Diarmaid Ó Súilleabháin
Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
Rugadh Diarmaid Ó Súilleabháin (1932-1985) in aice leis na hAoraí i leithinis Bhéara, Contae Chorcaí. Fuair sé a chuid meánscolaíochta i gColáiste Íosagáin, Baile Bhúirne agus chuaigh as sin go Coláiste Phádraig, Droim Chonrach chun oiliúint a fháil mar mhúinteoir bunscoile. Bhí sé ag obair le daltaí bodhra i mBaile Átha Cliath ar feadh cúpla bliain tar éis dó cáiliú i 1951. Chaith sé dhá bhliain eile ag obair ina cheantar dúchais sula bhfuair sé post buan i Scoil na mBráithre i nGuaire. Phós sé Úna Ní Chléirigh as Contae na Mí i 1954 agus bhí cúigear clainne acu.
Bhí an Ghaeilge ag fáil bháis ina cheantar dúchais agus an Súilleabhánach óg, ach spreag daoine a bhí páirteach i ngluaiseacht na Saoirse i mBéara a spéis sa teanga agus sa pholaitíocht. Bhí cúigear uncail dá chuid páirteach i gCogadh na Saoirse, agus ba phoblachtánach diongbháilte é Diarmaid ar feadh a shaoil. Bhí sé ina bhall gníomhach de Shinn Féin agus cuireadh i bpríosún é i 1972 de bharr óráidí a rinne sé ag tacú le feachtas na Sealadach i dtús na seachtóidí. Bhí sé ar Ard Chomhairle Shinn Féin agus ina stiúrthóir poiblíochta ag gluaiseacht na poblachta.
Scríobh Ó Súilleabháin drámaí dá chuid daltaí agus ba úrscéal do dhéagóirí an chéad leabhar dá chuid a cuireadh i gcló, "Súil le Muir". Ba é "Dianmhuilte Dé", a bhí suite ina cheantar dúchais le linn Chogadh na Saoirse, an chéad mhórshaothar dá chuid (1964) agus tháinig úrscéalta eile go tiubh sna sála air sin, "Caoin Tú Féin" (1967), "An Uain Bheo" (1968) agus "Maeldún" (1972) agus an cnuasach gearrscéalta "Muintir" (1971). Léiríodh drámaí dá chuid sna seascaidí chomh maith, ina measc "Bior" (1965), "Macalla" (1966) agus "Ontos" (1967). Foilsíodh an dá úrscéal "Ciontach' agus 'Aistear" i 1983, agus i ndiaidh a bháis foilsíodh úrscéalta eile dá chuid, "Lá Breá Gréine Buí" ina measc.
Bhí sé an-cháirdiúil leis an bpéintéir Paul Funge a bhunaigh an Gorey Arts Centre, agus ba ionad cruinnithe d'ealaíontóirí agus do scríbhneoirí a theach féin chomh maith.
Bhí drochshláinte ag Diarmaid Ó Súilleabháin ó bhí sé ina fhear óg, agus d'éag sé ar an 5 Meitheamh 1985 in aois a 53 bliana.
Tá leabhar scríofa faoina shaothar liteartha ag Iarla Mac Aodha Bhuí: "Diarmaid Ó Súilleabháin: Saothar Próis" a d'fhoilsigh an Clóchomhar i 1992. Scríobh Seosamh Ó Murchú, atá anois ag obair mar Eagarthóir Sinsearach leis an nGúm, tráchtas ar shaothar Uí Shúilleabháin don MA sa Nua-Ghaeilge, Coláiste Phádraig, Má Nuad, i lár na n-ochtóidí.
