Geuzennaam
Een geuzennaam is een erenaam die men zichzelf geeft, die oorspronkelijk door anderen als scheld- of spotnaam werd gebruikt. [1]
Het historische voorbeeld waaraan de term ten grondslag ligt is het woord 'geus', van het Franse gueux, "bedelaar". Met de woorden N'ayez pas peur Madame, ce ne sont que des gueux ("Wees niet bang mevrouw, het zijn slechts bedelaars") zou Charles de Berlaymont, adviseur van Margaretha van Parma, in 1566 de lage edelen hebben aangeduid die het "Smeekschrift der edelen" aanboden. Drie dagen later hief een van die edelen, Hendrik van Brederode, tijdens een feestmaal de volgende woorden aan: J'ai bu à la santé des Gueux! Vive le Gueux! (Ik heb op de gezondheid van de bedelaars gedronken! Leve de bedelaar!). Het gewone volk vernederlandste dit woord tot "geus".
Kenmerkend voor een geuzennaam is dat de benaming door velen binnen de groep geaccepteerd wordt- men noemt zichzelf zo - maar dat het gebruik door buitenstaanders als beledigend wordt ervaren. Bekende hedendaagse voorbeelden van geuzennamen zijn flikker[2] door Nederlandse homo-mannen en nigger of nigga door Afro-Amerikaanse jongeren. Dat blanken een woord als nigger nog steeds als scheldwoord gebruiken en dat dit door Afro-Amerikanen ook zo ervaren wordt, doet dus geen afbreuk aan de geuzennaam. Deze dubbele moraal (binnen en buiten de groep) kan voor anderen als verwarrend overkomen, zie bijvoorbeeld de discussie over negerzoen.
In de loop der tijd kan de oorpronkelijke neerbuigende betekenis grotendeels vergeten zijn, zoals dat ook met geus is gebeurd. Voorbeelden daarvan zijn:
Een woord dat oorspronkelijk neutraal was, daarna een ongunstige betekenis kreeg en weer later als geuzennaam werd aangenomen (in radicale kringen) is flamingant - een aanhanger van de Vlaamse beweging.
Andere voorbeelden van geuzennamen:
- Dwaas zoals gebruikt in Dwaze Vaders en Dwaze Moeders
- Superboeren voor inwoners van de Achterhoek in het algemeen en de spelers en supporters van de Nederlandse voetbalvereniging De Graafschap (Doetinchem) in het bijzonder
- Tukker, een inwoner van Twente
- Vrek, een bewust zuinig levend persoon
- Yankee voor bewoners van het noord-oosten van de Verenigde Staten
| Bron(nen): |
