نیشابور
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
 نیشابور
 |
نِیشابور یکی از شهرهای استان خراسان رضوی در ایران می‌‌باشد.این شهر از مهم‌ترین شهرهای فرهنگی ،توریستی ،صنعتی و تاریخی استان خراسان رضوی و ایران می‌‌باشد و از شهرتی جهانی برخوردار است که علی رغم تحمل سختیهای بسیار و چندین بار تخریب کامل به دلیل زلزله‌ها و بلایای طبیعی دو بار حمله مغول و یکسان شدن با خاک که منجر به زیر زمینی شدن این شهر شد همچنان استوار بر خاک زرین ایران می‌‌درخشد البته نه به خوبی گذشته -خرابه‌های اطراف این شهر و گنجها و عتیقه جاتی که از این شهر استخراج شده و میشود -اثباتی بر این ادعاست. هم اکنون نیشابور از لحاظ جمعیت و وسعت جزو بیست شهر اول ایران به حساب می آید و در میان شهرهای استان های خراسان ( رضوی و شمالی و جنوبی ) از لحاظ وسعت پس از مشهد مقدس در رده ی دوم و از لحاظ جمعیت پس از مشهد و سبزوار در رده ی سوم قرار دارد.
فهرست مندرجات |
[ویرایش] پیشینهٔ نیشابور
بنا به روایات افسانه‌ای، نخستین کسی که بنای کهندژ نیشابور را نهاد انوش بن شیث بن آدم بود و ایرج بن فریدون آن را گسترش داد و خانه‌های بیشتر در آن ساخت و منوچهر دور آن خندق کند.
هرچند که از نام‌های پیشین نیشابور آگاهی در دست نیست ولی بر اساس واپسین یافته‌های باستان‌شناسی می‌توان گفت که شهر نیشابور کنونی در هزارهٔ شوم پیش از میلاد از نظر فرهنگی، هنری و بازرگانی پیشرفته و مهم بوده است.
درنوشته‌های کهن از نیشابور با نام «آپارنی» یاد شده است که به معنی «ابرشهر» است و این نام حتی برروی سکه‌های فرهاد دوم اشکانی دیده میشود و در دورهٔ ساسانی نیز به عنوان استانی بزرگ در شمار باژگزاران شاپور ساسانی بوده است و از همان دوران است که نام نیشابور در کنار ابرشهر پیدا شد و از سده‌های چهارم و پنجم هجری کم‌کم جایگزین نام پیشین شد.
نیشابور در سال 31 هجری به دست مسلمانان فتح شد و پس از آن نیست تا سال‌های فراوانی جای تاخت و تازها و رویدادهای تازیخی فراوان بوده‌است. ولی در سده‌های چهارم و پنجم هجری آبادی نیشابور بیشتر بوده است. این شهر در سال 548 هجری به دست غزها ویران شد و در سال 618 نیز فتنهٔ مغول آن را به خاک و خون کشید. دورهٔ ایلخانان زمان آبادانی نیشابور بود و جای پیشین شهر رهاشده برجای ماند و شهر نیشابود در بخش شمال‌غربی شهر کهن پای گرفت. زمین‌لرزه ای سخت نیز آن را در سال 808 هجری ویران کرد و پس از آن بازسازی رسماً جایگزین نیشابور کهن شد
بنابراین مورخان وجود این شهر رابه قرنها قبل از میلاد مسیح نسبت می‌‌دهند و بارها از آن به عنوان کلان شهر نام برده‌اند که محدوده استخفاظی آن تقریباً شمال شرق ،مرکز و شرق استان خراسان امروزی بود نام نیشابور را نیز برگرفته از نیزاری می‌‌دانند که در زمان استقرار حکومت ساسانی و پادشاهی شاپور وی از این نیزار گذشته و در آن زمان نام این منطقه خوش آب وهوا را نیشاپور نامیده‌اند که همین خود از قدمت طولانی این شهر حکایت دارد اوج قدرت و عظمت این شهر را باید به اوایل ظهور اسلام در ایران دانست که از هر نظر به شکوه رسید که بسیاری از مورخان از نیشابور به عنوان پایتخت علمی جهان نام برده و خدمات ارزنده‌ای به پیشرفت علم و عرفان به جهان نمود تا اینکه خبر ورود امام رضا(ع) امام هشتم شیعیان به این شهر رسید و ایشان آن خطبه معروف سلسلة الذهب را در حضور بیش از بیست هزار قلم به دست(روایات دیگری نیز دربارهٔ شمار این افراد وجود دارد و برخی آن‌ها را 12000 و برخی 18000 و برخی 30000 دانسته‌اند.) در نزدیکیهای قدمگاه (که در آن زمان بخشی درون شهر نیشابور بوده است.)