کابل
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
کابل پایتخت کشور افغانستان است.
این شهر در دامنهٔ کوه آسمایی و شیر دروازه، به هر دو طرف رود کابل آباد شده واز سطح بحر قریب شش و نیم هزار فت بلند است. در زمان قدیم در گرداگرد شهر کابل دیوارهای استواری موجود بود که ارتباط شهربا نواحی آن با هفت دروازه صورت می‌گرفت، امروز هم آثار دیوارهای شهر بر کوه آسمایی وشیر دروازه شاهد استحکام سابقه آنست.
فهرست مندرجات |
[ویرایش] تاریخ
کابل یک شهر تاریخی و بسیار کهن است که حوادث روزگار رابسیار دیده وچون بر چهار راه تجارتی شرق و شمال و جنوب وغرب واقع شده، اهمیت تجارتی آن خیلی زیاد است. کابل از حیث قدمت با قدیمترین شهرهای بلخ و بامیان همسری داشته ودرکتاب ویدا، نام((کیسبها)) برای کابل استعمال شده. تجارت وشهرت بازرگانی کابل در زمان‌های خیلی قدیم معروف است، چنانچه در اثنای حملات اسکندر نیز موقعیت مهم تجارتی خود را داشته وراه‌های تجارتی از هر طرف به آن وصل است. همچنین معماری و شهر سازی کابل بسیار زیبا و دقیق است و یکی از شهرهایی است که با وجود آنکه قدیمی است ولی حساسیت زیادی در شهر سازی آن به کار رفته است.
کابل را در ادبیات پهلوی «کابل» قید کرده‌اند که نزدیک به تلفظ امروزی آن است. نام این شهر را «کابول» و «کاوول» و «کاول» نیز گفته‌اند. همچنان بعضی مورخین یونان آن را «کابورا» و «کارورا» نیز گفته‌اند. دیوارهای کابل که امروز نیز بقایای آن به سرکوههای شیردروازه و آسمایی دیده می‌شود از طرف شاهان کابل بنا شده بود تادر برابر هجوم‌های بزرگ بتوانند مقاومت کنند.
در سال ۸۱ هجری وقتی مسلمانان به شهر حمله کردند شهر را از طرف دهمزنگ شگافتند، مسلمانان عرب فاتح شدند وشاه کابل گردیز رفت، اما تشکیل دولت‌های صفاری و طاهری نفوذ عرب‌ها را از کشور کم کرده رفت و کابل نیز بدست حکمران محلی اداره می‌شد.
مقارن ضعف صفاریان از کوهستان شرقی کابل یک قوم دیگر بنای سلطنت را در کابل گذاشت که سرکرده شانرا کالاله میگفتند وتا به عصر غزنویان باقی بودند تا اینکه در سال ۳۴۴ ه. ق. ضمیمه سلطنت غزنوی شد. کابل در عهد غزنویان نیز از جمله شهر عمده بود. درلشکر کشی‌های چنگیز کابل نیز دست‌خوش چور و چپاول گردید.
بعد از آن کابل بدست تیمور و حکمداران او بود تا آنکه دولت تیموری هرات قوت گرفت. بعد از سقوط دولت هرات بابر در این جا مستقر گردید وکابل دوباره رونق یافت و تا سال ۹۲۳ پایتخت بود. بابر به کمک مردم این شهر، هندوستان را فتح کرد و پایتخت خود را از کابل به اگره نقل داد و کابل مرکز ولایت شد. وقتیکه سلطنت به احمدشاه درانی رسید، وی توجه به کابل نمود وخواست آن را مرکز دولت خود قرار بدهد. چنان برای همین مطلب در سال ۱۱۴۴ امر احداث یک دیوار بزرگ را در شهرداد. این دیوار در ظرف چهارماه آباد گردید. تیمورشاه پس از تنظیم قندهاردرسنه ۱۱۹۵ هجری ق رسماً کابل را پایتخت ساخت و از آن تاریخ تا امروز کابل مرکز و پایتخت افغانستان است.
ﻛﺎﺑﻞ ﯾﻜﯽ ﺍﺯ ﻗﺪﯾﻤﯿﺘﺮﯾﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎﯼ ﺩﻧﯿﺎ ﺍﺳﺖ. ﺩﺭﻛﺘﺎﺏ ﻣﻘﺪﺱ ﻭﯾﺪﺍ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﻛﺒﻪ Kabha ﻭ ﺩﺭ ﭘﺎﺭﭼﻪﻫﺎﯼ ﺍﻭﺳﺘﺎ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﻛﻮﺑﻬﺎ Kobaha ﯾﺎﺩ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ. ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎﻥ ﻛﻼﺳﯿﮏ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻛﻮﻓﻦ Kophen ﯾﺎ ﻛﻮﻓﺲ Kophfs ﻭ ﻛﻮﻭﺍ ﺛﺒﺖ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﻣﺮﺩﻡ ﻓﺎﺭﺱ ﻭ ﺍﺭﺳﺘﻮ ﺍﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺭﺍ ﺧﻮﺳﭙﺲ Khoaspes ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﺍﻧﺪ.
