Citaatrecht
Het citaatrecht is een uitzondering op de bescherming die auteurs door auteursrecht wordt geboden. Het staat het citeren uit beschermde werken toe wanneer aan een aantal voorwaarden zoals bronvermelding wordt voldaan. Het citaatrecht is vergelijkbaar met, maar niet identiek aan, het Amerikaanse fair use-beginsel. Het citaatrecht is vrij beperkt, beperkter dan fair use in ieder geval.
Inhoud |
[bewerk] Citaatrecht in Nederland
In de Nederlandse Auteurswet 1912 is het citaatrecht in artikel 15a als volgt geformuleerd. Dit is de regeling die geldt in januari 2006.
|
Artikel 25 handelt over de persoonlijkheidsrechten.
Artikel 10d van de Wet op de naburige rechten past dezelfde regels toe op opnamen van muziekuitvoeringen, voorstellingen en dergelijke (zie naburige rechten).
[bewerk] Toelichting citaatrecht in Nederland
Als een deel van een tekst, een afbeelding of ander werk onder het citaatrecht valt, dan is voor publicatie ervan geen toestemming van de auteursrechthebbende nodig. In Nederland is het volgens het citaatrecht toegestaan om een deel van andermans werk over te nemen in een aankondiging, beoordeling, bespreking, kritiek of wetenschappelijke verhandeling. De belangrijkste vraag is: wordt de geciteerde tekst of de afbeelding daadwerkelijk gebruikt als citaat? In het algemeen wordt in de jurisprudentie gebruik als 'verduidelijking' toegestaan. Zo mag een typerende foto getoond worden bij een aankondiging van een fototentoonstelling (aankondiging), kan iemand een stukje van een nieuwe CD laten horen in een radio-programma waarin die CD besproken wordt (beoordeling), kan een politicus die het programma van zijn opponent bekritiseert stukken uit diens partijprogramma citeren (polemiek), en kan een literatuurwetenschapper stukken van gedichten opnemen in een studie over de invloed van een beroemde dichter op zijn tijdgenoten (wetenschappelijke verhandeling). In al deze gevallen verduidelijkt het gebruikte 'citaat' waarover wordt gesproken in de hoofdtekst van de publicatie.
Grote stukken tekst mogen niet overgenomen worden als 'citaat'. De citaten moeten echt dienen om een mening of nieuwsbericht te verduidelijken. Ook afbeeldingen of stukken tekst die weinig tot niets verduidelijken, maar waarvan mag worden aangenomen dat ze slechts bedoeld zijn om de publikatie 'interessanter' of visueel aantrekkelijker te maken, vallen niet onder het citaatrecht.
Als een citaat gebruikt wordt, moet altijd de bron en de maker van het werk vermeld worden. Er mag niet meer dan strikt nodig is voor het doel worden geciteerd. Het citaat moet zo getrouw mogelijk (bij voorkeur zelfs letterlijk) zijn.
In artikel 15a van de Auteurswet staat nog dat artikel 25 van dezelfde wet in acht moet worden genomen. Dit artikel 25 geeft een auteursrechthebbende de mogelijkheid zich te verzetten tegen gebruik van zijn werk. Dit recht van de auteursrechthebbende blijft dus ook bij het citaatrecht bestaan.
[bewerk] Citaatrecht in België
De wet in België stelt, in artikel 21, lid 1 van de Wet betreffende het auteursrecht en de naburige rechten:
| § 1. Het citeren uit een werk dat op geoorloofde wijze openbaar is gemaakt, ten behoeve van kritiek, polemiek, recensie, onderwijs, of in het kader van wetenschappelijke werkzaamheden, maakt geen inbreuk op het auteursrecht, voor zover zulks geschiedt overeenkomstig de eerlijke beroepsgebruiken en het beoogde doel zulks wettigt.
Het citeren bedoeld in het vorige lid moet de bron en de naam van de auteur vermelden, tenzij dit niet mogelijk blijkt. |
[bewerk] Citaatrecht en Wikipedia
Soms zal een afbeelding of een stuk tekst de verhalen op Wikipedia verduidelijken. Vaker worden echter - vooral - afbeeldingen gebruikt om stukken 'op te leuken'. In zo'n geval is er geen sprake van een citaat conform de Auteurswet.
[bewerk] Bronnen
- Hier is de Nederlandse wettekst te vinden die de basis vormt van het relevante citaat op deze pagina
- Meer informatie over citaatrecht van afbeeldingen
- Citaatrecht volgens de Stichting Beeldrecht
