Brug (bouwwerk)

De boogbrug over de Waal bij Nijmegen

Pont du Gard, Romeins aquaduct over de Gard in Frankrijk

Iron Bridge, de eerste gietijzeren brug ter wereld over de Severn in Engeland

Een brug is meestal een verbinding over een rivier of een ander water, een oeververbinding, maar kan ook een verbinding zijn over een kloof. Een brug wordt, als deze over een andere weg of spoorlijn heenloopt, ook wel een viaduct genoemd. Een aquaduct is een brug waarover geen verkeer gaat, maar waarin water stroomt.

[bewerk] Geschiedenis

De eerste bruggen waren eenvoudige houten stammen of planken die een kleine beek overspanden. Daarna werden exemplaren van steen gemaakt, maar in eerste instantie alleen om het hout te ondersteunen. De boogbrug van natuursteen met cement werd voor het eerst gebruikt door de Romeinen. Veel van deze bruggen hebben de eeuwen doorstaan, de bekendste is wellicht het Pont du Gard aquaduct in Frankrijk. Van baksteen gemetselde bruggen verschenen na de Romeinse tijd.

Met de komst van de industriële revolutie verscheen in de 1779 de Iron Bridge (Verenigd Koninkrijk), de eerste gietijzeren brug, maar pas na de uitvinding van staal werd het mogelijk echt grote overspanningen te maken. Tegenwoordig worden ook veel bruggen gemaakt van beton. De brugtechniek ontwikkelt zich steeds verder, en de bruggen worden dan ook steeds langer.

[bewerk] Soorten bruggen

Bruggen kunnen in diverse types worden onderverdeeld, naar de manier waarop ze zijn geconstrueerd, naar hun gebruik, en naar de manier waarop ze eventueel open kunnen:

[bewerk] Bruggen naar wijze van openen of dichtgaan

Op veel plaatsen waar verkeer over water heen moet is het niet mogelijk de brug zo hoog te maken dat al het waterverkeer ongestoord onder de brug door kan. Vandaar dat er beweegbare bruggen zijn ontwikkeld. In theorie kan een brug in 6 richtingen bewegen:

horizontale beweging langs de x-as
horizontale beweging langs de y-as
verticale beweging langs de z-as
horizontale rotatie om de x-as
horizontale rotatie om de y-as
verticale rotatie om de z-as

Hierbij staat de x-as haaks op het water en loopt de y-as parallel met het water. In de loop der eeuwen zijn er bruggen ontwikkeld die bewegen om de x-as en om de z-as en die roteren om de y-as en om de z-as. Met de wisseling van het laatste millennium is de eerste brug in de categorie rotatie om de x-as gebouwd.

beweging langs de x-as

beweging langs de z-as

rotatie om de y-as

de valbrug
de oorgatbrug
de ophaalbrug (of klapbrug)
de basculebrug (in bijzondere gevallen een staartbrug)
de opkrulbare brug
de pontbrug

rotatie om de z-as

de draaibrug
de kraanbrug
de vliegtuigslurf - en in mindere mate rotatie rond de horizontale y-as (hoogteverstelbaarheid)

rotatie om de x-as

de kantelbrug

Naast deze bruggen die om of langs 1 van de assen bewegen zijn er ook tijdelijke bruggen, die bijvoorbeeld gebouwd worden door de genie van het leger als er geen mogelijkheid bestaat een rivier over te steken. In dat geval wordt vaak een pontonbrug of een baileybrug gebouwd.

Ter verduidelijking als je niet stopt voor de brug (opgenomen in Groningen)

[bewerk] Andere namen

Bruggen worden ook wel aangeduid met namen als: balk (balkje), bat, draai, heul, hoogholtje, klap, pijp, til (tille), vonder of vlonder.

[bewerk] Bruggen naar constructie

liggerbrug - balkbrug - vakwerkbrug - vierendeelbrug - boogbrug - pontonbrug - plaatbrug - tuibrug - hangbrug

[bewerk] Bruggen naar functie

spoorbrug - verkeersbrug - voetgangersbrug - fietsbrug - wildviaduct - bewoonde brug

Een luchtbrug is geen brug in strikte zin, maar een verbinding door de lucht, om bijvoorbeeld hulpgoederen te sturen naar een gebied.

[bewerk] Materiaalkeuze

De evolutie van de bruggen gaat mee met de beschikbaarheid van de materialen. Rond 1840 gebruikte men gietijzer. Dit materiaal is echter zeer bros, heeft een lage treksterkte maar een hoge druksterkte.

Gietijzer wordt geproduceerd in mallen. Het element dat men wenst te construeren moet eerst in hout gemaakt worden. Deze houten kopie van het element drukt men in een mal gevormd met zand. Indien we nu het gietijzer in de zandvorm gieten verkrijgen we de gewenste vorm. We kunnen dus een grote verscheidenheid aan vormen produceren. Uitwendig zal gietijzer een korrelige structuur hebben omdat het in zand gevormd werd. Daardoor is gietijzer uitwendig goed te onderscheiden van smeedijzer en staal.

