Lithografie
Lithografie is een grafische techniek.
Het woord is afgeleid van het Grieks: λιθος lithos = steen en γραφειν grafein =tekenen/schrijven en betekent steendruk.
Lithografie maakt gebruik van het vet in het tekenmateriaal en het vet in de drukinkt. Als drager van de tekening dient kalksteen. Wanneer de tekening op de steen af is wordt de steen vochtig gehouden en het tekenmateriaal vervangen door drukinkt (zie Techniek). Met een pers wordt de geïnkte tekening overgebracht op papier.
De lithografie is eind achttiende eeuw ontdekt door Alois Senefelder. Hij zocht een meer gepaste wijze om bladmuziek te vermenigvuldigen. Schijnbaar voldeed de diepdruk/gravure niet voor een drukopdracht die hij had gekregen. Na allerlei experimenten ging hij uiteindelijk kalksteen gebruiken. Het toeval wou dat hij woonachtig was in Beieren, Zuid-Duitsland, waar 'zuivere' kalksteen beschikbaar is. Tegenwoordig wordt er ook gebruikgemaakt van aluminium/kunststofplaten.
[bewerk] Techniek
Lithografie is mogelijk omdat vet en water elkaar afstoten. Wanneer een geschikte kalksteen is voorzien van een beeld (tekening) wordt deze tekening met behulp van arabisch gom 'gefixeerd' (zie: drukinkt). Het gom maakt de niet-betekende steen nog ontvankelijker voor water. Tevens kan aan de gom een zuur worden toegevoegd. Omdat alleen delen van de steen waar niet is getekend worden aangetast door het zuur, kan er hoogteverschil ontstaan. Grote oplagen bleken lange tijd niet mogelijk wanneer er alleen werd vertrouwd op de afstotende eigenschappen van vet en water. Wanneer de lithografie zo wordt toegepast, is het te herkennen aan een product dat een erg korrelig eindresultaat heeft. Lithografie in de handen van een kunstenaar/meesterdrukker kan daarentegen zeer gedetailleerde nuances tonen. Met name monochrome lithografieën verraden of de lithografie kunstambachtelijk is toegepast. De overgangen tussen met name grijstonen kunnen dan fluweelzacht zijn.
[bewerk] Moderne toepassingen
Lithografie heeft moderne toepassingen die men in eerste instantie niet zou verwachten. Vele decennia na de uitvinding van lithografie gebruikte men Elektronenbuizen om elektriciteit te sturen of te richten. Kort na de uitvinding van de transistor bleek dat met van lithografie afgeleide technieken geïntegreerde schakelingen gemaakt konden worden. De techniek bestaat uit het fotografisch aanbrengen van de vereiste patronen in beschermlagen op de chips, de onbeschermde delen ondergaan dan de gewenste behandeling. Een Nederlands bedrijf dat zich bezighoudt met de ontwikkeling van deze techniek is ASML. Bedrijven die de techniek toepassen zijn onder andere Philips, Intel, AMD en alle andere fabrikanten van geïntegreerde schakelingen.
