ویکی‌پدیا:زندگی‌نامهٔ زندگان
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
 |
این صفحه یکی از سیاستهای رسمی ویکی‌پدیا شمرده می‌شود. این سیاست در نزد عدهٔ زیادی از ویرایشگران مقبولیت دارد و تفاهم بر آن است که همهٔ کاربران ملزم به پیروی از آن‌اند. اگر نیاز به تغییری در این صفحه حس می‌کنید بدان دست یازید ولی لطفاً پیش از انجام تغییرات عمده از صفحهٔ بحث برای مطرح کردن آن تغییرات و نظرخواهی در مورد آنها استفاده کنید. |
| سیاستهای ویکی‌پدیا |
|---|
| استانداردهای یک مقاله |
| دیدگاه بی‌طرف اثبات‌پذیری تحقیق دست‌اول ممنوع ذکر منابع ویکی‌پدیا چه چیزی نیست ویکی‌پدیا:زندگی‌نامهٔ زندگان |
| همکاری با دیگران |
| فرض حسن نیت قانون سه برگردان نزاکت و آداب معاشرت حمله‌های شخصی ممنوع حل اختلافات |
ویراستاران ویکی‌پدیا باید هنگام نوشتن مقاله‌های زندگی‌نامه‌ای افراد در قید حیات دقتی مضاعف مبذول دارند. این‌گونه مقاله‌ها نیازمند حساسیت بیشترند و باید کاملاً از سیاستهای محتوایی ما تبعیت کنند:
باید کار را درست انجام دهیم. در مورد کیفیت ارجاع‌ها سخت‌گیری کنید خصوصاً موارد مربوط به جزئیات زندگی. مطالب منفی بدون منبع یا با یادکرد ضعیف باید بلافاصله از صفحهٔ مقاله و صفحهٔ بحث پاک شود. [1] این اصول شامل مطالب زندگی‌نامه‌ایِ افراد زنده، در سایر مقاله‌ها هم می‌شود.
فهرست مندرجات |
[ویرایش] توجیه
همه‌روزه شکایتهای معتبر از سوی افرادی که مقاله‌های زندگی‌نامه‌ای پیرامون آنها نوشته شده‌است از طریق ایملی و فکس و تلفن و نامه به دست مسئولان بنیاد ویکی‌مدیا و شخص جیمبو ویلز می‌رسد. این افراد، به دلایل قابل فهم، از دیدن مطالب غیردقیق و احیاناً نادرست دربارهٔ خود دلخور می‌شوند. حل و فصل شکایتهای آنان کاری حساس و ظریف است و نیازمند صرف وقت و دوندگی دائم از سوی کارمندان بنیاد و داوطلبان او‌ت‌راسی است.
مشکلی که معمولاً بر تل مشکلات افزوده می‌دهد این است که این افراد اقدام به حذف مطالب مشکل‌دار از مقاله‌های دربارهٔ خود می‌کنند. از آنجا که این گونه افراد به طور عادی ویکی‌نویسی نمی‌کنند با سیاستهای ما در اینجا آشنایی ندارند و معمولاً از سوی سایر مشارکت‌کنندگان متهم به خرابکاری و راه‌انداختن جنگ ویرایشی می‌شوند. در حالی که ایشان با نیت خیر دست به ویرایش مقاله‌ها زده‌اند.
به همین مناسبت ویراستاران هنگام ویرایش و نوشتن مقاله‌های زندگی‌نامه‌ای دربارهٔ افراد زنده باید نکته‌های کلیدی زیر را مد نظر داشته باشند:
- مقاله‌ها باید با درجه‌ای از حساسیت و تبعیت مطلق از سیاستهای محتوایی نوشته شوند.
- اگر فردِ موضوعِ مقاله اقدام به ویرایش مقاله کرد فرض حسن نیت اهمیت حیاتی دارد.
- اگر سروکلهٔ یک آی‌پی گمنام یا یک کاربر تازه‌وارد پیدا شد که دائم مقالهٔ زندگی‌نامه‌ای یا بخشی از آن را پاک می‌کرد این احتمال وجود دارد که خود شخص مزبور باشد. در این موارد سعی کنید که پرخاشجویانه برخورد نکنید و در عوض با طرف وارد گفتگو شوید. همچنین مقاله را وارسی کنید و ببینید که آیا ادعایی بدون سند و مدرک در آن یافت می‌شود یا نه. اگر یافت شد آن ادعا را حذف کنید.
