Magna Charta

De Magna Carta of "Groot Charter" uit 1215.

De zegel van dichtbij

Magna Charta (ook wel Magna Carta, Latijn voor Groot Charter) is de naam van het handvest dat de Engelse koning Jan zonder Land op 15 juni 1215 onder dwang aan de baronnen verleende. Het verdrag werd getekend in een weiland bij Runnymede, nabij Windsor.

Het charter werd door de Engelse baronnen afgedwongen omdat zij vonden dat de koning zijn macht misbruikte. Bij het verdrag werd de macht van de koning dan ook ingeperkt en het garandeerde grotere politieke vrijheden. De kerk werd gevrijwaard van overheersing door de vorsten en was vrij in de invulling van vacatures, wetgeving en rechtspraak werden hervormd en het gedrag van de koninklijke ambtenaren werd onder controle gebracht.

Andere bepalingen in de Magna Charta: de koning kon alleen na overleg met zijn raad financiële lasten opleggen. De vorst was dus niet gerechtigd om eigenmachtig roerende goederen of inkomsten te belasten. Een commissie van 25 baronnen moest toezien op de naleving van de regels. Gerechtelijke boetes werden wettelijk vastgelegd. Wat de rechtspraak betrof: vrije mannen konden niet gevangen genomen worden of vervolgd zonder een vonnis volgens de wet. Kooplieden mochten vrij en onbeperkt door het land trekken. Het negeren of overtreden van de bepalingen door de koning zou leiden tot gewapende interventie.

De Magna Charta werd in 1216 en 1217 opnieuw, in aangepaste vorm, uitgevaardigd. In 1225 kwam de definitieve formulering tot stand.

Van de oorspronkelijke versie uit 1215 zijn vier exemplaren bewaard gebleven. Er bevindt zich een exemplaar in de kathedraal van Lincoln en een in de kathedraal van Salisbury; twee exemplaren zijn te zien in het British Museum. De latere versies worden bewaard in de kathedraal van Durham.

Het grootste gedeelte van Magna Charta was praktisch woord voor woord overgenomen uit The Charter of Liberties van koning Henry I dat de Engelse adel burgerlijke vrijheden verleende.

Gedurende de latere Middeleeuwen nam de macht van de kroon aanhoudend toe en werd de Magna Charta niet erg belangrijk geacht. In andere delen van Europa is een vergelijkbare ontwikkeling op te merken. Zo bedongen bijvoorbeeld in Brabant de adel en de steden van Maria van Bourgondië in 1477 ook een Blijde Inkomst. In de meeste delen van Europa zijn deze handvesten echter later onder het groeiende absolutisme van de vorsten ten onder gegaan. De opstand in de Nederlanden van 1568 en de ontwikkeling in Engeland, culminerend in de Glorious Revolution van 1688 zijn daar een belangrijke uitzondering op.

Terwijl de Engelse gemeenschap zich ontwikkelde en groeide, werd de Magna Charta herhaaldelijk herzien, waarbij meer en meer rechten aan een steeds groter aantal burgers werd verleend. Op deze wijze creëerde het de omstandigheden voor de invoering van de Britse constitutionele monarchie.

Magna Charta maakt nog steeds deel uit van de Engelse wetgeving. Het enige deel dat echter niet is herroepen is de introductie, zodat het geen praktische betekenis meer heeft. Het wordt, op typisch Engelse manier, alleen gehandhaafd omdat het zo'n belangrijk historisch document is.