A traxedia do Maine
Na Galipedia, a wikipedia en galego.
Era o mes de xaneiro de 1898 nunha Cuba autónoma.
Pronto ía a cumplirse o terceiro aniversario do "Berro de Bayate" (Grito de Bayate), dado o 24 de febreiro de 1895 por Bartolomé Masó y Márquez, Xeneral Maior do chamado Exército Liberador e presidente da República de Cuba en Armas desde o 30 de outubro de 1897. Mentres tanto, a guerra continuaba no chan cubano.
O xeneral Ramón Branco y Erenas substituíra ao xeneral Weyler no mando da Capitanía Xeral, nunhas circunstancias deplorables para España, xa que a situación militar era nefasta e as forzas conservadoras opoñíanse a calquera cambio político, aferradas á idea absurda do « todo ou nada ».
Unha das primeiras accións gobernamentais do Consello de Ministros, que estaba presidido por Práxedes Mateo Sagasta, foi nomear Capitán Xeneral de Cuba ao xeneral Ramón Branco para que fose el quen levase a cabo a implantación da Autonomía como única vía e solución para a crise de Cuba. Este, desde a súa chegada á illa púxose a traballar tenazmente neste sentido e cando creu que chegara o momento oportuno, decretou a vixencia da Autonomía a partir do mesmo día 1 de xaneiro.
Un dos resultados do novo sistema político foi que os xornais comezaron a manifestar as súas opinións cunha maior liberdade. Non era o máis importante, pero si o máis aparente do cambio que se fala experimentado co inicio do ano, Aquel mesmo día en que nacera a Autonomía para Cuba, fundouse un novo diario habaneiro, « El Reconcentrado »; cuxo nomee xa indicaba de seu que ía ser moi crítico co sistema que se había manteñido ata entón.
O día 12 de xaneiro, o xornal El Reconcentrado publicaba a súa páxina editorial baixo o título Fuga de Pícaros, onde comentaba a saida cara a España dun dos últimos colaboradores máis directos do xeneral Weyler. Isto acendeu os ánimos dos conservadores e especialmente do estamento militar. Ante esta circunstancia, un grupo de oficiais españois tivo a idea de responder ao editorial marchando á redacción do xornal e esnaquizando os mobles e as caixas da imprenta. Inmediatamente, este suceso converteu A Habana nun fervedeiro de manifestacións nas ruas, tanto a favor como en contra da Autonomía. Aqueles exaltados sentimentos, que ata entón foran sempre reprimidos, non causaron por suerte, nin mortos nin feridos: todo reduciuse a algunhas pedradas e berros de « viva o muera Weyler. »
Índice |
[editar] O intervencionismo norteamericano
O Cónsul Xeral dos Estados Unidos na Habana, o xeneral Fitzhugh Lee, cablegrafou a Washington explicando como se estaban desenvolvendo estas manifestacións e a inviabilidade do Plan Autonómico pola forte oposición que atoparía en toda a illa. Pola súa banda, a yellow press (prensa amarela) dos Estados Unidos, que nas últimas semanas permanecera como mais ou menos durmida, aproveitou os disturbios para saír do seu letargo, e fíxoo empelando o seguinte lema:
- « A Autonomía cubana é tan só unha farsa ».
Unha vez rematados os disturbios nas rúas da Habana, Pío Gullón, ministro de Estado, apresurouse en dar a Washington toda clase de explicacións, afirmando que a Autonomía quedaría instaurada en Cuba sen dúbidas nin dificultades. Con todo, o certo é que ditas manifestacións amosarían claramente que eran numerosos os partidarios do fin da unión de Cuba a España e que tanto os funcionarios civís como militares eran contrarios ás reformas introducidas polos liberais, sen chegar a comprender que a cuestión non era conceder ou non a autonomía, senón aceptala ou perder a illa de Cuba para sempre.
Por outra banda, outra cuestión que parece clara é que a postura adoptada polo Goberno de Sagasta era sincera e que xamais poderá saberse a viabilidade do novo sistema instaurado o día 1 de xaneiro de 1898, xa que o novo presidente dos Estados Unidos McKinley non deu o tempo necesario para o seu consolidación. No entanto, a medio ou longo prazo, a independencia de Cuba era algo irremediable para España. E para rematar, tampouco chegaría a verse o resultado das negociacións comerciais que, baixo o novo réxime autonómico, íanse a desenvolver en Washington sobre a axenda redactada polos propios Estados Unidos e segundo a cal prevíase unha situación de privilexio para aquel país, como principal cliente de Cuba.
