Schelde (rivier)

Schelde (rivier)

Lengte	350 km
Hoogte van bron	95 m
Debiet	104 m³/s
Stroomgebied	21 860 km²
Van	Frankrijk
Naar	Westerschelde
Stroomt door	Frankrijk - België
Aan de Durme

Scheldebron te Gouy

Satellietfoto van de Schelde bij Antwerpen

De Schelde (Frans: Escaut) is een rivier die ontspringt in Noord-Frankrijk en door Henegouwen en Vlaanderen via Antwerpen naar de Noordzee stroomt. Vanaf deze grote havenstad stroomt de rivier naar het Westen. Oorspronkelijk verdeelde zij zich daar in twee takken, de Oosterschelde en de Westerschelde of Honte, waarbij de Oosterschelde aanvankelijk de voornaamste tak vormde. De verbinding met de Oosterschelde is echter verbroken sinds Walcheren en Zuid-Beveland met het vasteland van Brabant verbonden werden bij de Deltawerken. Tot die tijd werd echter de Oosterschelde gebruikt als scheepvaartweg. Via het Schelde-Rijnkanaal kan Rotterdam nu snel en veilig worden bereikt. De oude benaming Honte komt terug in de voormalige gemeente Hontenisse, dat doorwaadbare plek in de Honte betekent.

Via de Westerschelde stroomt het ernstig vervuilde Scheldewater langs Terneuzen, Breskens en Vlissingen de Noordzee in.

De Schelde meet 350 kilometer. Haar bron ligt bij Gouy-Le-Câtelet op het Plateau van Saint-Quentin. Het domein waarop de bron ligt is (voor de helft) in bezit van de European Shipping Press Association, een Antwerpse beroepsvereniging. Die wil het domein schenken aan de stad Antwerpen. Tot aan Gent heet de rivier Bovenschelde, tot aan de Nederlandse grens heet ze Zeeschelde en verderop Westerschelde.

Eeuwen geleden werd de rivier de Scaldis of Scalda genoemd. Op een Engelse kaart uit 1797 vindt men de benaming Scheldt, net zoals de Antwerpenaar vandaag spreekt over 't Scheld. In het Frans heet de rivier Escaut.

De gehele Zeeschelde vormt met de Westerschelde een estuarium, waar het getij merkbaar is. Het verval van de rivier is 95 meter, waarvan 79 meter op Frans grondgebied.

[bewerk] Stroomgebied

Zie stroomgebied van de Schelde

[bewerk] Geschiedenis

De Schelde is al zeer lang van grote commerciële en strategische betekenis. De Romeinen hadden al belangstelling voor het Scheldegebied, niet zozeer omdat zij het er zo aangenaam vonden, daarvoor was het er te koud en nat. Overstromingen waren zeker in hun tijd een groot probleem. De reden van hun belangstelling was de verbinding per schip naar Britannia. Op Walcheren stond een tempel waar hun scheepslui graag de hulp en bescherming van de godin Nehalennia gingen inroepen. Eerst was het gebied stevig in Romeinse handen. De grens lag zo'n 100 km naar het Noorden aan de Rijn.

Omstreeks 260 begonnen echter invallen van de Franken een bedreiging te vormen. Rond 290 was het gebied in hun handen en belaagden zij de Romeinse scheepvaart met piraterij. Er volgde nog een aantal veldtochten tegen hen, onder Constantijn bijvoorbeeld. Ook Julianus probeerde hen te onderwerpen, maar gaf hun uiteindelijk (355) maar heel het huidige Vlaanderen en Nederland onder de rivieren in bezit onder voorwaarde dat ze bondgenoten zouden worden. Later werd dit gebied de kern van waaruit zij Gallië zouden veroveren, beginnend met koning Clovis. Van hem is bekend dat hij op de rivier ging zeilen.

De Vikingen gebruikten in de 9e eeuw de Schelde als toegangspoort tot de Lage Landen en na de delingen van het Karolingische Rijk in 843 en 872 werd de rivier de grens tussen het West- en Oostrijk. Getuigen van de strijd tussen beide Rijken zijn nog te vinden in Ename bij Oudenaarde. Ename, gelegen aan de tegenovergestelde Ottoonse oever van de Schelde, was goed op weg om in plaats van Oudenaarde een stad te worden, maar werd in 1054 verwoest. Hoewel later dat alleen op papier nog betekenis had zou de rivier tot 1528 de grens tussen het Franse koninkrijk en het Heilige Roomse Rijk blijven.

In het begin van de 14e eeuw bestond de Scheldemonding nog uit tientallen eilanden en inhammen. Boekhout, Sluis en Aardenburg waren toen kleine havens van het graafschap Vlaanderen.

Het Scheldegebied (vooral Antwerpen) werd later een van de economisch belangrijkste gebieden in Europa vanwege de handel. Na de val van de stad verdwenen veel handelaren naar Amsterdam en werd de rivier afgesloten voor handelsverkeer door de Republiek van het Noorden. Het feit dat Staats-Vlaanderen in Noordelijke handen bleef was daarbij van grote strategische betekenis.

Pas na 1813 ging de Schelde weer open, tot de onafhankelijkheid van België in 1830. Na de pacificatie tussen België en Nederland in 1839 werd er uiteindelijk een Scheldeverdrag tussen Nederland en België gesloten waarin werd bepaald dat dat zo zou blijven.

In de Tweede Wereldoorlog werd de strategische betekenis van de rivier nog eens zwaar onderlijnd. Er is hevig gevochten om de controle van de monding van de rivier en Walcheren is onder water gezet via een bombardement omdat de geallieerden Antwerpen nodig hadden voor hun bevoorrading.

[bewerk] Gemeenten langs de Schelde

in Frankrijk: Gouy-Le-Câtelet, Vendhuile, Ossu, Honnecourt-sur-Escaut, Banteux, Bantouzelle, Les Rues-des-Vignes, Crèvecœur-sur-l'Escaut, Masnières, Marcoing, Noyelles-sur-Escaut, Cantaing-sur-Escaut, Proville Fontaine-Notre-Dame Cambrai, Neuville-Saint-Rémy Ramillies, Escaudoeuvres Eswars, Thun-l'Évêque, Thun-Saint-Martin, Iwuy Estrun, Hordain, Bouchain, Neuville-sur-Escaut, Lourches, Douchy-les-Mines Denain, Wavrechain-sous-Denain Haulchin, Rouvignies, Prouvy, Thiant Maing Trith-Saint-Léger, Valenciennes, Anzin, Saint-Saulve Bruay-sur-l'Escaut, Onnaing Escautpont, Fresnes-sur-Escaut, Condé-sur-l'Escaut, Vieux-Condé Odomez Hergnies, Bruille-Saint-Amand Château-l’Abbaye Flines-lez-Mortagne Mortagne-du-Nord Maulde

in Wallonië: Bléharies, Hollain, Bruyelle,Antoing, Doornik (Calonne, Chercq, Doornik), Pont à Chin, Pecq (Esquelmes, La Garenne, Pecq, Warcoing), Celles (Marais-de-Pottes), Mont-de-l'Enclus

in Vlaanderen: Spiere-Helkijn, Bossuit, Outrijve, Avelgem, Kluisbergen Wortegem-Petegem De Pinte, Oudenaarde, Zwalm, Zingem, Gavere, Merelbeke, De Pinte Gent, Destelbergen, Melle, Wetteren, Wichelen, Berlare Dendermonde, Zele, Hamme, Buggenhout Sint-Amands, Bornem, Temse, Kruibeke, Schelle, Hemiksem, Antwerpen, Zwijndrecht, Beveren