[ویرایش] سبْکِ نوشتن
مقاله‌های زندگی‌نامه‌ای افراد در قید حیات باید مسئولانه، محافظه‌کارانه، با لحنی دانشنامه‌ای و بی‌طرفانه نوشته شوند. گرچه رویکردی غایت‌اندیش در مورد مقاله‌های دیگر مدخلیت دارد، در این مورد خاص اگر مقاله بد نوشته شده باشد باید پاک شود یا قسمتهای بد آن زدوده شود.
مقاله باید، با دیدی غیرطرفدارانه، آنچه را منابع مستقل دربارهٔ فرد مزبور نوشته‌اند ثبت کند. در بعضی موارد می‌توان از آنچه افراد راجع به خود نوشته‌اند هم بهره برد. سبک نوشتار باید بی‌طرف، سندگرا و کم‌جلوه‌دهنده باشد. همچنین باید غیردلسوزانه و به دور از لحن دفاعیات ژورنالیستی باشد.
[ویرایش] حذف انتقادهای بدون منبع
ویرستاران باید هر مطلب منفی بدون منبع یا با یادکردی ضعیف را از مقاله یا صفحهٔ بحث پاک کنند و برای انجام این کار نیازی به صحبت با دیگران نیست. این امر همچنین یکی از استثنائات قانون سه برگردان است. این اصل همچنین شامل تمام مطالب زندگی‌نامه‌ای زندگان در هرکجای ویکی‌پدیا می‌شود. مدیران حق دارند که حذف مطالب بدون منبع را به هر نحو از جمله قفل‌کردن صفحه و قطع دسترسی افراد اعمال کنند، حتی اگر خود مدیران در ویرایش صفحه دست داشته‌اند. می‌توان به ویراستارانی که مطالب را دگرباره به مقاله اضافه کنند اخطار داد و احیاناً دسترسیشان را قطع کرد. به ویکی‌پدیا:قطع دسترسی و ویکی‌پدیا:مسئولیتهای قانونی رجوع کنید.
مدیرانی که به زندگی‌نامه‌های بدون منبع و بالحنی منفی برخورد می‌کنند حق دارند که اگر نسخه‌ای بی‌طرف برای واگردانی وجود نداشته باشد مطلب را بدون هیچ بحث و گفتگویی حذف کنند.
جیمبو ویلز گفته‌است: هرچقدر تأکید کنم کم کرده‌ام. به نظر می‌آید که تمایلی وحشتناک نزد بعضی ویراستاران وجود دارد که جمله‌ای حدس‌آمیز مثل 'جایی شنیده‌ام که' که حاوی نوعی شبه‌اطلاع است باید برچسب نیاز به ذکر منبع بخورد! به هیچ وجه! باید با قاطعیت هرچه‌تمام‌تر حذف شود مگر اینکه بتوان برایش منبع ذکر کرد. این برای همه‌گونه اطلاعات صحت دارد ولی صحتش به طور خاص برای اطلاعات منفی راجع به افراد زنده‌است.»[2]
[ویرایش] الگو
الگو:زنز را می‌توان به صفحه‌های بحث مقاله‌های راجع به افراد زنده افزود تا ویراستاران، خوانندگان شامل خود افراد موضوع مقاله توجهشان جلب شود.
[ویرایش] منابع قابل اطمینان
هر گزاره‌ای راجع به افراد که در صورت حقیقت‌نداشتن می‌تواند افتراآمیز تلقی شود باید همراه با یادکرد منبع باشد. بدون منابع موثق غیروابسته، زندگی‌نامه سیاستهای اثبات‌پذیری و ممنوع‌بودن تحقیق دست‌اول را زیر پا خواهد گذاشت و ممکن است منجر به شکایت قانونی به خاطر تهمت شود.
با اطلاعاتی که تنها در وبگاه‌های طرفدار متعصب یا روزنامه‌های گمنام یافت می‌شود، باید با احتیاط رفتار کرد و اگر این اطلاعات خفت‌آمیز است، اصلاً نباید از آنها استفاده کرد. اطلاعاتی که در کتابها، روزنامه‌ها، وبگاه/وبلاگهای خودچاپ‌گرده آمده‌است به هیچ‌وجه نباید مورد استفاده قرار گیرد مگر اینکه توسط خود شخص موضوع نوشته شده باشد (به پایین‌تر رجوع کنید).
