Norræn goðafræði
Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
| Hluti af greinaflokknum Norræn goðafræði |
 |
| Helstu goð |
| Æsir: Óðinn, Þór, Baldur, Loki, Höður, Bragi, Mímir Ásynjur: Frigg, Iðunn, Sif Vanir: Njörður, Freyja, Freyr |
| Aðrir |
| Jötnar: Ýmir, Bor, Bestla, Angurboða, Skaði, Hel Skepnur: Auðhumla, Fenrisúlfur, Sleipnir, Miðgarðsormur, Huginn og Muninn Aðrir: Askur og Embla; Urður, Verðandi og Skuld; Dvergar, Álfar |
| Staðir |
| Ásgarður, Miðgarður, Útgarður, Niflheimur, Hel, Bifröst, Askur Yggdrasils |
| Rit |
| Sæmundaredda, Snorra-Edda, Heimskringla, Gesta Danorum |
| Trúfélög |
| Íslenska ásatrúarfélagið, Danska ásatrúarfélagið, Ásatrúarfélagið Bifröst |
Norræn goðafræði er samnefni yfir goðafræði þeirra trúarbragða sem voru áður fyrr iðkuð á Norðurlöndum öllum og áhrifasvæðum þeirra. Hún er þekktasta grein germanskrar goðafræði. Trú á hana lagðist víðast hvar af um það leyti sem kristni breiddist yfir Norðurlönd. Nýlega hefur þessi trú verið endurvakin á Íslandi og nokkrum öðrum stöðum undir heitinu ásatrú.
Efnisyfirlit |
[breyta] Heimildir
Norræn goðafræði hafði aldrei neitt höfuðrit og átrúnaðurinn var líklega ekki mjög formfastur. Helstu heimildir um goðafræðina eru nokkur rit, flest rituð á Íslandi eftir að kristni var lögtekin. Það eru helst Eddukvæði, sem sagt er að Sæmundur fróði hafi tekið saman, en eru þó líklega mun eldri að uppruna (og þar með frá tímum þeim er trúin var iðkuð) og rit eftir Snorra Sturluson t.d. Snorra-Edda.
[breyta] Goð
Goð skiptast í tvær fylkingar , æsi og vani. Ættfaðir ása er Óðinn, sonur Bors og Bestlu. Bor var sleiktur úr hrími af kúnni Auðhumlu en Bestla var jötunn. Vanir voru færri en æsir, og koma minna við sögu í goðafræðinni, en þar eru helst þrír, Njörður og börn hans Freyja og Freyr. Meðal helstu ása voru Þór, Baldur, Loki og Frigg. Svo virðist sem að vanir hafi aðallega verið frjósemisgoð og er talið að þeir gætu hafa verið leifar eldri trúarbragða sem urðu undir við þjóðflutninga. Norræn goðafræði hefur, auk goða, ýmsa vætti og verur sem ekki teljast til goða en eru þó mörg mjög kröftug og mikilvæg. Þeirra fremst eru jötnar, mestu óvinir goðanna, sem þó eru yngri í heiminum en jötnar. Þar að auki eru mikið af verum sem eru hálf-jötnakyns og hálf-ásakyns, þeirra á meðal börn Loka Fenrisúlfur, Miðgarðsormur og Hel.
Fleiri nöfn má nefna eins og Mímir, Bifröst, Heimdallur, Bragi, Iðunn, Týr, Sigyn.
[breyta] Heimsmynd
Heimsmynd norrænna manna var fyrr á öldum eins og flestra í heiminum, flöt jörð umkringd sjó. Heimurinn var sagður skapaður af Óðni, Vila og Vé úr líkama jötunsins Ýmis. Himinkringlan var sköpuð úr höfuðkúpu hans, sjórinn úr blóði hans, fjöllin úr beinunum og þar fram eftir götunum. Í gegnum miðjan heiminn kom tréð Askur Yggdrasils. Ein rót þess var í Niflheim, sem voru einskonar undirheimar, þangað sem flestir fóru þegar þeir dóu. Þar var ríki Heljar. Önnur rót trésins var þar fyrir ofan, á jörðinni, með Miðgarði, ríki mannanna. Frá jörðinni lá regnbogabrú upp til himna, Bifröst. Þar var goðið Heimdallur tilbúinn að vara hin goðin við innrás. Uppi á himnum var aðsetur ása, Ásgarður og þriðja rót Yggdrasils.