ﺩﺭ ﻗﺮﻥ ﻫﻔﺘﻢ ﻣﯿﻼﺩﯼ ﯾﮏ ﭘﮋﻭﻫﺸﮕﺮ ﭼﯿﻨﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺷﻮﻧﮓ ﭼﻮﻧﮓ، ﺩﺭ ﻧﺒﺸﺘﻪﻫﺎﯼ ﺩﺭﯼ ﺧﻮﯾﺶ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺑﻪ ﻫﯿﻮﺍﻥ ﺳﺎﻧﮓ ﺍﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺭﺍ ﻛﺎﻭﻓﻮ Kaofu ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻭ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺍﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺯﯾﺒﺎ ﻣﺴﻤﺎ ﺑﻪ ﺩﺭﯾﺎﯼ ﻛﺎﻭﻓﻮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻗﻠﺐ ﺁﻥ ﻣﯽ ﮔﺬﺭﺩ، ﻭﯼ ﻣﯽ ﺍﻓﺰﺍﯾﺪ ﻛﻪ ﺁﺭﯾﺎﯾﯿﺎﻥ ﻗﺪﯾﻢ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﺩﯾﻨﯽ ﺍﻫﻤﯿﺖ ﺑﻪ ﻭﯾﮋﻩ ﯼ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﺁﻧﺮﺍ ﻛﻮﺑﻬﺎ ﺍﺭﺩﻫﺴﺘﺎﻧﻪ Kobaha Urddhastana ﯾﺎ ﻣﺤﻞ ﺑﻠﻨﺪ ﭘﺎﯾﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﻧﺪ. ﻛﺎﺑﻞ ﺍﺯ ﺩﯾﺪﮔﺎﻫﯽ ﻛﺘﺎﺏ ﻣﻘﺪﺱ ﻣﻬﺒﺎﺭﺍﺗﻪ ﻫﻨﺪﻭﺍﻥ، ﺑﻬﺸﺖ ﻭ ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ ﺗﻔﻜﺮ ﺑﺮﺍﯼ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪﺍﻥ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺁﻧﺮﺍ ﺩﺭ ﺳﺎﻧﺴﻜﺮﯾﺖ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺍﺭﺩﻫﺴﺘﺎﻧﻪ ﯾﺎ ﻋﺒﺎﺩﺗﮕﺎﻫﯽ ﻣﻘﺪﺱ ﺣﻔﻆ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ.
ﺗﺎﺭﯾﺦ ﻧﻮﯾﺴﺎﻥ ﺩﻭﺭﻩ ﺳﻜﻨﺪﺭ، ﻛﺎﺑﻞ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺍﺭﺗﻮﺳﭙﺎﻧﻪ Artospana ﻛﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺭﺩﻫﺴﺘﺎﻧﻪ Urddhastana ﺳﺎﻧﺴﻜﺮﯾﺖ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﯾﺦ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﻗﯿﺪ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻛﻪ ﭘﺴﺎﻥ ﻫﺎ ﺩﺭ ﻗﺮﻥ ﺩﻭﻫﻢ ﻣﯿﻼﺩﯼ ﺍﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﻛﺎﺑﻮﺭﺍ Kabura ﯾﺎ ﻗﻠﺐ ﭘﺎﺭﺍﭘﺎﻣﯿﺰﺍﺩ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﻧﺪ. ﺩﺭﺩﻭﺭﺍﻥ ﻛﻮﺷﺎﻧﯿﺎﻥ ﺑﺰﺭﮒ ﻫﻨﻮﺯﻫﻢ ﻛﺎﺑﻞ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﻛﺎﻭﻓﻮ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪﻩ ﻛﻪ ﺁﻫﺴﺘﻪ ﺁﻫﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻛﺎﺑﻮﺭﺍ ﻣﺴﻤﺎ ﮔﺮﺩﯾﺪ ﺗﺎ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﻛﻪ ﻛﺎﺑﻞ ﺷﺎﻫﺎﻥ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﻛﺎﺑﻠﺴﺘﺎﻥ ﯾﺎﺩ ﻛﺮﺩﻧﺪ. ﻛﺎﺑﻠﺴﺘﺎﻥ ﺑﺮﺍﯼ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻗﺮﻥ ﭘﯿﺶ ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺩﻭﺭﻩ ﯼ ﻣﺴﯿﺢ، ﺍﺯ ﺑﺎﻣﯿﺎﻥ ﻭ ﻛﻨﺪﻫﺎﺭ ﺩﺭ ﻏﺮﺏ ﺗﺎ ﻛﻮﺗﻞ ﺑﻮﻻﻥ ﻭ ﺗﻤﺎﻡ ﺟﻨﻮﺏ ﺭﺍ ﺩﺭﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﺍﯾﻦ ﺧﻄﻪ ﻭﺳﯿﻊ ﺑﻪ ﺩﻩ ﻋﻼﻗﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺷﻬﺮﻫﺎﯼ ﻛﺎﺑﻞ، ﻏﺰﻧﯽ، ﺑﺎﻣﯿﺎﻥ، ﻧﻨﮕﺮﻫﺎﺭ، ﺳﻮﺍﺕ، ﭘﺸﺎﻭﺭ، ﺍﭘﻮﻛﯿﻦ، ﺑﻨﻮ ﻭ ﺑﻮﻟﺮ ﺩﺭ ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ.