O cónsul norteamericano, Fitzhugh Lee, nos días 11 e 12 de xaneiro, solicitou insistentemente o envío dun buque de guerra para defender os intereses norteamericanos en Cuba, sinalando que debería atracar no porto da Habana unha semana despois para coincidir coa visita de dous buques alemáns, e, ademais, que debería facerse co pretexto de que tiña que abastecerse de carbón.
Os disturbios ocorridos na Habana provocaron que o día 19 de xaneiro debatésese no Congreso dos Estados Unidos o recoñecemento de belixerancia entre Cuba e España. Na Cámara de Representantes, Ferdinand Brucker (do Michigan), propuxo a resolución de devandito recoñecemento; e malia que a Administración McKinley e os seus defensores conseguiron bloquear a proposta de Brucker, puido comprobarse que había suficientes votos republicanos para aprobala mentres a soberanía española continuase afundíndose paulatinamente. William Alden Smith (igualmente do Michigan) encargouse de informar ao presidente McKinley de que os congresistas republicanos pedían a solicitude para que a plataforma do partido aprobase a independencia de Cuba.
O día 24 de xaneiro, co suposto fin de celebrar as boas relacións existentes con España, McKinley decidiu o envío dun buque de guerra á Habana como un xesto de amizade. Ao dar a noticia ao Goberno español, o presidente norteamericano explicou que tan só pretendía iniciar un costume que desgraciadamente interrompeuse facía tres anos: por iso, non debería de pensarse de ningún xeito que tal acción pretendese defender as vidas e as facendas dos norteamericanos, posto que a paz xa reinaba na Habana.
Horas despois de que Washington comunicase a Madrid tal decisión, o acoirazado Maine atopábase botando o áncora no porto da Habana. Por outra banda, o Goberno español quixo facer caso ómiso da auténtica significación da chegada do buque de guerra norteamericano e contestou que igualmente enviaría outro buque como cortesía e para devolver a visita.
[editar] Chegada do USS Maine á Habana
O Maine, que regresaba das Illas Tortugas, chegaba de Key West a noite do 24 de xaneiro e chegou ao amarrádelo do porto da Habana o día 25 ás 11 da mañá. Entrou na baía cun piloto español de nacemento e, por orde do Capitán de Portos (outro español), fondeou no peirao n° 4, a tan só 200 metros do navío español Alfonso XIII e, noutra dirección, a 400 metros do acoirazado alemán Gneisenau.
O Maine era un navío a vapor de 6.682 toneladas de desprazamento, dúas hélices, 96 metros de eslora, 17 metros de manga, un calado de 6,6 metros, e podía alcanzar unha velocidade de 18 nós. Estaba ademais dotado de dez canóns, dous mastros e dúas chemineas. O seu casco blindado estaba pintado de branco e a superestrutura era de cor ocre.
Realmente tratábase dun acoirazado que, malia estar considerado como un buque de guerra de segunda clase, posiblemente tratábase do máis grande que xamais se viu atracado no porto da Habana. Era como unha gran fortaleza ás mesmas portas da cidade.
A poboación habanera permanecía tranquila e expectante e parecía que o Capitán Xeral, Ramón Branco, controlaba perfectamente a situación. Por outra banda, malia que o Maine tivo un frío recibimento por parte das autoridades españolas, Ramón Branco e o capitán do navío, Charles Sigsbee, simpatizaron desde o primeiro momento. Poucos días despois, levaba ancoras o acoirazado Gneisenau.
O Maine estaba vixiado día e noite por homes apostados con rifles, e cando os pequenos botes e chalupas achegábanselle, recibían inmediatamente a voz de alto; ademais, os motores estaban permanentemente funcionando co fin de que os canóns das torretas puidesen disparar en calquera momento, se fose necesario. Con estas medidas adoptadas, Fitzhugh Lee pasaba a maior parte do tempo a bordo do buque, xa que alí sentíase completamente seguro; por iso, apenas pisaba o Consulado.