کنونی ایراد کرده که مظمون آن چنین بود مثل ما اهل البیت همچون مثل قلعه ایست مستحکم که تا بدان وارد شوی از هرگونه عذابی (عذاب خداوند در آخرت)در امان خواهی بود و بسیاری از مورخین از این قضیه استفاده کرده و گفته‌اند در حالی که در این زمان در اروپا تعداد با سوادها به تعداد انگشتان دست بوده این شهر دویست هزار قلم به دست داشته تا این خطبه را بنویسند شهرت و شکوه این شهرروز به روز بیشتر شد تا اینکه در همین دوران به پایتختی اولین حکومت مستقل ایرانی یعنی حکومت طاهریان که حامی و مروج علوم بودند انتخاب شد و رشد خود را سریعتر دنبال کرد و بزرگانی چون خیام در ریاضی، نجوم و.. و عطار در عرفان وفلسفه را به جهانیان معرفی کرد که همچون برگ زرینی بر تاریخ این شهر خودنمایی میکند تا اینکه در اوایل قرن هفتم مغولان به سرکردگی چنگیز خان که در این زمان به قدرت باور نکردنی در چپاول و جنگاوری رسیده بودند تصمیم به فتح جهان گرفتند و پس از نابودی شهری پس از شهری به نیشابور رسیدند و شهری به این عظمت را با خاک یکسان کرده و به تبع آن دانشمندان مردم شهر کتابها و... و متعاقب آن زندگی در این شهر پر جنب و جوش به تاراج رفت و طی این دویست سیصد سال سلطه مغولان بر این سرزمین رفت وآمدها در این شهر بصورت زیر زمینی و به‌وسیله دالانهای عمیق و طولانی صورت می‌‌گرفت که این خود نیز نشان از شعور بالای مردم آن زمان بود که هنوز نیز آثاری از آن دالانهای تاریک در گوشه و کنار این شهر دیده میشود و هرچند بعدها دوست داران این سرزمین اقدام به بازسازی این شهر گرفتند ولی هیچگاه به آن عظمت گذشته نرسید.
[ویرایش] موقعیت جغرافیایی
این شهرستان در حد فاصل مدار ۳۵درجه و چهل دقیقه تا ۳۶درجه و۵۰دقیقه و طول جغرافیایی ۵۸درجه و۱۵دقیقه تا ۵۹درجه و۱۵دقیقه قرار گرفته و از شهرستانهای شمالی استان خراسان رضوی بوده که از شمال با شهرستان قوچان از شرق با چناران و مشهد از جنوب با تربت حیدریه و کاشمر از غرب با سبزوار و از شمال غرب با فاروج از استان خراسان شمالی مرتبت است و در مسیر جاده ابریشم و مسیر ترانزیتی تهران مشهد افغانستان می‌‌باشد و سالانه میلیونها زایر حرم مطهر حضرت رضا از آن عبور می‌کنند و همچنین از طریق دو جاده فرعی به قوچان و کاشمر نیز متصل است پس از موقعیت ژئوپلیتیک بسیار خوبی برخوردار می‌‌باشد.
[ویرایش] جغرافیای سیاسی
این شهرستان طبق آخرین تقسیمات کشوری ایران متعلق به استان خراسان رضوی بوده و خود شامل شش بخش،هفت شهرو 17دهستان به شرح زیر می‌‌باشد:
- بخش تحت جلگه به مرکزیت شهر فیروزه(بزغان)و شامل دهستانهای فیروزه به مرکزیت قالیباف سفلی، و بینالود به مرکزیت کلاته محمد جان و تحت جلگه به مرکزیت بزغان می‌‌باشد. مردم این منطقه به کشاورزی باغداری و دامداری مشغول می‌‌باشند.
