Lodewijk XV van Frankrijk
| 1710-1774 | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
 |
||||||
| Koning van Frankrijk | ||||||
|
||||||
|
Lodewijk XV bijgenaamd Le bien aimé (Versailles, 15 februari 1710 - aldaar, 10 mei 1774), was koning van Frankrijk van 1715 tot aan zijn dood.
Hij was de achterkleinzoon en opvolger van Lodewijk XIV, die zo lang regeerde dat hij zijn eigen zoon (Lodewijk, le Grand Dauphin, † 1711) én kleinzoon (Lodewijk, hertog van Bourgondië, † 1712) overleefde. Lodewijk XV werd koning op vijfjarige leeftijd, en stond tot 1722 onder het regentschap van Filips van Orléans. Omdat hij al op jonge leeftijd vorst was zijn er van hem een enorm scala aan staatsieportretten bewaard (zie verder).
Lodewijk trouwde in 1725 met Maria Leszczynska, de dochter van de (in 1709) verdreven Poolse koning Stanisław I Leszczynski. Het huwelijk kwam tot stand op instigatie van Lodewijk Hendrik van Bourbon, prins van Condé. Deze voerde tot 1726 het feitelijke bewind en vreesde dat bij een kinderloos overlijden van de koning de kroon aan de Spaanse Bourbons of aan de Orléans zou overgaan. In 1729 werd echter de eerste zoon geboren, Lodewijk, die evenals zijn grootvader en overgrootvader als Dauphin overleed. In 1738 stelde Lodewijk XV zijn schoonvader Stanisław Leszczynski aan tot hertog van Lotharingen, onder voorwaarde dat het hertogdom na diens dood automatisch bij het Franse koninkrijk zou worden gevoegd.
Evenals zijn voorgangers had de koning een hoge geestelijke als adviseur, Kardinaal de Fleury, die echter niet het aanzien genoot van een Richelieu of Mazarin. Lodewijk XV bezat evenmin het politieke inzicht van zijn overgrootvader, en was vaak besluiteloos, onzelfzeker en ongeïnteresseerd. Na het overlijden van de Fleury nam hij zich voor zelfstandig te gaan regeren, maar liet zich in feite beheersen door zijn vele maîtresses: de drie gezusters Nesle, onder wie de hertogin van Châteauroux (tot 1744), de markiezin de Pompadour (tot 1764) en de gravin du Barry (tot 1774).
Vanaf ongeveer 1680 speelde het hofleven zich volledig af in de luxe van het zo'n 20 km ten westen van Parijs gelegen kasteel van Versailles. Onder het bewind van Lodewijk XV gaf Frankrijk op cultureel gebied de toon aan in Europa.
In de Oostenrijkse Successieoorlog (1741) steunde hij de keurvorst van Beieren tégen keizerin Maria-Theresia, die als reactie Lotharingen binnenviel. In 1756, bij het uitbreken van de Zevenjarige Oorlog (1756–1763) sloot hij dan weer met Maria-Theresia een bondgenootschap. Terwijl kardinaal Fleury in de Poolse en de Oostenrijkse Successieoorlogen het aanzien van Frankrijk nog had weten te handhaven, moest zijn opvolger Choiseul-Amboise, een gunsteling van Madame de Pompadour, na de Zevenjarige Oorlog Frankrijks belangrijkste koloniën, Canada en Louisiana, alsmede de overheersende positie in Voor-Indië prijsgeven. Daartegenover stond dan wel de verwerving van Lotharingen (in 1766, bij de dood van Stanisław Leszczynski) en Corsica (in 1768).
De koning vermaakte zich door het onderhouden van een eigen diplomatie (le secret du roi), naast de officiële politiek, en interesseerde zich enigermate voor de strijd tussen de jansenistische parlementen en de jezuïeten, totdat de laatsten in 1764 verbannen werden. Aanvankelijk genoot Lodewijk XV nog een grote populariteit (vandaar zijn bijnaam), maar door zijn levenswijze en zijn politiek verspeelde hij die geheel. Dit uitte zich o.m. door een mislukte aanslag op zijn leven door Robert-François Damiens (5 januari 1757). Toen Maupeou, de opvolger van de in 1770 ten val gebrachte Choiseul, in 1771 de parlementsleden ontsloeg die zich tegen zijn nieuwe belastingsplannen verzetten, keerde de publieke opinie zich geheel tegen de regering, en was de populariteit van het Franse koningshuis tot een dieptepunt herleid, niet in het minst omdat ’s konings nieuwe maîtresse, Madame du Barry, kwistig bleef omspringen met de staatsgelden.
Toen Lodewijk XV op 10 mei 1774 overleed in Versailles aan de gevolgen van kinderpokken, moest hij in allerijl en zonder enig ceremonieel begraven worden, wegens de dreigende houding van het volk. In deze ongunstige omstandigheden werd hij opgevolgd door zijn kleinzoon Lodewijk XVI.