Mentres tanto, as saídas da tripulación eran bastante reducidas e estaban sempre moi controladas, pero os oficiais norteamericanos eran invitados a comer polas autoridades españolas, e viceversa. Precisamente neste ambiente no que reinaba a cortesía, tanto por parte dos oficiais do Maine como polas autoridades civís e militares españolas; contase que o propio capitán Sigsbee asistiu ata a unha corrida taurina xunto ás autoridades españolas en calidade de invitado de honor, e malia que aquel espectáculo pareceulle dun gusto pésimo, coidouse moito de manifestalo.
Pode dicirse que isto foi canto sucedeu durante aquelas tres longas semanas anteriores ao sinistro. Hai que sinalar que nun principio, con motivo das enfermidades e da sucidade do porto da Habana (había unha gran epidemia de febre amarela), pensouse que era mellor que o Maine regresase a Key West na primeira ou segunda semana de febreiro. Logo, cando levaba vinte días ancorado no porto cumprindo a súa aparente misión de cortesía, aínda que en realidade a súa misión real era a de controlar a situación, alguén en Washington pensou que aquela comedia non servía para nada e que o mellor sería que o navío regresase inmediatamente aos Estados Unidos.
O cónsul norteamericano, Fitzhugh Lee, soubo que o seu Goberno tiña intención de suspender a visita de cortesía do Maine, polo que enviou a súa enérxica protesta no que consideraba unha decisión moi desafortunada:
- O barco ou os barcos deben quedarse aquí todo o tempo. Non podemos abandonar este control pacifico da situación ... Se (o Maine) vaise, deberá substituírse por outro, que sirva de lección práctica.
Así pois, o Maine quedou ancorado no peirao mentres os seus oficiais e mariñeiros continuaban aburríndose abordo ou dando paseos pola Habana (isto último salvaría a vida dalgúns). Mentres tanto, en Key West, destrutores e torpedeiras norteamericanas estábanse concentrando en agrupacións de combate.
Theodore Roosevelt, Jr., Subsecretario de Estado para a Mariña, escribía a John Long, o Secretario da Mariña, sobre a organización dunha unidade acoirazada e para recordarlle que nun só mes a Armada tiña que estar xa preparada para intervir militarmente.
Todos estes preparativos bélicos norteamericanos e a présa con que se estaba traballando, viñan xustificados pola idea de que os insurrectos cubanos tiñan gañada a guerra e que se os Estados Unidos tardaban demasiado, perderían a oportunidade de intervir. Isto, se o plan autonómico fracasaba, pero se triunfaba, supoñería exactamente o mesmo; por iso é polo que chegara xa, a hora da intervención.
[editar] Afundimento do «Maine»
O sinistro aconteceu o día 15 de febreiro ás dez menos cuarto da noite. Naquel momento había en cuberta unha reducida garda nocturna formada na súa maioría por marines e algúns oficiais que se achaban no sotavento da torreta maior. En canto ao capitán Sigsbee, estaba no seu camarote escribindo unha carta á súa esposa na que lle expresaba o seu optimismo sobre a crise de Cuba, malia que a situación era moi tensa debido á crecente concentración de buques da Armada norteamericana en Key West. Mentres tanto, a maioría dos oficiais do Maine achábanse de permiso, uns atopábanse asistindo a unha representación no teatro Albizu, e outros, estaban tomando copas e xogando ao bridge nalgunhas vivendas elegantes do barrio residencial do Cerro.
Algúns afirmaron que se oíu só unha gran explosión, mentres que outros manifestaron haber escoitado dúas case simultáneas. A metade do buque saltou sobre o auga e unha das chemineas caeu sobre a cuberta. A profundidade onde estaba ancorado era de doce a quince metros, e o fondo era lamoso.
A proa desapareceu moi pronto, mentres que a popa foi afundíndose moi lentamente. En canto ás explosións, a primeira, supoñendo que houbo dúas, tivo lugar no lado do porto que se achaba atras próximo a onde o buque atopábase ancorado, e a segunda produciuse na proa a estribor.
Os botes salvavidas do Maine atopábanse en boas condicións, especialmente os de popa, polo que o capitán Sigsbee ordenou que baixase inmediatamente un para recoller a todos os homes que saltasen ou caído ao mar. Naquel momento, unha a unha foron estalando as santabárbaras máis pequenas.
