Egyptisch

Hiërogliefen, het belangrijkste Egyptische schrift

Egyptisch is de taal die tussen 2700 voor Christus en 1000 na Christus in het Oude Egypte werd gesproken. De taal behoort tot de Hamito-Semitische, ofwel Afro-Aziatische talenfamilie. Het Egyptisch is de oudst bekende, geschreven taal. In het westen van Egypte werd het Akkadisch tot ongeveer de 1e eeuw n.Chr. als diplomatieke taal gebruikt.

Het Egyptisch is in te delen in 5 talenstadia:

[bewerk] Taalstadia

[bewerk] Oud-Egyptisch

Het Oud-Egyptisch is de taal die in het Oude Rijk, van 2700-2200 v.C., gesproken werd. Deze taal is de alleroudste geschreven taal binnen het Egyptisch. De Piramidenteksten vormen het belangrijkste corpus van het Oud-Egyptisch, evenals een aantal biografieën. De oudste vorm van dit schrift was ideografisch. Daarna werd het syllabisch, vervolgens werd het consonantisch. Klinkers werden niet geschreven, en daardoor is de uitspraak van Oud-Egyptische woorden niet bekend. Het Oudegyptisch wordt onderverdeeld in twee subtaalfasen:

Archaïsch Egyptisch (tot 2600 v.Chr.)
Oudegyptisch sensu stricto (2600-2000 v.Chr.)

Het Oud-Egyptisch heeft de grootste neiging naar de Hamitische talen.

[bewerk] Middel-Egyptisch

Het Middel-Egyptisch wordt gezien als de klassieke fase van het Egyptisch. De teksten in deze taal, gesproken tussen 2200 en 1800 v.C., zijn zeer talrijk. De taal werd gebruikt voor vele religieuze teksten, sarcofaagteksten en literatuur. Het grootste verschil tussen het Oud- en het Middel-Egyptisch zit in het taalgebruik. Na 1800 leefde het Middel-Egyptisch tot aan het Romeinse Rijk door als 'traditioneel Egyptisch'.

[bewerk] Nieuw-Egyptisch

Tot aan de regering van Achnaton bleef het Middel-Egyptisch de schrijftaal, terwijl de gesproken taal zich steeds verder ontwikkelde. Onder Achnaton werden de nieuwe inscripties in het Nieuw-Egyptisch, de taal die vooral bekend stond als gesproken taal, geschreven, en verwierf het Nieuw-Egyptisch de kennis van grote schrijvers, waardoor belangrijke literaire werken in deze taal werden geschreven. Het Nieuw-Egyptisch werd gebruikt tussen 1580 en 700 v.C.

[bewerk] Demotisch

Vanaf 800 v.C. ontstond er opnieuw een kloof tussen de geschreven en de gesproken taal. In de 26e Dynastie ontstond er daaruit een nieuwe taal: het Demotisch, letterlijk ‘volkstaal’. Deze term is bedacht door Herodotos, die hiermee ‘een Egyptische taal’ wilde benadrukken, in plaats van de taal van de Griekse bezetter. Ook in het Demotisch zijn erg veel literaire teksten bekend, waaronder de Leer van Anchsheshonq en de Sagen van Petubastis.

[bewerk] Koptisch

Het Koptisch is de laatste fase uit de Egyptische taal. Deze taal had een bloeiperiode tussen de 3e en de 12e eeuw na Christus en werd opgetekend in het Koptische schrift, dat geschreven wordt met Griekse lettertekens. Het Koptisch is daarmee de enige Egyptische taal die niet in hiërogliefen wordt geschreven. Na de 10e eeuw werd het Koptisch verdrongen door het Arabisch, en werd de taal alleen nog gebruikt voor liturgische werken. De belangrijkste Koptische geschriften zijn de Bijbel en de Evangeliën.

Het Koptisch is van essentieel belang geweest bij het ontcijferen van de nog oudere hiëratische en Middel-Egyptische teksten, die eerdere taalfasen van het Egyptisch en dus voorgangers van het Koptisch zijn.

[bewerk] Schrift

Alle Egyptische taalfasen, behalve het Koptisch, worden op monumenten opgetekend in hiërogliefen, en op papyri in hieratisch, een cursieve vorm van hieroglyfen. Het hiërogliefenschrift ontstond rond 3000 v.Chr., hoewel de eerste substantiele teksten pas van rond 2500 v. Chr. dateren. Klinkers werden niet geschreven, halfmedeklinkers, zoals de w en de y, wel. Egyptische hieroglyfen kunnen worden onderverdeeld in twee soorten, namelijk logogrammen en fonogrammen. Logogrammen hebben als schriftteken in hun uiterlijke vorm een relatie met het begrip waarnaar zij verwijzen, terwijl fonogrammen louter gebruikt worden om een klankwaarde aan te duiden.

[bewerk] Structuur

Egyptisch behoort tot de Hamitische talen, die zeer nauw aan de Semitische talen verwant zijn. Net als de laatste groep kent het Egyptisch zogenaamde wortelconsonanten, waaruit woorden worden opgebouwd door toevoeging van verschillende klinkers en achtervoegsel. Het aantal mogelijkheden in het Egyptisch lijkt echter geringer dan in het Hebreeuws of het Arabisch.

Verdere overeenkomsten zijn het voorkomen van twee geslachten, waarbij de vrouwelijke woorden -t als achtervoegsel hebben, drie grammaticale getallen (enkelvoud, meervoud en dualis) en de status constructus. Of het Egyptisch eveneens drie naamvallen had is onduidelijk.

[bewerk] Uitspraak

Over de uitspraak van het Egyptisch wordt alom gespeculeerd, maar duidelijkheid daarover zal er nooit komen, omdat er in het Egyptisch geen klinkers werden geschreven. Daardoor is het zeer goed mogelijk dat Nefertiti bijvoorbeeld eigenlijk Nafertoto heeft geheten, of Ramses II vroeger Remsas II werd genoemd. Desondanks proberen wetenschappers duidelijkheid te scheppen, door het Koptisch, de enige Egyptische taal waarvan de uitspraak wel bekend is, te onderzoeken.

[bewerk] Verwante onderwerpen

Vanwege een groot verwantschap met een aantal andere onderwerpen op Wikipedia, hier een lijstje met andere onderwerpen over de Egyptische talen.

[bewerk] Externe koppelingen

(nl) Lessen in hiërogliefen

{{{afb_links}}}	portaal:Egyptologie	{{{afb_rechts}}}	{{{afb_groot}}}
Architectuur - Egyptische taal - Egyptologie - Farao - Geografie - Geschiedenis - Hiëroglief - Kunsten - Mythologie - Personen - Wetenschap			{{{afb_groot}}}