Vanaf 1860 worden constructie-elementen van smeedijzer gebruikt. Het voordeel van smeedijzer is de hogere treksterkte, maar het heeft een lagere druksterkte dan gietijzer. Smeedijzer werd eerst gebruikt ter vervanging van de gietijzeren balken, daar waar deze in buiging belast werden (zowel druk als trek).

Voor de kolommen werd langere tijd gebruikgemaakt van gietijzer, omdat kolommen idealiter alleen in druk belast worden. Vanaf 1880 breekt staal als constructiemateriaal door. Staal heeft een grote druksterkte en treksterkte. Het is ook zeer ductiel. Vandaar dat staal veel voor bruggen wordt gebruikt.

Vanaf de jaren '70 is beton een populair bouwmateriaal voor bruggen over rivieren en kanalen geworden.

Bruggen kunnen ook geheel of gedeeltelijk gemaakt worden van vezelversterkte kunststof. Enkele voorbeelden hiervan zijn:

voetgangersbrug te Arnhem - Rijkerswoerd
voetgangersbrug te Harlingen - aanleginrichting voor het schip de Koegelwieck

[bewerk] Beroemde bruggen

[bewerk] Langste overspanning ter wereld

Een brug kan in principe eindeloos lang worden gemaakt. Er zijn echter wel grenzen aan de lengte van een enkele overspanning, ofwel het gedeelte tussen twee pijlers. De langste overspanningen komen voor bij hangbruggen.

Dit is de top-10 van de langste brugoverspanningen ter wereld:

	Brug	Land	Type brug	Overspanning	Voltooid
1	Akashi-Kaikyo	Japan	Hangbrug	1991 m	1998
2	Grote Beltbrug	Denemarken	Hangbrug	1624 m	1998
3	Humber Bridge	Verenigd Koninkrijk	Hangbrug	1410 m	1981
4	Jiangyin	China	Hangbrug	1385 m	1999
5	Tsing Ma	China	Hangbrug	1377 m	1997
6	Verrazano Narrows Bridge	Verenigde Staten	Hangbrug	1298 m	1964
7	Golden Gate Bridge	Verenigde Staten	Hangbrug	1280 m	1937
8	Höga Kusten	Zweden	Hangbrug	1210 m	1997
9	Mackinac Bridge	Verenigde Staten	Hangbrug	1158 m	1957
10	Minami Bisan-seto	Japan	Hangbrug	1100 m	1988

[bewerk] Beroemde bruggen in Nederland

Amsterdam - Blauwbrug, Magere brug en Berlagebrug (alle over de rivier de Amstel).
Rotterdam - Van Brienenoordbrug, Erasmusbrug, Willemsbrug, (alle over de rivier de Nieuwe Maas), De Hef.
Gemeente Haarlemmermeer - de Harp, de Citer en de Luit (alle over de Hoofdvaart van de Haarlemmermeer).
Provincie Zeeland - Zeelandbrug, langste brug van Nederland over de Oosterschelde.
Arnhem - John Frostbrug, heeft belangrijke rol gespeeld in de 2e wereldoorlog tijdens de slag om Arnhem.

[bewerk] Beroemde bruggen in België

Viaduct van Vilvoorde

[bewerk] Beroemde bruggen in andere landen

[bewerk] Australië

Sydney Harbour Bridge, Sydney

De Julianabrug op Curaçao, gereedgekomen in 1974

[bewerk] Curaçao

Koningin Emmabrug, de enige drijvende houten draaibrug ter wereld in het hartje van Willemstad.
Koningin Julianabrug in Willemstad, die op 55 meter hoogte de Sint Annabaai overspant, en de stadsdelen Punda en Otrabanda verbindt.

[bewerk] Denemarken

Grote Beltbrug, tussen Halsskov op Zeeland (Denemarken) en Knudshoved op Funen
Öresundbrug, brug over de Sont van Kopenhagen naar Malmö in Zweden

[bewerk] Duitsland

Römerbrücke, Trier

[bewerk] Frankrijk

Viaduc de Millau
Pont Neuf, Parijs
Pont du Gard, Remoulins
Pont de Garabit, St. Flour
Pont de Tancarville
Pont de Normandie

Bruggen in Parijs

[bewerk] Italië

[bewerk] Luxemburg

Groothertogin Charlottebrug, Luxemburg

[bewerk] Verenigd Koninkrijk

Forth Rail Bridge, Schotland
Clifton Suspension Bridge, Bristol
Iron Bridge, Engeland
Tower bridge, Londen
Severn Bridge tussen Engeland en Wales

[bewerk] Verenigde Staten

Golden Gate Bridge, San Francisco
Tacoma Narrows Bridge, in Washington. Deze brug stortte in door trillingsverschijnselen van de ophanging waardoor het wegdek ging golven (flutter) en tenslotte in stukken brak.
Brooklyn Bridge, New York

[bewerk] Zwitserland

Kapellbrücke, Luzern, een volledig overdekte houten brug

Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden op de pagina Bridge op Wikimedia Commons.

Categorieën: Brug | Infrastructuur (verkeer)