Pronto empezaron a chegar botes de socorro procedentes do Alfonso XIII e do buque de liña 'Ward, City of Washington. Tanto os mariñeiros norteamericanos como os españois mostraron un gran valor naqueles momentos dramáticos, xa que as municións do Maine estalaban por todas as partes e precisamente cando chegaron ao costado do buque, a popa estaba xa case completamente mergullada.
O capitán Sigsbee foi o último en abandonar o Maine, sendo rescatado polo City of Washington. Unha vez a bordo, escribiu un comunicado urxente ao Secretario de Mariña, John Long, no que, sen trazos emocionais, aconselláballe que non debería de notificarse nada á prensa ata que recibise o próximo informe. Devandito comunicado foi levado por un correspondente de prensa, quen cometeu a indiscreción de sacar el mesmo unha copia para ou seu periódico.
O balance do sinistro foi de 264 mariñeiros e dous oficiais mortos, 50 feridos e 100 superviventes. Sen perda de tempo, o xeral Ramón Branco, como capitán xeral de Cuba, comunicou ao capitán Sigsbee, a través do seu axudante, que poñía ao seu servizo todo canto necesitase: soldados, mariñeiros, policías, diñeiro, provisións, médicos, enfermeiras, etc.
Todos os hospitais habaneiros acolleron aos tripulantes do Maine, que dispuxeron ademais de salas especiais con médicos que falaban en inglés para facilitar o labor. Logo apareceu Mrs. Clara Barton, presidenta da Cruz Vermella dos Estados Unidos, que se atopaba na Habana para supervisar persoalmente as provisións que estaban destinadas aos damnificados da guerra.
Mentres se emprendían estas accións, o Goberno de Madrid enviaba cables de condolencia, plenamente convencido de que este fatal incidente podería provocar unha acción ilimitada nos Estados Unidos. E nisto non se equivocaba.
A descrición que nos dan os contemporáneos sobre o afundamento do Maine é a dun verdadeiro inferno, algo dantesco. Un exemplo témolo na que nos ofrece Emilio Castelar no seguinte relato:
- « Parece imposible; mais, á cada minuto xorde unha incidencia fatal e funesta nas relacións entre a nosa patria e os Estados Unidos. »
- « O buque Maine, de cuxa visita falásese tanto na última quincena, por un caso fortuíto e inevitable, acaba de cortarse, á unha explosión, en fragmentos, dos cales uns voaron polo aire, outros se mergullaron no mar. Eran as nove e media de tranquila noite, e comezaban á tomar o seu correspondente repouso as tripulacións mariñeiras, cuxos dormitorios estaban na proa do magnífico acoirazando, cando un trono enorme como o estalido colosal de cen tempestades, un enorme incendio semellante á erupcións volcánicas, uns remoliños análogos coas trombas de alta mar, un sacudimento que só pode compararse cos terremotos, unha catástrofe como as catástrofes naturais, sucederon na nosa espléndida baía da Habana, onde ancoraba o buque americano, perdido e esnaquizado sen remedio. »
- « Atribuíse a causa do incendio ao mesmo impulso determinante do soado incendio que causou tantas vítimas na feira celebrada para socorrer e auxiliar o Hospital da Caridade en París; atribuíse ao dínamo da electricidade, o cal pegou lume á pólvora e á os cartuchos, que se achaban almacenados moi preto. Trescentos homes morreron neste horrible caso, e un buque magnífico borrouse da mariña militar americana, coma se borráseo un sopro de cólera infernal.»
- « Ninguén puido atentar á un buque tan sixilosamente vixiado polas súas propias tripulacións, e só explosivos internos, almacenados nos seus bodegas e acesos á unha eléctrica corrente, causaron tan enorme desgraza, na cal procederon as nosas xentes coa súa caridade ardorosa e a súa heroísmo lendario, socorrendo á os infelices que aínda permitían socorro, e salvando á os náufragos que aínda permitían salvación, baixo ameazas á as súas propias vidas, porque os estalidos parciais, tralo gran estalido, han menudeado moito, e as inmersións foron lentas, terribles, numerosas. Nin unha sombra de sospeita pode caber á ninguén respecto da nosa lealdade. Pero como os jingoes empeñáronse en que ha de rabiar o can, xa promoverán algunha reclamación, xa suscitarán algunha dificultade. Descansemos nós na pura e serena conciencia española. » [1]
[editar] Primeira Comisión de enquisa norteamericana
As autoridades españolas de Cuba solicitaron permiso aos Estados Unidos para que os seus enxeñeiros puidesen ter acceso aos restos do Maine e investigar o seu casco e o seu interior; desta forma poderían coñecerse as causas daquel lamentable sinistro. Con todo, o Secretario da Mariña, John Long, denegou o permiso debido a que era contrario á creación dunha comisión investigadora española. Ante esta negativa, as autoridades españolas enviaron buzos máis ou menos improvisados para investigar os restos mergullados do Maine, mentres que os enxeñeiros permanecían en botes próximos.
