Slokdarmkanker
Slokdarmkanker (of oesophaguscarcinoom) is een vorm van kanker in de slokdarm. Meestal betreft het een adenocarcinoom of plaveiselcarcinoom van het slijmvlies van de slokdarm, maar zelden kleincellige carcinomen. De meeste tumoren van de slokdarm zijn kwaadaardig; goedaardige tumoren (<10%) zijn het leiomyoom en de gastro-intestinale stromaceltumor (GIST). De incidentie van slokdarmkanker is, met name de afgelopen 10 jaar, sterk stijgende. Behandeling is met chirurgie in beperkte gevallen of met combinaties van chemotherapie en radiotherapie als de tumor te ver gevorderd is voor operatieve behandeling. De prognose is vrij slecht: na vijf jaar is 10-15% van de patiënten in leven.
Inhoud |
[bewerk] Symptomen
Typische symptomen zijn slikstoornissen en pijn. De slikstoornis is kenmerkend omdat drinken weinig problemen geeft, terwijl hard en droog voedsel (brood en vlees) moeilijk verdragen wordt; gewichtsverlies komt dan ook vaak voor. Als voedsel de tumor niet kan passeren, treedt regurgitatie of braken op. De kenmerkende pijn van slokdarmkanker is brandend en straalt uit van het maagkuiltje naar de keel, hoewel dit niet altijd het geval is.
Verslikken komt regelmatig voor, zeker als er ook sprake is van regurgitatie. Dit kan leiden tot longontsteking, als de voedselresten en maagzuur het longslijmvies irriteren en bacteriën uit de oesophagus de luchtwegen bevolken. Deze vorm van longontsteking (aspiratiepneumonie) kan ernstig verlopen.
[bewerk] Risicofactoren
Alcohol en roken dragen bij aan het risico van slokdarmkanker, gezamenlijk is het risico echter groter dan het individuele risico van beide (synergisme). Overgewicht is een risicofactor voor het adenocarcinoom. Zure reflux en Barrett-slokdarm (chronisch irritatie met weefselveranderingen) vergroten het risico op adenocarcinoom.
Leeftijd is een risicofactor: het komt vooral voor bij patiënten boven de 60. Eerdere tumoren in hetzelfde gebied predisponeren voor slokdarmkanker, waarschijnlijk omdat deze dezelfde risicofactoren dragen.
Zeldzame risicofactoren zijn het Plummer-Vinsonsyndroom en het Howel-Evanssyndroom (verdikking van de huid op handpalmen en voetzolen; heeft een erfelijke oorzaak), slikken van etsende stoffen. Aanwezigheid van Helicobacter pylori lijkt een beschermende werking te hebben (in tegenstelling tot de maag, waar het een risico voor kanker is); het mechanisme van deze bescherming is vooralsnog onduidelijk.
[bewerk] Diagnose
Een slikfoto is vaak het eerste onderzoek als een patiënt slikstoornissen ontwikkelt. Dit kan verdikking van de wand van de slokdarm laten zien. Gastroscopie wordt ook vaak verricht, dit is de enige manier om een biopsie (weefselmonster) te verkrijgen. Dit wordt microscopisch onderzocht; het type kanker wordt bepaald en de mate van invasie in de diepere weefsels van de slokdarm.
Als een biopsie uitwijst dat iemand oesophaguscarcinoom heeft, wordt allereerst een CT-scan verricht om vast te stellen of de tumor zich heeft verspreid (metastase of uitzaaiing) naar andere organen (bijvoorbeeld de lymfeklieren, longen, lever of elders). Daarnaast wordt een inwendige echografie van de slokdarm verricht (endo-echografie) waarop uitzaaiingen in lymfeklieren nauwkeurig kunnen worden vastgesteld. Tevens kan van deze lymfeklieren weefsel afgenomen worden (cytologie). Samen met de biopsie-uitslag bepaalt dit of het zinvol is om een operatie te verrichten. Andere onderzoeken die kunnen plaatsvinden zijn botscan (als botmetastasen worden vermoed op basis van pijn) en laboratoriumonderzoek.
[bewerk] Stagering
De stagering van een tumor is het numeriek uitdrukken van de mate van progressie. Het TNM-systeem wordt meestal gebruikt voor slokdarmkanker. Een T-code geeft de mate van uitbreiding van de tumor zelf: T1 is alleen de epitheellaag, T2 is de lamina propria (het onderliggende bindweefsel), etc. De N-code geeft aan of lokale lymfeklieren zijn aangedaan. De M-code, ten slotte, is M0 als er geen uitzaaiingen zijn, M1 als de uitzaaiingen plaatselijk zijn (bijv. het mediastinum) en M2 als ze zich op andere plaatsen in het lichaam bevinden (bijv. de lever).
[bewerk] Behandeling
[bewerk] Behandeling van de tumor
Chirurgie is alleen een optie als de tumor niet is ingegroeid in omliggend weefsel (bv. in longen, middenrif of aorta) en als er geen uitzaaiingen op afstand aanwezig zijn. Tumorverspreiding naar lymfeklieren of elders kan "radicale" (complete) chirurgie onmogelijk maken. Bij de operatie wordt de gehele slokdarm (inclusief tumor) en de omliggende lymfeklieren verwijderd. Van de maag wordt m.b.v. een "nietjesapparaat" een buis gemaakt (buismaag), die op de plek wordt gelegd waar de oorspronkelijke slokdarm heeft gelegen.
Als chirurgie wordt verricht, wordt nadien vaak nog "adjuvante" chemotherapie, radiotherapie of een combinatie hiervan gegeven om de kans op recidief te verminderen. In sommige gevallen wordt voorafgaand aan de operatie chemotherapie of radiotherapie gegeven om de tumor te laten slinken en chirurgie te vergemakkelijken. Dit wordt "neoadjuvante" chemotherapie genoemd.
Als chirurgie bij voorbaat onmogelijk is, wordt de radicale behandeling verricht met radiotherapie, chemotherapie of een combinatie ("chemoradiatie"). Vaak gebruikte chemotherapiemiddelen voor dit doel zijn epirubicine, cisplatina en fluorouracil (5-FU). In experimentele opzet worden ook oxaliplatin en capecitabine gebruikt en wordt de 5-FU gegeven via een continue infusie.
[bewerk] Andere behandelingen
Als de tumor het normale eten en drinken onmogelijk maakt, is vaak een maagsonde nodig om voldoende energie toe te dienen. Als de tumor de slokdarm afsluit, kan een "stent" nodig zijn, een buisvormig matje dat de tumor opzijduwt en normaal slikken mogelijk maakt. Laser wordt soms gebruikt om grote tumoren weg te branden.
Patiënten met slokdarmkanker lopen een extra risico om zich te verslikken en hebben vaak begeleiding nodig in de vorm van logopedie.
[bewerk] Epidemiologie
Per 100.000 mensen worden er jaarlijks 10 gevallen van slokdarmkanker vastgesteld. De prognose is slecht: na vijf jaar is 10-15% in leven, ondanks behandeling.
In sommige delen van de wereld is de incidentie van slokdarmkanker veel hoger, met name in Azië en Zuid-Amerika. De exacte oorzaak is onduidelijk, maar het lijkt dat bepaalde levensgewoonten en voedingsmiddelen een rol spelen.
