Mönster
From Wikipedia
Mönster (hoochdüütsch: Münster) is en kreisfre’e Stadt in’t Mönsterland in’t düütsche Bundsland Noordrhien-Westfalen un was bet to’n tweten Weltkrieg de Hööftstadt vun de preußsche Provinz Westfalen. So hett de Ökelnaam Westfalenmetropole, ofschoonst in Baukem, Düörpm, Builefeld un lange Tiet ok Chäsekerken mehr Minschen leven. Mönster is de gröttste düütsche Stadt ahn ene Stadtschnellbahn oder Stratenbahn un hett 200.000 Inwahners (2001), mit de Öört, wat to Mönster tohöört, sünd dat 269.579 (31. Dezember 2003). De öllste School in Düütschland steiht hier, dat Gymnasium Paulinum. Fröher sin fast aolle Schöler van dat Paulinum Pastörkes worden, un noch vandaage kann man uff deese Schoole Latein un Griechisch lernen. Mönster hett siet de Karolinertiet en Bischop. En Attraktion för de Touristen, de Mönster vandage besöök, is de Alwetterzoo, en graute Deerpark met wilde un exotische Beester.
Inholtsverteken |
[Ännern] Geografie
Mönster liggt mittmang in de mönsterlännsche Bucht, so dat dat Land hier platt is, un de hööchste Platz, de Horsteberg blots een paar Meters över’n Rest is. Man seggt, dat man al an’n Maandag weet, welkeen an’n Sünnavend to Beseuk kümmt, so platt is dat Land üm Mönster rüm. In’n Dörchsnitt liggt Mönster 62 m över NN. Dörch dat Stadtrebeet (1975 sünd de neigsten Dörper dorto kamen) geiht de Ems, worin dat Flöötken Werse münnt (in'n Stadtdeel Gelmer). Mönster hett ok en Haven an'n Dortmund-Ems-Kanal, de bi Gelmer över de Ems geiht („KÜ“). Stadtdelen sünd:
- Albachten
- Angelmuë
- Ammelsbürn
- Cöer
- Gelmer
- Gievenbeck
- Handuorp
- Hiltrup
- Kinnerhus
- Mauritz
- Mecklenbeck
- Nienberg
- Rauksel
- Sudmöhle
- Spraokel
- Wolbiäk
[Ännern] Kark un Historie
De Naam Mönster is ut’t Latiensche övernahmen un kummt vun „monasterium“, wat Klooster heet. Dat is so as de hillige Ludger an’n Beek Aa an en Platz, wo man dörgahn kann un en hogen Knapp is („Horsteberg“), en Kark boot hett. Bi de Sassen heet dat Dörpken, wat dorvör dor was Mimigernafort. Siet de Karolingertiet is Mönster denn ok de Seet vun en kathoolschen Bischop (Nu is dat Reinhard Lettmann). En bedüden Bischopsachternaam is von Galen. De laatste ut dit Familie, de Bischop vun Mönster ween is, hett veel gegen de Euthanasie vun de Nationalsozialisten predigt un is so bekannt worrn. De Nationalsozialisten hebbt’t nich över’t Hart kriggt em fasttosetten, se hebbt dacht, dat dat en groot Theater gifft, so hebbt de Lüüd den Bischop bewunnert un leevhebbt. Dor was ok en Tiet, wo de Bischop vun de Börgers verdreven worrn is. Dat was na dat dree Predigers ut Holland de Lüüd dat blaue vun'n Himmel versproken hebbt as se sik blots en tweet Maal döpen laat. So was denn ok de Naam vun disse Lüüd (Bern Krechting, Bernd Knipperdolling un Jan van Leyden) „Wedderdöpers“. As de Lüüd markt hebbt, dat se dat Leven nich beter un lichter maakt hebbt, laat se den Bischop wedder in, un de dree Mannen wörrt doodpiesackt mit hete Tangen un an de hööchste Kark hangen, de Lambertikark. Bi’t Rebeet vun’t Bisdom Mönster höört ok Ollnborg un Willemshaven.
- Kiek ok bi: List vun de Bisdömer in Düütschland
[Ännern] Politik
Böverbörgermeester is Berthold Tillmann (CDU).
[Ännern] Spraak
Fröher hebbt de Mönsteraners all Platt kört, aver hüüttodaags köönt blot noch de Ollen anstännig Platt kören.
[Ännern] Promenenz
Ut Mönster kaamt ok vele bekannte Lüüd, so as to't Bispeel:
- Heinrich Brüning (Zentrum): lester Riekskanzler
- Annette von Droste-Hülshoff†: Poetsche
- Eli Marcus†: Plattdüütscher Schriever
- Bernhard Pankok†: Maler
- Jürgen W. Möllemann† (FDP): vm. Bundsminister
- Georg Milbradt (CDU): Präsident vun Sassen
- Ruprecht Polenz (CDU)
- Götz Alsmann Singer un' Musikante