De modo que tratouse dunha investigación a distancia. O día 20 de febreiro creouse un tribunal de instrución que ditaminou que non se atopou nada que indicase que houbo unha explosión anterior.
A continuación, as autoridades españolas dirixíronse novamente a Washington e fixeron unha contraproposta. Solicitaron a formación dunha comisión mixta hispano-norteamericana que se encargase de investigar conxuntamente as causas do sinistro. Pero Long replicou que non era necesario, xa que unha comisión formada por oficiais da Armada dos Estados Unidos estaba en camiño cara á Habana para facerse cargo dos traballos de investigación.
Aquel mesmo día 20 de febreiro chegou a Comisión de enquisa norteamericana e, tras asegurarse de que á comisión española non se lle permitiría achegarse sequera ao buque afundido, púxose inmediatamente a traballar. A súa investigación durou 22 días, practicándose interrogatorios ás 77 testemuñas (mariñeiros e xente que se atopaba próxima ao sinistro), e estudando a fondo todos os informes realizados polos buzos.
Esta comisión estaba formada por tres xuíces e un secretario, e entre eles figuraban Sampson, que estaba á fronte da mesma, e Chadwick, que volverían atoparse a bordo do New York o día do combate de Santiago, o un como almirante e o outro como comandante do buque.
Segundo confesión do propio Chadwick, el e outros dous membros da Comisión norteamericana desde un principio pensaran que a explosión causante do afundimento do buque Maine fora interna, pero aqueloutros dous quedaron logo convencidos en sentido contrario ás súas primeiras impresións.
Malia as fortísimas presións a que estaba sometida a Comisión co fin de que chegase a un rápido veredicto que botase a culpa a un motivo externo -o cal exoneraría de responsabilidade aos seus compañeiros de armas- e da enorme campaña desatada pola prensa norteamericana desde o día da explosión, parece indubidable que os membros da comisión traballaron con deteñadamente e as súas conclusións non foron de ningún xeito precipitadas polas circunstancias. De hai que os interrogatorios e as investigacións dos buzos prolongásense durante días dabondo.
En canto á prensa norteamericana, o The World de Pulitzer non estaba absolutamente seguro de que España fose culpable do sinistro, aínda que non descartaba a posibilidade de que as causas fosen externas, como un torpedo ou a colocación dunha mina no casco do buque. Mentres tanto, o Journal de Hearst, durante días, dedicaba nada menos que oito páxinas ao tema e o seu slogan era:
- Recordade o Maine e o inferno con España
Tanto era así que o dia 9 de xaneiro de 1898 a tirada do Journal era de 416.885 exemplares, mentres que o día 18 de febreiro era de 1.030.140.
Naturalmente, os anexionistas viron que esta era a ocasión que tanto esperaran. Así, por exemplo, Fitzhugh Le, de ideas marcadamente anexionistas, moi pronto cambiou de opinión e antes de que a Comisión norteamericana ocupásese do asunto acusou directamente a España de afundir o Maine cun torpedo ou mediante a colocación de barrils de algodón cheos de pólvora para que o buque estalase ao chocar cos mesmos.
Roosevelt, atopándose Long ausente, avisou ao capitán Dewey, en Hong Kong, de que a guerra era inminente, polo que debería ter todos os barcos cargados de carbón e vixiar constantemente os movementos da flota española en Asía co fin de evitar que esta avanzase rumbo ao Caribe; o segundo paso sería a defensa das Filipinas.
Cando John Long regresou a Washington, Roosevelt foi severamente reprendido por haberse excedido nas súas funcións; con todo, non foi destituído do cargo de Subsecretario da Mariña debido a que o goberno de McKinley estaba xa decidido pola ruptura de hostilidades con España.