[ویرایش] استفاده از خود شخص به عنوان منبع
گاهی اوقات ممکن است که خود شخص موضوع درگیر مقاله شود. ممکن است خودشان دست به ویرایش مقاله بزنند یا از نماینده‌شان درخواست آن را بدارند. ممکن است با ویکی‌نویسان از طریق صفحهٔ بحث مقاله یا پست الکترونیکی تماس بگیرند. یا اینکه ممکن است اقدام به درج خبر راجع به خود در روزنامه‌ها یا وبگاه شخصی خود کنند. اگر اطلاعات ارائه‌شده توسط آن شخص با اطلاعی بدون منبع در تضاد است آنگاه آن اطلاع بدون منبع باید حذف شود. می‌توان اطلاعات ارائه‌شده توسط خود شخص موضوع مقاله را به مقاله افزود اگر:
- با سرشناسی طرف مربوط باشد
- ستیزه‌جویانه نباشد.
- به طرزی ناروا در جهت منافع شخصی نباشد.
- حاوی دعاوی‌ای راجع به افراد ثالث یا وقایعی که مستقیماً به موضوع مربوط نیست نباشد.
- شکی نباشد که اطلاعات واقعاً توسط خود آن فرد نوشته شده‌است.
پیوند وبگاه/وبلاگ شخصی را می‌توان در بخش پیوند به بیرون آورد حتی اگر از اطلاعات آن در نوشتن مقاله استفاده نشده باشد.
[ویرایش] رویکرد مغفول‌گذاری زندگی خصوصی
زندگی‌نامهٔ زندگان باید محافظه‌کارانه و با احترام به زندگی خصوصی آنها نوشته شود.
[ویرایش] شُهرگان خاص و عام
در مورد افراد خیلی معروف حجم عظیمی منابع ثالث غیر وابسته و اقابل اطمینان پیرامون جزئیات زندگی آنان وجود دارد. در چنین مواردی مقالهٔ ویکی‌پدیا باید همان‌چیزی را که این منابع می‌گویند ثبت کند و بس. اگر نسبتی یا واقعه‌ای برجسته، مربوط و درست‌وحسابی مستند است آنگاه باید در مقاله بیاید. حتی اگر منفی باشد یا شخص موضوع مقاله از آن بازگویی آن خوشش نیاید. اگر منابع قابل اطمینان غیروابسته ذکرش نکرده‌اند آنگاه نباید در مقاله بیاید.
- مثال: میان اصغر ترقه و زنش سوسن جرقه طلاق‌کشی فجیعی رخ داد. آیا مطلب برجسته، اثبات‌پذیر و وجودش برای مقاله مهم است؟ اگر نه، دورش را خط بکشید.
- مثال: فلان سیاستمدار تهمت داشتن روابط نامشروع با بهمان کس را می‌خورد. او این روابط را تکذیب می‌کند. اما روزنامهٔ شرق این اتهامات را چاپ می‌کند و کار بالا گرفته به عرصهٔ عمومی می‌کشد. این اتهامات باید در زندگی‌نامه قید و روزنامهٔ شرق به عنوان منبع ذکر شود.
غالباً از اطلاعات به‌دست‌آمده از منابع دست‌اول نباید استفاده شود. مثلاً ارزش خانهٔ افراد یا حکم دادگاههای مدنی مربوط به مناقشاتی که این افراد در آنها شرکت داشته‌اند جریمه‌ها و تخلفات رانندگی، فهرست املاک و مستقلات آنها و مواردی از این قبلی ممکن است در اسناد و مضبوطات عمومی یافت شود. تنها از مطالبی استفاده کنید که در منابع مستقل و قابل‌اطمینان ذکر شده‌است. اگر فرضاً بازداشت فلانی در بهمان تاریخ اهمیت داشته باشد حتماً در منبع مستقلی ذکر آن رفته‌است.
