Symfonie nr. 2 (Mahler)
Gustav Mahler heeft lang geworsteld met zijn tweede symfonie. De eerste stukken voor de symfonie stammen uit 1888, de symfonie is in juni 1894 afgerond. Op 13 december 1894 vindt in Berlijn de eerste uitvoering van de symfonie plaats.
[bewerk] Indeling
De indeling van de symfonie is in vijf delen, waarbij het vierde deel zonder pauze overgaat in het vijfde deel. Om de sterke overgang tussen de delen één en twee/drie niet al te zwaar te laten vallen, schrijft de componist daar een pauze van minimaal 5 minuten voor.
Symfonie nummer 2 in c - kleine terts "Auferstehungs-Symphonie"
- Allegro maestoso: Mit durchaus ernstem und feierlichem Ausdruck
- Andante moderato: Sehr gemächlich. Nie eilen
- In ruhig fließender Bewegung
- 'Urlicht' : Sehr feierlich, aber schlicht (Choralmässig)
- Im Tempo des Scherzos: Wild herausfahrend - Langsam - Allegro energico - Langsam
Het eerste deel van de symfonie is gebaseerd op het gedicht "Todtenfeier" van Adam Mickiewicz. Het is een vrij zwaar stuk, een treurmars, met elementen uit het Gregoriaanse Dies Irae.
Mahler stelt met dit stuk levensvragen: "Waarom heb je geleefd? Waarom heb je geleden? Is het niet allemaal één verschrikkelijke grap?". In het laatste deel volgt het antwoord.
Het tweede deel is licht, Mahler wil het geluksmoment schetsen dat je beleeft wanneer je aan een dierbare overledene terugdenkt.
Het derde deel is een scherzo, een oproep tot het leiden van een goed leven om er voor te zorgen dat je nu en later gelukkig kunt zijn
Het vierde deel, 'Urlicht', heeft Mahler overgenomen uit de liederenverzameling Des Knaben Wunderhorn van Clemens Brentano en Achim von Arnim. In de tekst komt de gewonde ziel naar voren die zoekt naar verlossing, naar geluk in het hiernamaals.
In het laatste deel geeft Mahler met zijn "Aufersteh’n, ja aufersteh’n" het antwoord op de levensvragen. Na een schildering van het einde volgt de stem van de Roeper, die met zijn oproep de ziel meeneemt naar een hergeboorte op een volgend bewustzijnsniveau.
[bewerk] Urlicht
De tekst bij het vierde deel is als volgt:
- O Röschen rot!
- Der Mensch liegt in größter Not!
- Der Mensch liegt in größter Pein!
- Je lieber möcht ich im Himmel sein!
- Da kam ich auf einen breiten Weg;
- Da kam ein Engelein und wollt mich abweisen.
- Ach nein! Ich ließ mich nicht abweisen!
- Ich bin von Gott und will wieder zu Gott!
- Der liebe Gott wird mir ein Lichtchen geben,
- Wird leuchten mir bis in das ewig selig Leben!
[bewerk] Auferstehen
In het vijfde deel wordt het lied 'Auferstehen' gezongen waaraan de symfonie haar naam ontleent. De tekst is van Friedrich Gottlieb Klopstock met invoegingen en aanpassingen door Mahler. Met name het laatste deel heeft Mahler in zijn betekenis ingrijpend veranderd. Waar Klopstock Christus de doden naar het hiernamaals laat leiden ("Ach ins Allerheiligste führt mich, Mein Mittler dann"), is het bij Mahler de mens zelf die door zijn liefde de onsterfelijkheid kan bereiken ("Mit Flügeln, die ich mir errungen in heissem Liebesstreben. Werd'ich entschweben. Zum Licht, zu dem kein Aug’ gedrungen").
De tekst van het lied luidt als volgt:
- Aufersteh’n, ja aufersteh’n
- wirst du, mein Staub, nach kurzer Ruh
- Unsterblich Leben wird der dich rief dir geben
- Wieder aufzublüh’n wirst du gesät
- Der Herr der Ernte geht und sammelt Garben uns ein
- die starben
- O glaube, mein Herz, o glaube!
- Es geht dir nichts verloren!
- Dein ist, was du gesehnt,
- dein was du geliebt, was du gestritten
- O glaube!
- Du wardst nicht umsonst geboren
- Hast nicht umsonst gelebt, gelitten
- Was entstanden ist, das muß vergehen
- Was vergangen ist, auferstehen
- Hör auf zu beben!
- Bereite dich zu leben!
- O Schmerz, du Alldurchdringer!
- Dir bin ich entrungen
- O Tod, du Allbezwinger!
- Nun bist du bezwungen
- Mit Flügeln, die ich mir errungen
- in heissem Liebesstreben
- werde ich entschweben zum Licht
- zu dem kein Aug’ gedrungen
- Mit Flügeln die ich mir errungen werde ich entschweben.
- Sterben werd’ ich um zu leben!
- Aufersteh’n, ja aufersteh’n wirst du, mein Herz in einem Nu!
- Was du geschlagen, zu Gott wird es dich tragen!