[editar] Análise das causas da explosión
O primeiro que debería polo menos haber feito a Comisión de enquisa norteamericana era determinar se algún accidente ocorrido dentro do buque había desencadeado a explosión interna. Cun fundamento indiscutible descartouse a posibilidade de que fosen as caldeiras, xa que precisamente só estaban acendidas as de popa, mentres que a explosión tivo lugar na proa.
Tampouco puideron habelo provocado pinturas, trementinas ou outros materiais combustibles, pois se atopaban almacenadas na popa do buque.
No entanto, cabía a posibilidade de que o accidente fose provocado pola calor dunha combustión espontánea no carbón almacenado nalgúns dos pañol-es de proa, o cal era a orixe de frecuentes explosións nos buques daquela época.
Unha avaría dos termóstatos, feito tamén bastante frecuente, podería perfectamente provocar que esta ignición pasase desapercibida durante días ata que o carbón alcanzase unha temperatura tal que se transmitise aos próximos pañol-es de munición, provocándose así a explosión. Precisamente, cando se produciu a explosión, un destes pañol-es estaba cheo de carbón. Pero esta posibilidade finalmente foi descartada pola comisión norteamericana porque o propio capitán Sigsbee pasara xunto a dito pañol un ou dous días antes, e se entón existise unha combustión en marcha, as mamparas do pañol estivesen quentes e el o notase.
Por outra banda, a Comisión manifestou que os demais pañol-es de carbón estaban baleiros porque recentemente pintáronos; no entanto, resulta estraño que a Comisión non se decatase da posibilidade de que a pintura, altamente combustible, ardese.
Tras determinar así que a causa non fora interna, a comisión empezou a estudar a outra posibilidade Por iso é polo que xurdise a cuestión crave de se foran unha ou dúas explosións. Segundo a opinión dos xuíces da Comisión, se realmente foron dúas as explosións, a primeira sería provocada por unha mina ou por un artefacto submarino que, desde fora, ocasionaría a outra, máis grande, ao facer explosión as municións do buque.
Ao final, a Comisión inclinouse pola explicación das dúas explosións: unha pequena producida no exterior, que desencadearía á súa vez a grande, interna. No entanto, contra esta tese existían numerosos argumentos convincentes:
- Primeiro: Ninguén, nin desde A Habana nin desde o City of Washington, que naquel momento tamen atopábase ancorado, declarou ver levantarse unha columna de auga, nin producirse o menor ondada, o cal ocorrese necesariamente, de haber estoupado algo no auga.
- Segundo: As testemuñas que manifestaron escoitar dúas explosións, aseguraron que o buque non se moveu entre a primeira e a segunda.
- Terceiro: Malia que a baia da Habana estaba chea de peixes, non se atopou nin un só peixe morto nos arredores, tal como ocorre en calquera explosión producida no auga.
- Cuarto: O Maine chegara á Habana sen previo aviso -a notificación da viaxe chegou a Madrid só horas antes de que arribase á Habana-; por iso, resultaba estraño supoñer que, sen saber isto, as autoridades españolas mandasen colocar unha mina no interior da súa propia baia. Por outra banda e, segundo o capitán Sigsbee, mantívose unha vixilancia permanente desde que o barco botou o ancora, precisamente para que ninguén puidese achegarse ao mesmo. Por iso, aínda supoñendo que un pequeno bote puidese conseguilo ao amparo da escuridade da noite, a Operación de fixar unha mina ao casco do Maine fose tan longa e laboriosa que o sentinela menos avisado tivese que darse conta.
O traballo realizado polos buzos tampouco aportou explicacións definitivas. Díxose que a quilla do Maine estaba dobrada en forma de V inversa, o cal ben podería ser causado por unha explosión exterior, ou tamén (segundo declarou mais tarde un técnico inglés) polo golpe recibido no casco contra o fondo da baia ao ser proxectado cara abaixo por unha explosión interna. Tamén se atoparon chapas dobradas cara a dentro, o cal podería interpretarse igualmente dos dous xeitos.
O informe da comisión militar norteamericana, malia as presións xa mencionadas e tamén das incógnitas e contradicións que se suscitaron, nas súas conclusións 7° e 8° dicía que o buque fora destruído por mor dunha mina submarina que provocou a explosión de dúas ou mais santabárbaras de proa, pero que non se había podido obter evidencia algunha que fixase a responsabilidade da destrución do Maine nunha ou máis persoas. Este veredicto constituíu un instrumento decisivo para acelerar ao máximo a crecente ondada de indignación nacional e a do propio Congreso dos Estados Unidos, con vistas á guerra inminente.
