Haar (zoogdier)
Haar is een uitgroeisel van het epidermis bij zoogdieren. Haar is karakteristiek voor alle zoogdieren, al komt het bij sommige soorten voor dat haar afwezig is gedurende bepaalde fasen van het leven. Het haar van niet-menselijke diersoorten wordt vaak bont genoemd.
Inhoud |
[bewerk] Functies
Haar heeft een aantal verschillende functies. Het verschaft isolatie tegen koude temperaturen en, bij sommige soorten, tegen warmte. Het lichaamshaar van mensen heeft geen duidelijke functie, omdat een mens te weinig haren heeft om zichzelf ermee warm te houden of af te koelen. 'Kippenvel' is een restant van de ooit isolerende werking van lichaamshaar. Het hoofdhaar van mensen heeft voornamelijk een esthetische functie.
[bewerk] Eigenschappen
Haar is opgebouwd uit het eiwit keratine. Uit een Duits onderzoek van 1969 is gebleken dat het haar van vrouwen aanzienlijk sterker is dan het haar van mannen. 1 cm² vrouwenhaar zou een trekkracht hebben van circa 1600 kilo, terwijl dit bij mannenhaar 'slechts' 720 kilo zou zijn. Mannen hebben meer haar dan vrouwen. vrouwen hebben tussen de 130.000 en 150.000 haren en mannen tussen de 150.000 en 180.000 haren.
De breedte van een mensenhaar is ongeveer 1/20 mm.
De structuur van mensenhaar verschilt. Zo zijn er structuurverschillen tussen kroeshaar van negers, het sluike haar van Aziaten, en het haar van blanke Europeanen. Het haar van blanke Europeanen is fijner van structuur dan het Aziatische haar. Het haar dat nog het meest op de structuur van Europees haar lijkt is het haar van Indiërs. Kappers moeten hier rekening mee houden bij het permanenten, kleuren van het haar en het gebruik van haarwerken.
[bewerk] Lichaamsbeharing
De lichaamsbeharing bij mannen komt tot stand onder invloed van het mannelijk hormoon testosteron. Bij vrouwen speelt het hormoon oestrogeen een belangrijke rol. Ook bij vrouwen kan lichaamshaargroei excessieve vormen aannemen, dit staat bekend als hirsutisme.
[bewerk] Haaruitval
Bij de meest voorkomende vorm van haarverlies, alopecia androgenetica, speelt een erfelijke gevoeligheid voor het mannelijke hormoon dihydrotestosteron (DHT) een belangrijke rol. De erfelijkheid voor haaruitval wordt doorgeven via de grootvader aan moederskant. Een overgrote meerderheid van de mannen krijgt in de loop van zijn leven met deze vorm van haaruitval te maken, maar ook onder vrouwen is dit type haarverlies geen zeldzaamheid. Met name na de overgang komt dit vaak voor, waarschijnlijk door een verandering van de hormoonhuishouding.
Een andere, stuk minder vaak voorkomende vorm van haaruitval is alopecia areata, ofwel pleksgewijze kaalheid. In de meest extreme vorm kan dit leiden tot alopecia universalis, waarbij naast het hoofdhaar ook al het lichaamshaar uitvalt. Haaruitval door een telogeen effluvium komt vooral voor bij vrouwen die net zijn bevallen.
[bewerk] Haarkleur
Omdat haar vaak gepigmenteerd is, kleurt het. Dit dient soms ook ter camouflage. Bij sommige zoogdieren verandert de pigmentatie per seizoen, en wordt het haar bijvoorbeeld wit gedurende de winter.
Haren zijn gepigmenteerd doordat het lichaam het aminozuur tyrosine omzet in melanine. Er bestaan twee types melanine: eumelanine (zwart pigment) en pheomelanine (rood/geel pigment). Welke kleur het haar uiteindelijk krijgt, hangt af van welk soort melanine aanwezig is in de haarschors (cortex) en in welke concentratie. Bruin haar is doorgaans een mengsel van het zwarte met het rode pigment.
Haar wordt tijdens het ouder worden grijs doordat de melanineproductie niet eindeloos is. Het grijs worden van het haar komt bij beide geslachten voor: grijs haar - in feite kleurloos haar, de haarschachten lijken dan, sterk vergroot, wel wat op glasvezels - ontstaat doordat het haarzakje geen pigment meer aanmaakt. De leeftijd waarop het grijswordingsproces in gang wordt gezet varieert sterk per persoon, hoewel de meeste mensen de eerste grijze haren tussen hun 40ste en 50ste levensjaar zien verschijnen. Er zijn echter aanwijzingen dat mensen in vergelijking met een generatie terug eerder grijs worden. Haarverf wordt vaak gebruikt om grijze haren weer kleur te geven.