- بخش زبرخان به مرکزیت شهرقدمگاه رضوی و شامل دهستانهای
[ویرایش] جغرافیای طبیعی
جلگه نیشابور از شمال و شرق به بلندترین ارتفاعات استان یعنی ارتفاعات معروف بینالود از جنوب به ارتفاعات کوه سرخ کاشمر و چهل تن تربت حیدریه و از غرب به کویر سبزوار ختم میشود و از حاصلخیزیبسیار بالایی برخوردار است به طوری که این شهر را به آب و هوای خوب و باغات سرسبز و تنوع میوه هایش می‌‌شناسد اکثر مناطق حاصلخیز و پر جمعیت درشمال این شهرستان بطوریکه ۶شهر از هفت شهر آن نیز در این منطقه واقع شده است و رودخانه‌های بسیاری در آن جریان دارند که مهم‌ترین آن رود خانه کال شور سبزوار است که از ارتفاعات این شهرستان سرچشمه گرفته و پس از عبور از سبزوار به دشت کویر می‌‌ریزد و سایر رودخانه‌ها عبارت‌اند از درود، خور، بوژان، باغرود، میرآباد، طاغان، بار، بقیع و سرولایت می‌‌باشد ارتفاعات این شهرستان هرچند در ردیف صد قله بلند ایران است اما به دلیل شباهت به رشته کوه‌های البرز از زیبایی کم نظیری برخوردار است بلندترین قله این شهرستان یعنی بینالود با ارتفاع ۳۲۱۱متر به بام خراسان شهرت دارد و در نزدیکی روستای بوژان قرار دارد سایر قلل عبارت‌اند از بینالود۲ به ارتفاع۳۱۴۰متر، طاغنکوه به ارتفاع۳۰۶۹ متر، بقیع۲۷۱۳متر،عطائیه۲۳۱۰متر، گرماب۲۰۷۶متر و... ودارای شش بخش، هفت نقطه شهری و هفده دهستان می‌‌باشد که زبرخان (به مرکزیت خروین یا ماسوله ی خراسان و شامل شهرهای درود و قدمگاه( شهر رضوی)تحت جلگه(به مرکزیت شهر فیروزه)میان جلگه(به مرکزیت شهر عشق آباد)سرولایت (به مرکزیت شهر چکنه)وطاغنکوه (به مرکزیت روستای همت آباد شهرکهنه) ومرکزی به مرکزیت شهر نیشابور می‌‌باشد. جمعیت این شهر در سال ۲۰۰۵ ، بیش از ۲۳۱ هزار تخمین زده شده است .[1]
جمعیت شهرستان نیشابور نیز بیش از 550000 نفر در سال 2005 برآورد میشود که لازم به ذکر است این جمعیت با جمعیت برخی استان ها مانند سمنان برابری میکند و از بعضی استان ها مانند خراسان جنوبی بیشتر است.[نیاز به ذکر منبع]
[ویرایش] رویدادهای ناگوار
- سیل بوژان
- فاجعهٔ قطار نیشابور
- زمین‌لرزه در سال 808 هجری
- تاخت و تاز مغول و تخریب نیشابور و کشتار دست جمعی نیشابوریان
[ویرایش] سوغات نيشابور
- ریواس
- فيروزه‌ی نيشابور
[ویرایش] تصویرها
 آرامگاه کمال الملک در نیشابور. |
 دهکدهٔ چوبین نیشابور، دهکده‌ای بی‌نظیر در ایران. |
 آرامگاه شیخ فریدالدین عطار در نیشابور. |
 نمای آیندهٔ افلاک نمای خیام که در خاورمیانه بی‌همتا خواهد بود. |
[ویرایش] پیوند به بیرون
- سفالگری و کوزه‌گری نیشابور
- نیشابور در یک فرهنگ جغرافیایی
- روزنامهٔ اینترنتی نیشابوریان
- یک وب‌نوشت پربار دربارهٔ نیشابور
- شهرداری نیشابور
- فرمانداری نیشابور
- خانهٔ ریاضیات نیشابور
- وبگاه بنیاد نیشابور
- وبگاهی دیگر با نوشته‌هایی دربارهٔ نیشابور
- نیشابوری‌ها در کلوب
الگو:Coor title dm
 |
|
|---|---|
| شهرها | چکنه |خرو |درود |عشق‌آباد (نیشابور) |فیروزه (بزغان) |قدمگاه |نیشابور |
| بخش‌ها | دهستان‌ها |
| مرکزی |
دربقاضی | ریوند | فضل | مازول |
| تحت جلگه |
تحت جلگه | فیروزه |
| سرولایت |
سرولایت | بینالود |
| میان جلگه |
بلهراث | غزالی | عشق‌آباد |
| زبرخان |