[editar] O informe da Comisión
O presidente McKinley gardou o informe elaborado pola comisión na Casa Branca durante case unha semana para estudalo detidamente. Logo, o día 28 de marzo enviou a súa mensaxe ao Congreso axuntando o informe, interrompendo este as súas sesións ao remitilos ao Comité de Asuntos Exteriores da Cámara. Velaquí un extracto do informe realizado pola comisión de enquisa norteamericana que entregou ML Woodford, ministro de Legación dos Estados Unidos en Madrid a don Pío Gullón, ministro de Estado do Goberno español, por orde do presidente McKinley:
- Legación dos Estados Unidos, Madrid, 28 de marzo de 1898.[2]
- Excmo. Señor. Moi Señor meu, correspondendo ao desexo expresado por V.E. e cumprindo ordes do Presidente, teño a honra de comunicarlle o seguinte extracto, que por telégrafo recibín do meu Goberno, do informe emitido o 21 de marzo de 1898 pola Comisión Americana de Investigación no asunto do cruceiro dos Estados Unidos «Maine.
- O «Maine» chegou á A Habana o 25 de xaneiro de 1898. A noite anterior o Cónsul Xeral dos Estados Unidos avisou a chegada de devandito cruceiro á as Autoridades da Habana, sendo conducido devandito buque polo práctico titular do porto ata a boia N° 4 situada en cinco e media á seis brazas de auga. A disciplina á bordo era completa cumpríndose todas as ordes e regulamentos. As municións achábanse debidamente almacenadas e coidadas. Cando se abrían os pañol-es e depósitos de granadas sempre volvían á quedar pechados baixo chave e logo do estoupido foron achadas as chaves no lugar correspondente da Cámara do Comandante.
- Diariamente tomábase a temperatura dos pañol-es de municións e dos depósitos de granadas dándose parte da mesma á superioridade. O único pañol de municións no que se notou unha temperatura sobradamente ese foi o das granadas de dez polgadas situado a popa e precisamente este non voó.
- As cabezas dos torpedos estaban almacenadas debaixo da cámara do oficiais e non fixeron explosión. Os estopines detonadores de algodón-pólvora gardábanse na cámara de popa á unha distancia remota do estoupido. Sobre os desperdicios do cámara de máquinas exercíase unha esmerada vixilancia en virtude das ordres especiais do Comandante.
- Os vernices, secantes, alcohois e outras materias combustíbeis análogas estaban almacenadas na ponte principal máis arriba e os medicamentos á popa debaixo da cámara dos oficiais.
- Non se achaba depósito algún de sustancias perigosas en ningún almacén situado na parte inferior do barco.
- As carbonerías sufrían unha inspección diaria; das contiguas ao pañol de municións de proa, catro estaban baleiras e unha chea de carbón. Antes de subirse á bordo sometíase o carbón á unha minuciosa inspección e o mesmo día da voadura visitou a carbonería o maquinista xefe do día.
- Xamais ocorreu caso algún de combustión espontánea no carbón á bordo do «Maine» e os timbres de alarma para o caso de incendio instalados nas carbonerías achábanse perfectamente en orde.
- Ao ocorrer o sinistro estaban en uso dúas caldeiras das de atrás, pero soamente para traballos auxiliares, traballando á unha temperatura relativamente baixa e convenientemente vixiadas, o que non puideron causar a explosión. As catro de avante acháronas os buzos en bo estado.
- A destrución6n do «Maine» tivo lugar ás 9,40 da noite do 15 de febreiro. Ás oito deuse parte de estar todo en orde reinando á bordo a máis completa tranquilidade.
- As explosións foron dúas, separadas por un breve intervalo. A primeira, cuxa detonación6n se asemellou á dun canonazo, levantou o buque dun xeito perceptible; a segunda foi máis aberta máis prolongada e de maior volume causándoa voadura parcial de dous ou máis dos pañol-es de proa.
