Vrijmetselarij en de Katholieke Kerk
De Vrijmetselarij en de Rooms-Katholieke Kerk staan sinds het ontstaan van de vrijmetselarij ononderbroken op gespannen voet met elkaar. Vrijmetselaars zijn niet tegen godsdiensten of andere religies, ook niet tegen de Rooms-Katholieke Kerk. Ze ontkennen echter wel dat de Rooms-katholieke kerk als énige aanspraak maakt op de volheid van de waarheid, met uitsluiting van alle andere.
Inhoud |
[bewerk] Geschiedenis
Sommige vrijmetselaars brengen die houding jegens de kerk soms fel naar buiten. Daarom leven en leefden zij op gespannen voet met de Rooms-Katholieke Kerk. Vooral de militantie van vrijmetselaars als Voltaire tegen de Katholieke Kerk gaf aanleiding tot vele botsingen. De geheimgehouden werkzaamheid van de vrijmetselarij deed het vermoeden opkomen, dat de vrijmetselarij tegen de Staat en de Kerk was. Het groot aantal prominente leden gedurende de 18e en 19e eeuw gaf de vrijmetselarij bovendien een - tenminste theoretisch - grote invloed op het bestuur. Om wantrouwen weg te nemen eisen de beginselen van de vrijmetselarij gehoorzaamheid aan de wetten des lands.
De irreguliere vrijmetselarij speelde een rol in het antiklerikalisme vanaf de achttiende eeuw. Met name tijdens de Franse Revolutie (1789-1796) werden gedachten van vrijmetselaars (vrijheid, gelijkheid en broederschap) door velen omgezet in gewelddadigheden tegen de heersende elite en de behoudende geestelijkheid. Hoewel de strijd in de twintigste eeuw verminderde, traden opnieuw conflicten op tussen katholieken en vrijmetselaars in Mexico (1920) en later in Europa.
In de vroege fase van de vrijmetselarij waren enkele vooraanstaande bisschoppen vrijmetselaar (bijvoorbeeld een prins-bisschop van Luik). Vanaf 1738 was het lidmaatschap door de Kerk echter verboden op straffe van excommunicatie. Het verbod op lidmaatschap van de vrijmetselaars werd gemotiveerd door de bezorgdheid over de politieke en maatschappelijke invloed van de vrijmetselaars. Kernpunt van de katholieke kritiek was en is het afwijzen van een expliciet verbintelijk geloof in een persoonlijke God en Schepper.
De eerste waarschuwing tegen de vrijmetselarij kwam van paus Clemens XII in 1738 in zijn document In Eminenti. Paus Leo XIII verbood in zijn encycliek Humanum Genus duidelijk het lidmaatschap van de vrijmetselarij en riep daarnaast alle staten op maatregelen tegen de vrijmetselarij te nemen. Het verbod op lidmaatschap voor katholieken werd in 1983 in de Codex Iuris Canonici niet meer expliciet vermeld, maar werd in datzelfde jaar herbevestigd in een verklaring van de Congregatie voor de Geloofsleer, die verklaard heeft dat de Sacramenten niet meer ontvangen mogen worden wanneer men als katholiek tot de vrijmetselarij toetreedt, zonder daarbij onderscheid te maken tussen regelmatige of onregelmatige vrijmetselarij.
De vrijmetselarij accepteert katholieke kandidaten op dezelfde voorwaarden als andere kandidaten, namelijk het onderschrijven van de beginselen van de vrijmetselarij. De kandidaten hoeven slechts een bepaalde invulling te kunnen geven aan het symbool Opper Bouwmeester Des Heelals (OBDH). Dat kan "God" zijn, maar evengoed "Allah", "JHWH" , "Atman" of "een naar grotere orde strevend principe in de natuur". Hierin bestaan wel verschillen tussen niet-regelmatige en regelmatige en er zijn ook nationale verschillen binnen de regelmatige vrijmetselarij.
[bewerk] Lijst van pauselijke documenten die de vrijmetselarij veroordelen
[bewerk] Pausen voor Pius IX
- Clemens XII - Eminenti Apostolatus Specula - 1738
- Benedictus XIV - Providas Romanorum - 1751
- Pius VII - Ecclesiam a Jesu Christo - 1821
- Leo XII - Quo Graviora - 1826
- Pius VIII - Traditi Humilitati - 1829
- Gregorisu XVI - Mirari Vos - 1832
[bewerk] Pius IX
- Qui Pluribus - 1846
- Quibus quantisque malis - 1849
- Quanta cura - 1864
- Multiplices inter - 1865
- Apostolicæ Sedis - 1869
- Etsi multa - 1873
[bewerk] Leo XIII
- Etsi Nos - 1882
- Humanum Genus - 1884
- Officio Sanctissimo - 1887
- Ab Apostolici - 1890
- Custodi di quella fede - 1892
- Inimica vis - 1892
- Praeclara Gratulationis Publicae - 1894
- Annum ingressi - 1902
[bewerk] Pausen na Leo XIII
Paus Pius X publiceerde in 1907 zijn encycliek Pascendi Dominici Gregis, die het Modernisme, een evolutieve stroming in de katholieke kerk, streng veroordeelde.
Onder het pausschap van Paus Johannes-Paulus II heeft de president van de Congregatie voor de Geloofsleer, Joseph kardinaal Ratzinger, op 26 november 1983 een Verklaring m.b. vrijmetselaarsorganisaties gepubliceerd. Omdat het nieuwe kerkelijke wetboek, de Codex Iuris Canonici, geen specifieke canons meer bevatte die vrijmetselarij veroordeelden, en enkel algemene canons hieromtrent bevatte, was er in bepaalde kringen van de kerk onzekerheid m.b.t. de geldigheid van de vroegere veroordelingen van de vrijmetselarij.
Kardinaal Ratzinger maakte aan deze twijfel in bepaalde kringen van de kerk een einde door te stellen dat de houding van de Kerk m.b.t vrijmetselarij niet veranderd is en dat de beginselen van de vrijmetselarij in wezen onverzoenbaar zijn met de geloofsdoctrine van de Rooms-katholieke kerk.
Het schrappen van specifieke canons ter veroordeling was een editoriale techniek, waardoor ook specifieke veroordelingen van andere organisaties werden geschrapt. De algemene canons waren voldoende om al deze organisaties, inclusief de vrijmetselarij, te veroordelen. Het standpunt van de katholieke kerk blijft aldus onveranderd, het lidmaatschap is verboden. Elke katholiek die lid wordt van een vrijmetselaarsloge, is dan ook door dit feit zelf geëxcommuniceerd uit de geloofsgemeenschap. En dit onafhankelijk van secundaire kenmerken, zoals bijvoorbeeld het feit of men lid wordt van een reguliere of irreguliere loge. Dat maakt geen wezenlijk verschil. Dergelijke gelovigen verkeren in toestand van doodzonde, en mogen bijvoorbeeld geen H. Communie ontvangen.
Verder behoort het niet tot de bevoegdheid van lokale bisschoopen om in concrete gevallen te oordelen of lidmaatschap van een vrijmetselaarsloge wel of niet verzoenbaar is met lidmaatschap van de kerk. Ratzinger verwijst hiervoor naar een verklaring hieromtrent die werd bekendgemaakt op 28 februari 1981. Kardinaal Ratzinger heeft Paus Johannes Paulus opgevolgd als Paus Benedictus XVI.
[bewerk] Externe links
- Humanum Genus Encycliek van Paus Leo XIII van 20 april 1884
- Verklaring over vrijmetselaarsloges Document van de Congregatie voor de Geloofsleer van 26 november 1983 (Engels)
