Þolfall
Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Þolfall er fall sem fallorð geta staðið í. Það er almennt notað fyrir beint andlag, en einnig er frumlag nafnháttar í óbeinni ræðu oft haft í þolfalli.
[breyta] Þolfall í forngrísku
Í forngrísku er beint andlag ætíð í þolfalli. Sumar ópersónulegar sagnir taka frumlag í þolfalli og ýmsar forsetningar stýra þolfalli. Þolfall getur einnig haft sérhæfðari hlutverk, þ.á m. eru:
- Accusativus temporis: Tímaþolfall; gefur til kynna hversu lengi eitthvað varir.
- Accusativus respectivus: Tillitsþolfall; gefur til kynna með hvaða tilliti eitthvað er gert eða er í tilteknu ástandi.
- Accusativus adverbialis: Atviksþolfall; stundum er þolfall notað líkt og um atviksorð sé að ræða.
Í óbeinni ræðu er frumlag nafnháttar haft í þolfalli, nema ef gerandi stýrandi sagnar er sá sami og gerandi nafnháttarins, en þá er frumlag nafnháttarins (ef tekið fram) í nefnifalli.
[breyta] Þolfall í íslensku
| Föll í íslensku |
| Nefnifall Þolfall Þágufall Eignarfall |
Þolfall er eitt af fjórum föllum í íslensku. Það er almennt notað fyrir beint andlag og margar forsetningar stýra þolfalli en auk þess stendur frumlag ópersónulegra sagna oft í þolfalli. Enn fremur getur aukafallsliður í þolfalli haft sérhæfðara hlutverk í íslensku, þ.á m.
- Tímaþolfall: Gefur til kynna hve lengi eitthvað varir. Dæmi: „Hann var tvo daga á leiðinni heim.“
Í óbeinni ræðu er frumlag nafnháttar haft í þolfalli. Dæmi: „Hann sagði manninn hlaupa“ (þar sem „manninn“ er frumlag sagnarinnar „hlaupa“ í óbeinu ræðunni „manninn hlaupa“)
[breyta] Þolfall í latínu
Í latínu er beint andlag ætíð í þolfalli. Sumar ópersónulegar sagnir taka frumlag í þolfalli og ýmsar forsetningar stýra þolfalli. Þolfall getur einnig haft sérhæfðari hlutverk, þ.á m. eru:
- Accusativus Graecus: Grískt þolfall er tillitsþolfall fengið að láni úr grísku. Dæmi: Tremit artus („Hann skelfur með tilliti til útlimanna“).
- Accusativus exclamationis: Þolfall upphrópunarinnar; upphrópanir eru oft hafðar í þolfalli. Dæmi: Me miserum („mig auman!“).
Í óbeinni ræðu er frumlag nafnháttar haft í þolfalli. Dæmi: Scio te haec egisse („ég veit að þú gerðir þetta“).