- Os datos recollidos polos buzos achega de estado dos restos do buque son máis ou menos incompletos, pero parece que a parte posterior se anegou intacta. En canto á parte de proa, as probas obtidas establecen os feitos seguintes:
- A parte do lado de babor da cuberta protectora que se estende aproximadamente desde os cadernos 30 á 41 voóu cara arriba e cara atrás inclinándose lixeiramente á estribor e dobrando a parte anterior da outra superior central por encima da posterior. A causa destes estragos foi, en concepto da Comisión6n, a explosión6n parcial de dous ou máis pañol-es de proa .
- Pero no caderno 17 do casco exterior, á partir desde un punto situado á once pés e medio da liña central do buque e á seis pés da normal, a quilla foi torcida cara arriba quedando sobre a auga á uns 34 pés por encima da súa posición normal. As pranchas exteriores do fondo están pregadas cara dentro e dobradas sobre si mesmas nunha extensión de 15 pés de ancho e 32 de longo. A quilla vertical crebouse no caderno 18 e a quilla plana está dobrada ata formar un ángulo análogo ao das pranchas. Esta ruptura áchase na actualidade á uns seis pés por baixo da superficie da auga e á 30 por encima da súa posición normal. Este resultado en concepto da Comisión non puido producir senón a voadura dunha mina submarina debaixo do fondo do buque.
- En conclusión, a Comisión declara que a perda do «Maine» non foi debida á culpa ou descoido dos seus oficiais ou tripulantes, senón á explosión dunha mina submarina que dou lugar á voadura parcial de dous ou máis dos pañol-es de municións de proa.
Malia este resultado, non se recolleu, con todo, proba algunha esclarecendo a responsabilidade dunha persoa ó persoas determinadas.
- Comunicado así á V.E. o anterior extracto do informe da Comisión Investigadora dos Estados Unidos no asunto do cruceiro «Maine», me incumbe o deber de manifestarlle o seguinte en virtude das ordes recibidas do meu Goberno:
- En vista dos feitos desta sorte revelados, parece corresponder unha grave responsabilidade ao Goberno de España. O «Maine» levando unha misión pacífica co coñecemento e consentimento do devandito Goberno, entrou no porto da Habana confiando na seguridade e protección dunha nación amiga permanecendo abertamente sometido á xurisdición do seu Goberno de España e este como Soberano do lugar do sinistro tiña a obrigación de protexer as persoas e os bens que no mesmo achábanse e máis particularmente unha nave pública e os mariñeiros dunha potencia amiga.
- O Goberno dos Estados Unidos non deixou de recibir co debido aprecio as manifestacións de simpatía transmitidas á os Estados Unidos polo Goberno de S.M. a Raíña Rexente con motivo da destrución do barco e dos seus tripulantes. A circunstancia só pode aumentar o sentimento que lle inspira o feito de que as circunstancias do suceso reveladas polo informe da Comisión Investigadora sexan tales que esixan do Goberno de España a acción debida habendo sufrido unha agresión os dereitos soberanos dunha Nación amiga dentro da xurisdición doutra Potencia.
- O Presidente non quere abrigar dubida algunha acerca de que o sentido de recta xustiza da Nación española impoñerá as resolucións que suxiren as amistosas relacións que existen entre os dous Gobernos.
A mensaxe do presidente William McKinley ao Congreso non aprobou nin reprobou o informe emitido pola Comisión, é mais, non facía ningunha recomendación respecto diso; con todo, dicía que era necesaria unha decisión, o cal demostra que naquel momento McKinley seguía adoptando unha aparente actitude de precaución, aínda que a realidade é que a Administración McKinley estaba firmemente decidida pola guerra contra España.
[editar] Notas
- ↑ Emilio Castelar comete dúas inexactitudes no seu relato, Por unha banda a hora do afundimento, que foi ás dez menos cuarto da noite, e, por outra, fala de 300 mortos cando en realidade foron menos. O almirante Rickover coas fontes oficiais norteamericanas, Philip S. Faner e moitos outros investigadores sinalaron que foron 266 mortos. José Manuel Allende Salazar manifestou que foron 270, e Hugh Thomas sinalou que foron 260. En calquera caso, a cifra ofrecida por Castelar é sensiblemente superior e quizais a tornou directamente da prensa de entón cando se descoñecía o número real.
- ↑ Ministerio de Asuntos Exteriores. Arquivo Xeral do Estado. Sección Política Estados Unidos. Legajo 2423
