Ardennen
De Ardennen (Frans: Ardennes, Waals: Årdene) vormen een bosrijk laaggebergte in oostelijk België (het grootste deel van Wallonië), Noord-Luxemburg en een klein stukje aangrenzend Frankrijk.
Het is de westelijke uitloper van een massief van leisteen waartoe ook het ten oosten van de Ardennen in Duitsland gelegen Eifelgebergte behoort.
Er bestaan twee indelingen ten aanzien van welk gebied precies tot de Ardennen behoort.
De ene betreft een geologische indeling. Hierbij gaat het om het eigenlijke Ardense heuvelland. De grenzen hiervan worden min of meer gevormd door de rivier de Vesdre (Vesder) en het daarboven gelegen Land van Herve in het noorden en de rivier de Semois en het daaronder gelegen Belgisch Lotharingen (ook wel Gaume(streek) genoemd) in het zuiden. De westgrens betreft de schisteuze depressies van de Fagne en de Famenne en de oostgrens de Eifel.Tussen de Fagne-Famenne en de Ardennen ligt een slechts enkele kilometers brede kalksteenformatie, de Calestienne.
De andere is een toeristische en cultureel-landschappelijke indeling, de ruime opvatting. Hierbij worden ook de gebieden rondom het eigenlijke Ardense heuvelland tot de Ardennen gerekend zoals de Condroz, de Fagne en de Famenne, de Gaume(streek) of Belgisch Lotharingen, het Land van Herve en de Voerstreek.
De grenzen van deze 'ruime' Ardennen liggen bij de rivieren de Maas en de Sambre (Samber) in het westen, de Franse Maas bij Sedan in het zuiden, de Eifel in het oosten en het Nederlandse Zuid-Limburg in het noorden.
Bestuurlijk komt dit voor wat België betreft overeen met de provincie Luik (grootste deel), de provincie Namen (grootste deel), de provincie Luxemburg (in zijn geheel) en de provincie Henegouwen (alleen het zuidoostelijke deel); in het Groothertogdom Luxemburg gaat het om het noordelijke deel, Ösling genaamd en in Frankrijk om het noorden van het departement Ardennes.
Inhoud |
[bewerk] Algemene beschrijving
Men onderscheidt een hoger gedeelte en een lager gedeelte in de Ardennen, de Hoge respectievelijk de Lage Ardennen. De Hoge Ardennen liggen in het (noord)oosten; hier vindt men dan ook de hoogste toppen die tot ver over de zeshonderd meter kunnen reiken. Zo is de hoogste heuvel de in de Hoge Venen gelegen Signal de Botrange (694 meter). Een andere topper is de in het noorden van de provincie Luxemburg gelegen Baraque de Fraiture (652 meter).
De Lage Ardennen liggen in het (zuid)westen, in het zuiden van de provincies Henegouwen, Namen en Luxemburg alsmede in het aangrenzende Frankrijk. De heuvels komen hier over het algemeen niet boven de vijfhonderd meter uit.
Vanwege het feit dat de Ardennen een laaggebergte zijn en niet vlak aan zee liggen is het klimaat anders dan in westelijk België. De Ardennen vormen de eerste hindernis voor buien die vanaf zee komen en zijn daarom zeer regenrijk. Ook is het er vanwege de hoogte over het algemeen wat koeler. Dit brengt met zich mee dat in strengere winters er flink wat sneeuw kan liggen waardoor de wintersport er kan worden beoefend.
De Ardennen zijn ook dicht bebost met als gevolg dat er veel wilde dieren verblijven zoals wilde zwijnen, herten, roofvogels, lynxen en dergelijke.
Talloze kleine rivieren vinden hun oorsprong in het Ardense heuvelland, bijvoorbeeld de Amblève (Amel), de Ourthe en de Semois. In een aantal daarvan zijn stuwmeren aangelegd zoals onder andere bij Eupen en Robertville.
Eveneens zijn er veel grotten in de Ardennen te vinden, vooral druipsteengrotten die in de kalksteenlaag zijn ontstaan. Bij het plaatsje Han-sur-Lesse heeft het riviertje de Lesse doordat ze gedeeltelijk ondergronds gaat een grottenstelsel doen ontstaan.
