oostende en Brussel ook openbare fietsen vinden. In Brussel werkt het systeem met een abonnement, in Kortrijk kan men vier uur gratis rijden na het betalen van borgsom. In Oostende parkeren gebruikers hun auto aan de rand van de stad en kunnen ze een gratis fiets gebruiken op vertoon van hun identiteitskaart.
[bewerk] Denemarken
In Denemarken zijn sinds 1995 gratis fietsen in collectief eigendom; het zogenaamde bycyclen-project in de binnenstad van Kopenhagen. De fietsen, van een afwijkend model, zijn voorzien van een simpel muntslot, zoals dat ook op supermarktwagentjes is bevestigd. De gebruiker kan een fiets losmaken uit de stalling, door een Euromunt in het slot te doen. Wie een onbeheerde fiets naar een stalling rijdt, wint hierdoor een munt.
[bewerk] Duitsland
Call-a-Bike, een initiatief van de Deutsche Bahn, met opvallend modern vormgegeven fietsen.
De fietsen staan op een verzamelpunt (meestal bij een station). Als er een groen lampje knippert is de fiets beschikbaar. Voor gebruik moet men geregistreerd zijn. De gebruiker belt het nummer van de fiets door en ontvangt vervolgens een code om het slot van de fiets te openen. De kosten zijn 7 cent/minuut, tot een maximum van 15 Euros/dag en 60 Euros/week. De fiets worden teruggebracht op een verzamelpunt. De kosten worden van de creditcard van de gebruiker afgeschreven.
[bewerk] Finland
Een met Kopenhagen vergelijkbaar systeem wordt toegepast in Helsinki.
[bewerk] Frankrijk
In Lyon loopt een proef met 2000 collectieve fietsen, verdeeld over 150 stallingen (Vélo'v). De fietsen kunnen worden gebruikt door iedereen met een creditcard. Het lenen van een fiets kost een euro per uur, maar het eerste halfuur is gratis.
In Parijs opende het stadsbestuur in 2006 de inschrijving voor het uitvoeren van een witte fietsenproject. JC Decaux was een van de inschrijvers. Toen het project werd gegund aan een concurrent vocht JC Decaux de beslissing aan bij de rechter. In november 2006 kreeg het bedrijf gelijk. De inschrijving moet nu worden overgedaan.
[bewerk] Oostenrijk
Het supermarktwagentjessysteem voor "witte fietsen" werkt ook in Wenen.
[bewerk] Verenigde Staten
In de Verenigde Staten zijn vergelijkbare projecten gestart. In hoeverre deze anno 2006 nog functioneren is niet duidelijk.
