Na hOileáin Fhilipíneacha
Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
|
|||||
| Mana: Maka-Diyos, Makatao, Makakalikasan, at Makabansa (Filipino: Ar son Dé, an Phobail, an Dúlra, agus na Tíre) | |||||
| Amhrán náisiúnta: Lupang Hinirang (Tír na Tairngire) | |||||
 |
|||||
| Príomhchathair | Manila 14°35′ Thuaidh 121°0′ Thiar |
||||
| An chathair is mó | Quezon City | ||||
| Teangacha oifigiúla | Filipino, Béarla | ||||
| Rialtas
Uachtarán
|
Gloria Macapagal-Arroyo |
||||
| Bunaíodh Fógraíodh |
4 Iúil, 1946 | ||||
| Achar • In iomlán • Uisce (%) |
300,000 km² (72ú) 0.6% |
||||
| Daonra • Meas. ó 2006 Iúil • Daonáireamh 2000 • Dlús |
90,025,397 (12ú) 76,504,077 276/km² (42ú) |
||||
| OTI (PCC) • In iomlán • An duine |
Meas. ó 2005 $453 biliún (25ú) $4,923 (102ú) |
||||
| Airgeadra | Peso Fhilipíneach (PHP) |
||||
| Crios ama • Samhradh (CSL) |
(UTC+8) (UTC+8) |
||||
| Fearann Idirlín | .ph | ||||
| Glaochód | +63 |
||||
Is tír san Áise í Poblacht na nOileán Filipíneach (Filipino: Republika ng Pilipinas - fuaimnítear an focal ng mar nang). Is í Manila príomhchathair na nOileán Filipíneach, ach tá 7,107 n-oileán san oileánra Filipíneach, agus tá tailte na n-oileán seo timpeall trí chéad míle ciliméadar cearnach ar achar.
Labhraíonn muintir na nOileán Filipíneach teangacha bundúchasacha a bhaineann leis an bhfine Astrainéiseach. D'fhág daoine de phór Síneach, Spáinneach, Meiriceánach agus Arabach a sliocht ar na hoileáin chomh maith.
B'é Ruy López de Villalobos a d'ainmnigh na hoileáin as an Rí Spáinneach Pilib a Dó. Chuir na Spáinnigh a gcumhacht i bhfeidhm ar na hoileáin sa bhliain 1565, agus mhair an coilíneachas Spáinneach go dtí an Réabhlóid Fhilipíneach sa bhliain 1896. Shealbhaigh na Stáit Aontaithe na hOileáin Fhilipíneacha i ndiaidh Chogadh Mheiriceá agus na Spáinne sa bhliain 1898. Fuair na hOileáin Fhilipíneacha neamhspleáchas mar Phoblacht sa bhliain 1946.
Tá cultúr na bhFilipíneach go mór faoi thionchar an Iarthair. Is é an Caitliceachas an reiligiún is tábhachtaí sna hoileáin, agus labhraítear an Béarla go forleathan. Is teanga oifigiúil é, chomh maith leis an teanga Filipino, is é sin, an leagan caighdeánaithe den Tagálaigis. Cé go raibh na Spáinnigh i seilbh na n-oileán ar feadh na gcéadta bliain, níl stádas oifigiúil ag an Spáinnis a thuilleadh, agus níl an teanga féin ó dhúchas ach ag dornán beag de dhaoine. Tá na leaganacha fásteangaithe den Spáinnis, ar a dtugtar Chavacano, i bhfad níos tábhachtaí mar ghnáthurlabhraí pobail sna hOileáin Fhilipíneacha ná an Spáinnis chaighdeánaithe.
[athraigh] Stair
Bhí daoine daonna ina gcónaí i bPalawas sna hOileáin Fhilipíneacha chomh fada siar le leathchéad míle bliain ó sin, mar a deir na seandálaithe. Tháinig na hAstrainéisigh, sinsir na bhFilipíneach comhaimseartha, go dtí an t-oileánra dhá mhíle go leith de bhlianta roimh bhreith Chríost, agus b'i dtuaisceart an oileáin úd Luzon ba túisce a chuir siad fúthu. Sular bhain na hEorpaigh amach an chearn seo den domhan, bhí na tradálaithe Muslamacha, Indiacha agus Síneacha anseo cheana, agus iad i dteagmháil le muintir na n-oileán le fada an lá.
B'é Fernão de Magalhães an chéad taiscéalaí ón Iarthar a tháinig ar cuairt ar na hoileáin, sa bhliain 1521, agus é díreach ag tabhairt an chéad turas timpeall an Domhain. Níor tháinig sé slán as, nó is amhlaidh gur chuir sé ladar i gcúrsaí polaitíochta na dtaoiseach áitiúil in oileán Cebu, agus fuair sé bás i gcath a tharraing a chuid scéimeanna anuas air. Thit sé ar chrann Juan Sebastián Elcano iarsmaí na sluaíochta a thabhairt abhaile.
Sa bhliain 1565, tháinig Miguel López de Legazpi go dtí na hoileáin. B'eisean a bhunaigh an chéad áitreabh Spáinneach ansin. I rith an chéad trí chéad bliain eile, d'iompaigh muintir na n-oileán leis an gCaitliceachas faoi thionchar na misinéirí Spáinneacha, ach san am sin, ba mhinic a d'éirigh na bundúchasaigh amach in aghaidh na Spáinne, agus thairis sin, bhí na cumhachtaí coilíneacha eile ag coinneáil saighdiúirí na Spáinne gnóthach lena gcuid iarrachtaí teacht i seilbh na n-oileán nó fód éigin a dhéanamh iontu. Thar aon rud eile, d'éirigh leis na Sasanaigh príomhchathair na n-oileán a fhorghabháil le linn Chogadh na Seacht mBlian. Bhí na hOileáin Fhilipíneacha á rialú ó Mheicsiceo, áit a raibh suíochán Leas-Rí na Spáinne Nua, go dtí an bhliain 1821, nuair a bhain Meicsiceo amach an neamhspleáchas. Ina dhiaidh sin, bhí na hoileáin á rialú go díreach ó Mhaidrid. hOsclaíodh na hOileáin don tradáil dhomhanda ar an 6ú lá de Mhí Mheán Fómhair 1834.
Nuair a bhí an naoú haois déag ag druidim chun deireanais, thosaigh gluaiseacht bholscaireachta sa Spáinn féin ag éileamh leasuithe agus feabhsuithe sna hOileáin agus ag déanamh gearáin faoin éagóir a bhí na misinéirí a imirt ar na bundúchasaigh. Ní raibh na Spáinnigh sásta a gceart a thabhairt do na Filipínigh, áfach. D'fhill José Rizal, príomhghníomhaí na gluaiseachta, go dtí na hOileáin agus rinne sé iarracht na leasuithe sóisialta a chur chun cinn go háitiúil. Bhí na húdaráis barúlach gur réabhlóidí dainséarach amach is amach a bhí ann, agus cuireadh chun báis é sa bhliain 1896.