De Ardense huizen zijn dikwijls gebouwd met natuursteen afkomstig van steengroeven in de eigen streek wat soms zeer karakteristieke dorpjes tot gevolg heeft. In de Ardennen zijn de huizen daarom niet grijs, in de Fagne-Famenne wel.
De Ardennen zijn vanwege haar afgelegen ligging nooit dicht bevolkt geweest en ook tegenwoordig wonen er nog steeds niet veel mensen. Alleen aan de randen ervan komen enkele grote steden voor zoals Luik (Liège) en Namen (Namur). Veel belangwekkende gebeurtenissen hebben zich in de Ardennen dan ook in het verleden niet voorgedaan. In de nadagen van de Tweede Wereldoorlog is er echter nog wel hevig gevochten in dit gebied. Aan het einde van 1944 deden de Duitsers namelijk nog een laatste grote aanval tegen de Geallieerden, het bekende Ardennenoffensief waarbij veel beschadigingen werden aangericht waardoor diverse oude historische kernen werden vernietigd.
[bewerk] Taal
In de Ardennen wordt hoofdzakelijk Frans en Waals gesproken, behalve in het meest oostelijke deel, de zogenoemde Belgische Eifel en het deel dat bij het groothertogdom Luxemburg hoort waar men (ook) Duits spreekt. Verder wordt in het uiterste noorden in de Voerstreek en het gebied ten oosten daarvan tot aan Eupen, Nederlands in de vorm van een Limburgs dialect gesproken.
Het groothertogdom Luxemburg plus het direct aangrenzende deel van de Belgische provincie Luxemburg heeft ook nog een eigen taal of dialect van het Duits, het Luxemburgs dat ook wel wordt aangeduid als het Lëtzebuergesch.
[bewerk] Ontstaan
Voor meer informatie over de geologie en het ontstaan van de Ardennen zie het artikel geologie van Ardennen en Eifel.De kalkstenen die we in de Ardennen aantreffen zijn in zee ontstaan. Ongeveer 400 miljoen jaar geleden botsten de continenten Laurentië en Baltica met elkaar, waarbij een gebergte ontstond en de kalksteen omhoog geduwd werd. Dit gebergte erodeerde langzaamaan totdat zo'n 250 miljoen jaar geleden bij de vorming van Pangaea het huidige Afrika zich tegen het huidige Europa drukte en er een nieuw gebergte ontstond. Toen Pangaea langzaamaan uiteenviel en Noord-Amerika naar het westen afdreef, ontstond opnieuw een zee en kwamen de Ardennen gedeeltelijk weer onder water te liggen, waarna het gebergte snel erodeerde. Het gebied werd weer omhoog gedrukt doordat Afrika zich langzaam maar zeker tegen Europa aandrukte. Bij het versmelten van het Iberisch Schiereiland en de Adriatische plaat met Europa ontstonden de Pyreneeën en de Alpen. Behalve de vorming van deze gebergten werd het achterliggend land ook omhoog gedrukt, en ontstond het huidig heuvellandschap in de Ardennen.
[bewerk] Streken
In het Belgische deel:
- Belgisch Lotharingen / Gaume
- Belgische Eifel
- Condroz
- Fagne en Famenne
- Hoge Venen
- Land van Herve
- Voerstreek
In het Franse deel:
In het Luxemburgse deel:
[bewerk] Bekende rivieren
[bewerk] Bekende plaatsen
In de Belgische Ardennen:
- Aarlen (Arlon)
- Bastenaken (Bastogne)
- Bertrix
- Bouillon
- Chimay
- Couvin
- Dinant
- Durbuy
- Eupen
- Gedinne
- Han-sur-Lesse
- Houffalize
- Hoei (Huy)
- La Roche-en-Ardenne
- Libramont-Chevigny
- Luik (Liège)
- Malmedy
- Namen (Namur)
- Neufchâteau
- Saint-Hubert
- Sankt Vith
- Spa
- Stavelot
- Virton
- Verviers
In de Franse Ardennen:
In de Luxemburgse Ardennen:
[bewerk] Vlaamse Ardennen
In westelijk België bestaat er een streek die de Vlaamse Ardennen worden genoemd. Dit gebied behoort echter in het geheel niet tot de Ardennen zoals hierboven beschreven en heeft slechts het achtervoegsel 'Ardennen' gekregen vanwege de licht heuvelachtige glooiing van dat landschap.
