Spiritismu

From Wikipedia

Ul Spiritismu al è una dutrina ch'a la pariss al sécul XIX par la man da Allan Kardec, che, da fatt, al è chell ch'a la creaa chesta parola. Etimulògica·meent la signífica: sistema pal stüdi dal spírit. Al trata la natüra l'urígen e l'avenir di spírit, inscí cuma i söö relazziun cul muunt di còorp.

Cuntegnüü 1 Puunt fundamentaal 2 Stòria 2.1 Precedeent 2.2 Ul spiritismu al sécul XIX 2.3 Ul spiritismu aj sécul XX e XXI 3 Ul spiritismu al Brasiil

[redatá] Puunt fundamentaal

• Díu al esiist.
• Dopu la moort, ul spírit üman al suraviif e al passa a abitá una dimensiun numinada muunt spiritüaal.
• Di personn i gh'a un dun spescjaal (mediumnitaa) ch'al ga permett da mett-as in cumünicazziun cunt i spírit ch'i àbita cheest muunt.
• I spírit i sa re-incarna, i-turna a la vita a la Tera in un nööf coorp a traveers la gestazziun, par sigütá cul sò prugress inteletüaal e muraal.
• I-esiist di òltar muunt abitaa al üniveers, di quaal vargügn püssee avanzaa che la Tera.
• I azziun bun e maal in chesta esistenza i gh'avarà di cunsegeenz int i esisteenz fütüür.

[redatá] Stòria

[redatá] Precedeent

A partí di épuch sussenn luntann l'ümanitaa la credüü pussíbil mett-as in cumünicazziun cuj spírit di moort.I scjaman di pòpul primitiif d'Àsia e Oceania al afirmava da avé-gh cheest dun. In la Grécia eroica al sa dava par ceert che i defuunt i-abitava a l'Hade e al era pussíbil vegní in cuntatt cun luur mediaant di rítus màgich.

Inscí a Urieent cuma a Ucideent, i religjun istitüzziunalizaa e i credeenz popülaar i-a sempru reservaa un lööch impurtaant aj spírit di moort, aj quaal sa fa venerazziun e reent cüült cun diveers ritüaal.

A l'Etaa mediana, sa credeva che i spírit i turnava indree a l'ucasiun al muunt di viif, e i sa multíplica i cüünt da fantaasm. In Hamlet, ul dramatüürgh William Shakespeare al presenta ul fantasma dal re sassinaa dumandaant vendeta al prutagunista, al sò fiöö.

[redatá] Ul spiritismu al sécul XIX

Ul spiritismu al scumenza cuj diàlech che Kardec al afirma avé stabilii cun vargott che sussenn investigaduur dal teemp i-pensava vess ànim di defuunt.Cuma edücaduur sun sòlida furmazziun ümanística, una völta cunvengjüü da l'uriígen spiritüala di fenòmen ch'al invéstiga, Kardec al cerca una manera da fá da la suravivenza da l'ànima ümana e la cumünicazziun cun chela vargüna roba ütil in caamp étich e sucjaal. Al pensa anca che i religjun i-era mía bunn da fá mejur i òmen in un sentüü muraal, a causa dal sò resültaa disastruus cuma istitüzziun ümann. La scenza, al istess teemp, l'eva evulüzziunaa e l'era rivada a un prestisi cuma mai in la storia, purtaant vantacc senza paralell paj òmen. I düü fatuur i-purtarà a fá cress l'incredülitaa veers la spiritüalitaa ümana a tücc i nivell di sucjetaa europei. Kardec al veedt in vargott una tendenza mía desiràbil, ch'a la gh'avaress da vess reversada par un nööf paradigma da inteent la realtaa. I söö caraterístich principaal i-saress:

• La prumuzziun dal diàlech intra i tre fuurm clàssich da cugnussimeent, scentífich, filusòfich e religjuus par úrden d'impurtanza, al fin da rivá a un cugnussimeent püssee ampi e prufuunt da la realtaa;
• Cheest nööf paradigma al duvaress reent püssee fàcil l'acess al cugnussimeent a tüta la geent, cüünt tegnüü da la furma ermética che la cugnussenza scentífica e filusòfica la gh'eva a chell teemp;
• La relazziun ümana cul spiritüaal la gh'avaress mía büsöögn da mediazziun istitüzziunala.Una spiritüalitaa neutrala la saress bastaant par la realizazziun ümana.

Videe l'artícul Allan Kardec par püssee da detaj.

Un bell puu da geent ben edücada va gradüalmeent a brazzá ul spiritismu cuma esplicazziun lògica da la realtaa, suratütt teem relazziunaa cun la trascendenza, e.g. Díu e la vita fütüra. Mijaja da sucietaa spiritiist i-ven creaa. Malgraa vargott, però, cun l'ascensiun di régim tutalitari in susenn nazziun europei, la scumenza una foort repressiun cuntra ul spiritismu e i dò guerr mudiaal i ga dà ul cuulp finaal in la plüpaart d'Europa.

[redatá] Ul spiritismu aj sécul XX e XXI

Al dí d'incöö ul spiritismu, malgraa al sía cunsideraa una süperstizziun par la scenza e un gjööch par sussenn personn, al custitüiss una filusufía da vita sigütada par miliun da personn al muunt, suratütt in Brasil.

L'identificazziun dal spiritismu cuma credenza religjusa la crea una granda cuntruvèrsia íntal muvimeent spiritista: vargügn i-le cunsídera religjun, di òltar i-ga reclama ul status da scenza.

La plüpaart di scööl u muvimeent spiritiist d'ucideent i-sa cunsídera cristiann, malgra la gjesa catòlica l'a refüdaa ul spiritismu, categurizaant-ul cuma pràtica da "divinazziun e magía".

[redatá] Ul spiritismu al Brasiil

Ul spiritismu al riva al Brasiil al 1865.Al dí d'incöö cheest-chí al è ul paees ch'al cünta ul püssee graant nümar da spiritiist al muunt. La Federazziun Spiritistaa Brasilera la assocja aprussimadameent 2000 istitüzziun e 2.300.000 soci. I spiritiis i assocja la suva imàgen a la pràtica dal ben e da la caritaa. Una figüra impurtaamt al è Chico Xavier (1910-2002), recugnussüü cuma graan médium e divulgaduur dal spiritismu al Brasiil e al muunt.