اردغش | اسحاق‌آباد | زبرخان |
| طاغونکوه | این بخش تا سال ۱۳۸۱ دهستانی از بخش تحت جلگه بوده است. |
| رودخانه‌ها |
بار | باغرود | بقیع | بوژان | خور | درود | سرولایت | طاغان | کال شور | میرآباد |
| کوه‌ها |
کوه بینالود (۳۲۱۱) | کوه بینالود۲ (۳۱۴۰) | طاغونکوه (۳۰۶۹) | کوه بقیع (۲۷۱۳) | کوه عطاییه (۲۳۱۰) | کوه گرماب (۲۰۷۶) |
| اماکن دیدنی |
آب انبار نیشابور | آتشکده آذربرزین‌مهر | آرامگاه بانو بی بی شطیطه | آرامگاه بانو بی بی صالحه | آرامگاه حیدریغما | آرامگاه سعید بن سلام مغربی | آرامگاه عطار نیشابوری | آرامگاه عمر خیام | آرامگاه فضل ابن شاذان نیشابوری | آرامگاه کردوخان | آرامگاه کمال‌الملک | اردوگاه فرامرزی شهید رجایی(اردوگاه باغرود) | افلاک‌نمای خیام | بازار تاریخی نیشابور | بخش باستانی خسروآباد | بقایای شهر کهن نیشابور | برج آسیاب | بقعهٔ امامزاده محمد محروق | بنای قدمگاه | بنای گنبد کلیدر | تپه ترباباد | خانهٔ امین‌الاسلامی | دژ باستانی بازه چنار | دهکده چوبین نیشابور | سردابه‌ی ماروسک | شادیاخ | قلعه دختر دهنه‌ی حیدری | قلعه دمیرخان | رباط نیشابور | گور ابراهیم ادهم | مدرسه گلشن | مزار شهمیر | موزه باستانی نیشابور | موزه تاریخ طبیعی نیشابور | موزه شادیاخ | موزه خیام | مسجد جامع نیشابور | هفت غار |
| ماد: | همدان |
| هخامنشیان: | شوش | پاسارگاد |
| اشکانیان: | دامغان | اشک‌آباد | تیسفون |
| ساسانیان: | تیسفون |
| طاهریان: | بخارا | نیشابور | مرو |
| صفاریان: | زرنج |
| سامانیان: | بخارا |
| زیاریان: | اصفهان |
| بوییان: | همدان | ری | شیراز |
| ايلخانيان: | مراغه | تبریز |
| صفویان: | اردبیل | تبریز | قزوین | اصفهان | ساری |
| افشاریان: | مشهد |
| زندیان: | شیراز | کرمان |
| قاجاریان: | ساری | تهران |
| پهلوی: | تهران |
 |
|
|---|---|
| مرکز | مشهد |
| شهرستان‌ها | بردسکن | تایباد | تربت جام | تربت حیدریه | چناران | خلیل‌آباد | خواف | درگز | رشتخوار | سبزوار | سرخس | فردوس | فریمان | قائنات | قوچان | کاشمر | کلات | گناباد | مشهد | مه ولات | نیشابور |
| شهرها |
اسلامیه | انابد | باجگیران | باخرز | بایک | بجستان | بردسکن | بشرویه | بیدخت | تایباد | تربت جام | تربت حیدریه | جغتای | چاپشلو | چکنه | چناران | حاجی‌آباد | خرو | خضری دشت بیاض | خلیل‌آباد | خواف | داورزن | دررود | درگز | دولت‌آباد | رباط سنگ | رشتخوار | رضویه | رودآب | ریوش | سبزوار | سرخس | سلطان‌آباد | سنگان | شاندیز | ششتمد | صالح‌آباد | طرقبه | عشق‌آباد | فردوس | فرهادگرد | فریمان | فیروزه | فیض‌آباد | قائن | قاسم‌آباد | قدمگاه | قلندرآباد | قوچان | کاخک | کاریز | کاشمر | کدکن | کلات | گناباد | لطف‌آباد | مشهد | ملک‌آباد | نشتیفان | نصرآباد | نقاب | نوخندان | نیشابور |
| اماکن دیدنی |
آبشار اخلمد | آتشکده آذربرزین‌مهر | آرامگاه بیهقی | آرامگاه عطار نیشابوری | آرامگاه عمر خیام | آرامگاه فردوسی | آرامگاه کمال‌الملک | آرامگاه نادرشاه | آستان قدس رضوی | بارگاه امام رضا | برج نادری | دهکده چوبین نیشابور | غار آتشگاه | غار مغان | قلعه گوش‌لاغر | کاروانسرای ریوند | کوهسنگی | مسجد گوهرشاد | موزه قوچان | موزه نیشابور |