ﺍﺯ ﺗﺎﺭﯾﺦ ﯾﻮﻧﺎﻥ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﺭﺗﻮﺳﭙﺎﻧﻪ ﯾﺎ ﻛﺎﺑﻞ ﻣﺮﻛﺰ ﻋﻤﺪﻩ ﯼ ﻭﺍﺻﻠﯽ ﺩﺭ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﻛﻪ ﭘﺴﺎﻥ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﻩ ﯼ ﺗﺴﻠﻂ ﯾﻮﻧﺎﻥ، ﻫﺮﺍﺕ ﻛﻪ ﺳﻜﻨﺪﺭﯾﻪ ﯼ ﺍﻓﻐﺎﻧﯽ ﺑﻮﺩ ﺟﺎﯼ ﺁﻧﺮﺍ ﺍﺷﻐﺎﻝ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﭘﺴﺎﻧﻬﺎ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﮔﺎﻥ ﻫﻨﺪﻭﺳﺎﮎ ﺁﻧﺮﺍ ﺑﺎﺭ ﺩﯾﮕﺮ ﺍﺣﯿﺎ ﻛﺮﺩﻧﺪ. ﺗﺎ ﺁﻧﻜﻪ ﺩﺭ ﻋﺼﺮ ﺯﻧﺒﯿﻠﮏ ﺷﺎﻩ ﻭ ﺯﻧﺒﻮﺭﮎ ﺷﺎﻩ، ﻟﺸﻜﺮﻋﺮﺏ ﺑﻌﺪﺍﺯ ﻓﺘﺢ ﺑﺮﻗﺂﺳﺎﯼ ﺗﺮﻛﯿﻪ ﻭ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺩﺭﻭﺍﺯﻩ ﻫﺎﯼ ﺍﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﻛﻮﺑﯿﺪ، ﺷﺎﻫﺎﻥ ﻭ ﻛﺎﺑﻠﯿﺎﻥ ﺑﺮﺍﯼ ﺩﻓﺎﻉ، ﺩﯾﻮﺍﺭﯼ ﺑﺰﺭﮔﯽ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺷﯿﺮﺩﺭﻭﺍﺯﻩ ﺩﺭ ﺩﺭﺍﺯﻧﺎﯼ ﻛﻮﻩ ﺁﺳﻤﺎﯾﯽ ﯾﺎ ﺁﺳﻪ ﻣﺎﯾﯽ ﺑﻨﺎ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺣﻜﺎﯾﺖ ﻫﺎﯼ ﺁﻥ ﺗﺎ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺳﯿﻨﻪ ﺑﻪ ﺳﯿﻨﻪ ﺣﻔﻆ ﮔﺮﺩﯾﺪﻩ. ﺗﺎﺭﯾﺦ ﻣﺼﺮ ﺑﻪ ﻭﺿﺎﺣﺖ ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴﺪ ﻛﻪ ﻟﺸﻜﺮ ﺑﺰﺭﮒ ﺍﺳﻼﻡ ﺑﻌﺪﺍﺯ ﻓﺘﺢ ﻧﯿﻢ ﺟﻬﺎﻥ ﺩﺭ ﺷﯿﺮﺩﺭﻭﺍﺯﻩ ﻫﺎﯼ ﻛﺎﺑﻠﺴﺘﺎﻥ ﺑﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﯼ ﺑﯿﺴﺖ ﻭ ﺳﻪ ﺑﺎﺭ ﺷﻜﺴﺖ ﻣﻄﻠﻖ ﺩﯾﺪ ﺗﺎ ﺁﻧﻜﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﻭﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﻛﺎﺑﻠﯿﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺩﯾﻦ ﻣﻘﺪﺱ ﺍﺳﻼﻡ ﺭﺍ ﻗﺒﻮﻝ ﻛﺮﺩﻧﺪ.
