Julius en Ethel Rosenberg
Julius Rosenberg (12 mei 1918 – 19 juni 1953) en Ethel Greenglass Rosenberg (28 september 1915 – 19 juni 1953) waren een Amerikaans echtpaar dat in 1953 werd terechtgesteld wegens spionage voor de Sovjet-Unie. Ze werden ervan verdacht geheimen van de atoombom aan Russiche agenten doorgespeeld the hebben.
De nauwkeurigheid van deze beschuldigingen wordt betwist. De publicatie van door de Amerikanen ontcijferde codeberichten van de Russen heeft echter aangegeven dat Julius Rosenberg actief betrokken was bij spionage. Deze berichten geven geen bewijsmateriaal dat hij daadwerkelijk die dingen gedaan heeft waarvoor hij veroordeeld is, noch voor de betrokkenheid van Ethel Rosenberg.
[bewerk] Achtergrond
Julius Rosenberg werd op 12 mei 1918 geboren in New York in een joods gezin. Hij behaalde in 1939 de ingenieurstitel in de electrotechniek en nam in 1940 dienst in de verbindingsdienst van het Amerikaanse leger, waar hij aan radar werkte. Hij werd leider in de jeugdafdeling van de Amerikaanse Communistische Partij, waar hij in 1936 Ethel ontmoette. Ze trouwden in 1939.
Ethel Greenglass werd op 28 september 1915 geboren in New York, ook in een joods gezin. Ze wilde graag actrice en zangeres worden, maar kreeg uiteindelijk een baan als secretaresse bij een rederij. Ze raakte betrokken in arbeidsgeschillen en sloot zich aan bij de jeugdafdeling van de Amerikaanse Communistische Partij, waar ze Julius ontmoette. De Rosenbergs kregen twee zonen, Robert en Michael.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog waren de Sovjet-Unie en de VS bondgenoten, maar de VS waren in hoge mate achterdochtig over Jozef Stalins bedoelingen. De Amerikanen gaven geen inlichtingen over het Manhattan Project. De Russen waren echter op de hoogte van het project door spionage in de Amerikaanse regering. Sommige leden van het project gaven vrijwillig informatie door aan Russische agenten, vaak wegens communistische sympathieën en omdat ze vonden dat de VS niet het alleenrecht op kernwapens behoorden te hebben.
Na de oorlog verzetten de VS zich tegen het delen van atoomgeheimen, maar de Sovjet-Unie slaagde er in 1949 zelf in kernwapens te maken. De snelheid waarmee ze hun eerste kernproef hielden was een schok voor het Westen. Dit leidde ertoe dat politici als Richard Nixon beweerden dat spionnen het geheim gestolen moesten hebben. In januari 1950 werd ontdekt dat Klaus Fuchs, een Duitse natuurkundige die bij het Manhattan Project betrokken was, gedurende de gehele oorlog belangrijke documenten aan de Russen doorgepeeld had. Tijdens de verhoren rond die zaak werden Ethel Rosenberg en haar man genoemd als betrokkenen.
[bewerk] Proces en veroordeling
De rechtszaak tegen de Rosenbergs en een derde verdachte begon op 6 maart 1951. De belangrijkste getuige à charge was David Greenglass, een broer van Ethel. Vanaf het begin trok het process veel belangstelling in de media en veroorzaakte veel controverse.
Ofschoon het bewijsmateriaal weinig voortbracht dat verband hield met het Russische kernwapenproject werd dit door de jury voldoende geacht om de Rosenbergs te veroordelen. Tientallen jaren later werden de resultaten van de ontcijfering van Sovjetcommunicatie door het VENONA project vrijgegeven, die lijken aan te tonen dat Julius Rosenberg actief bezig was met spionage. Het levert echter geen bewijzen voor de specifieke beschuldigingen waarvoor hij veroordeeld werd, of dat Ethel Rosenberg bij de activeiten van haar man was betrokken.
[bewerk] Terechtstelling
De Rosenbergs werden op 29 maart 1951 schuldig bevonden en op 5 april ter dood veroordeeld. De veroordeling hielp Senator Joseph McCarthy met zijn onderzoek naar "onamerikaanse activiteiten" van Amerikaanse staatsburgers. Ofschoon hun trouw aan de communistische zaak goed gedocumenteerd is, ontkenden de Rosenbergs de beschuldigingen van spionage tot hun dood.
Het echtpaar vormde de enige Amerikaanse burgers die tijdens de Koude Oorlog voor spionage zijn terechtgesteld. Op 19 juni 1953 werden ze terechtgesteld door middel van de elektrische stoel. Verslagen van hun executie melden dat Julius tijdens de eerste stroomstoot stierf, maar dat Ethel niet onmiddellijk bezweek en nog twee stroomstoten toegediend kreeg voordat haar dood werd geconstateerd. De stoel was ontworpen voor een man en Ethel was een vrouw van klein postuur. Ooggetuigenverslagen beschrijven dat er rook uit haar hoofd opsteeg.