ﻛﺎﺑﻞ ﺩﺭ ﺩﺭﺍﺯﻧﺎﯼ ﺗﺎﺭﯾﺦ، ﺩﺭﺍﺣﺴﺎﺱ ﭼﻜﺎﻣﻪ ﺳﺮﺍﯾﺎﻥ، ﺩﺭ ﭼﺸﻢ ﺗﻤﺪﻥ، ﺩﺭ ﻗﻠﺐ ﺁﺳﯿﺎ، ﺩﺭ ﺧﺎﻃﺮﻩ ﻫﺎﯼ ﺍﺷﻐﺎﻟﮕﺮﺍﻥ ﻭ ﺩﺭ ﺍﯾﻤﺎﻥ ﺑﺴﺎ ﻣﺮﺩﻡ، ﺷﻬﺮ ﺑﺎ ﺍﺭﺯﺵ ﻭ ﺩﺍﺭﻧﺪﻩ ﯼ ﻭﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎﯼ ﻣﻘﺪﺱ ﺑﻮﺩﻩ. ﻛﺎﺑﻞ ﺩﺭ ﻃﻮﻝ ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺑﻪ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺯﯾﺮ ﺗﻬﺎﺟﻢ ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺑﻪ ﮔﺸﺖ ﻫﺎﯼ ﻣﺘﻤﺎﺩﯼ ﻭﯾﺮﺍﻥ ﻭ ﺁﺑﺎﺩ ﮔﺮﺩﯾﺪ ﺗﺎ ﺑﻼﺧﺮﻩ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 1776 ﺗﺴﻠﻂ ﺧﺎﻧﺪﺍﻥ ﺩﺭﺍﻧﯽ ﺩﺭ ﻗﻠﻤﺮﻭ ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ﺟﺎﮔﯿﺮ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺗﯿﻤﻮﺭﺷﺎﻩ ﭘﺴﺮ ﺍﺣﻤﺪﺷﺎﻩ ﺍﺑﺪﺍﻟﯽ، ﻣﺮﻛﺰ ﺍﻣﭙﺮﺍﺗﻮﺭﯼ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻛﻨﺪﻫﺎﺭ ﺑﻪ ﻛﺎﺑﻞ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﺩﺍﺩ ﻛﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻛﺎﺑﻞ ﺗﺎ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺑﻪ ﺻﻔﺖ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﻭ ﻣﺮﻛﺰ ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ ﺗﻤﺎﻡ ﺍﻓﻐﺎﻧﺎﻥ ﭘﺎ ﺑﺮﺟﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ.
[ویرایش] تقسیمات
استان کابل دارای ۴۵۵۸ کیلومتر مربع اراضی است.
ودارای هشت شهرستان (ولسوالی) و سه بخش (علاقه داری) است که قرار ذیل است.
- ولسوالی ده سبز
- ولسوالی کوهدامن
- ولسوالی قره باغ
- ولسوالی شکردره
- ولسوالی پغمان
- ولسوالی چارآسیاب
- ولسوالی بگرامی
- ولسوالی سروبی
و علاقه داری‌ها قرار ذیل است
- علاقه داری کلکان
- علاقه داری استالف
- علاقه داری خاک جبار
[ویرایش] کابل در جنگ های داخلی
بعد از فروپاشی حکومت کمونیستی در افغانستان گروه های رقیب افغان برای تحکیم موقعیت خویش و تصرف پایتخت وارد نبرد شدند که خسارات زیادی بر جای گذاشت و قسمت های عمدهء شهر بر اثر راکتباران گروه های مختلف آسیب جدی وارد گردید. بر اساس تخمین سازمان ملل متحد نود فیصد (درصد) شهر به ویرانه مبدل گشت و بیش از شصت و پنج هزار از اهالی شهر کشته و دهها هزار تن دیگر زخمی شدند. این جنگ کوچه به کوچه در شهر کابل الی تسخیر شهر بوسیله طالبان در سال ۱۹۹۶ بلاوقفه ادامه یافت. [1]
[ویرایش] جستارهای وابسته
- آیین‌های نوروزی در کابل
- کابل در شاهنامه
- گذرهای شهر کابل