[ویرایش] شُهرگان خاص
ویکی‌پدیا همچنین حاوی زندگی‌نامهٔ افرادی‌است که اگرچه به اندازه‌ای سرشناس‌اند که مقاله‌ای راجع به آنها در ویکی‌پدیا آمده‌است اما شهرهٔ خاص و عام نیستند. اطلاعات خصوصی این افراد باید ناگفته باقی بماند. در این موارد ویراستاران باید در ذکر جزئیات زندگی ایشان امساک کنند و تنها مواردی را ذکر کنند که مستقیماً با سرشناسی آنان مربوط است.
اطلاعات به‌دست‌آمده از منابع دست‌اول نباید مورد استفاده قرار بگیرد.
در حالتهای مرزی یک قانون سرانگشتی می‌گوید «آسیب مرسانید». ویکی‌پدیا یک دانشنامه‌است و نه یک روزنامه. وظیفه و کار ما نیست که احساس‌زده باشیم و به پخش ادعاهای برچسب‌زنانه راجع به افراد بپردازیم.
[ویرایش] محرمانه‌بودن تاریخ تولد
ویکی‌پدیا دربردارندهٔ تاریخ تولد بعضی افراد مشهور است. ولی باید در گنجاندن این اطلاعات در اکثر مقاله‌های مربوط به زندگان احتیاط شود. گرچه زادروز شهرگان خاص و عام نیک دانسته‌است و بسیاری از آن اطلاع دارند، لیکن این امر برای شهرگان خاص یا افرادی با شهرت کمتر صادق نیست. با افزایش کلاهبرداریهایی که در آن افراد خود را شخص دیگری جای می‌زنند تاریخ تولد بیشتر از پیش، در نزد عده‌ای، خصوصی و محرمانه تلقی می‌شود. هرگاه راجع به سرشناسی شخص در گمان بودید، یا اینکه طرف به درج تاریخ تولدش اعتراض کرد، جانب احتیاط را بگیرید و به درج سال تولدش به جای تاریخ دقیق بسنده کنید.
[ویرایش] نقد و انتقاد
[ویرایش] ویرایش بداندیشانه
وایراستاران باید حواسشان به ایجاد و ویرایش مقاله‌ها و مطالب زندگی‌نامه‌ای که از روی بدخواهی نوشته شده‌است باشد. اگر به نظر می‌آید که کسی بر پیشبرد دیدگاه خاصی اصرار می‌ورزد و سعی در تحمیل نظری دارد بر آوردن مدرک از منابع قابل اطمینان و غیروابسته و نیز واضحاً مرتبط با سرشناسی وی پای بفشارید.
[ویرایش] نظرات منتقدان، رقیبان و بدگویان
دیدگاه منتقدان در صورتی باید بازتاب یابد که آن دیدگاه مرتبط با سرشناسی فرد بوده و نیز مبتنی بر منابع قابل اطمینان باشد. علاوه بر این تا جایی توان مطالب انتقادی افزود که کل مقاله را تحت‌الشعاع قرار ندهد یا به نظر نیاید که جانب منتقدان را گرفته‌است.
به خاطر بدارید که هنگامی که راجع به نظریاتِ انتقادیِ در اقلیت صحبت می‌کنید حجم بیش‌ازاندازه زیادی فضا به مطلب اختصاص ندهید تا دیدگاه در اقلیت به گونه‌ای ارائه نشود که گویی دیدگاه اکثریت است.
اگر انتقاداتْ متعلق به دیدگاه اقلیتی سخت کوچک است جای آن در مقاله نیست.
مطالب انتقادی باید متکی به منابع قابل اطمینان باشد و به آنها ارجاع دهد و باید دقیقاً مربوط با موضوع مقاله باشد. حواستان به ادعاهای از نوع جرم به خاطر وابستگی باشد.
[ویرایش] استفاده از رده‌ها
ذر نام رده‌ها گزاره‌های اماواگروشایدی وجود ندارد از این رو در همان متن مقاله باید توجیه گنجاندن مقاله تحت ردهٔ بخصوص آورده شود. مقاله باید واقعیاتی را که منجر به انتخاب آن رده شده‌است ذکر کرده و به منابع معتبر ارجاع دهد.
مثلاً از رده:جنایت‌کاران تنها در صورتی می‌توان استفاده کرد که به یک جنایت برجسته در متن مقاله همراه با ذکر منبع و مأخذ اشاره شده باشد و شخص مربوط در دادگاه مجرم شناخته شده یا خودش اعتراف کرده باشد.
رده‌های مربوط به اعتقادات دینی و گرایش جنسی نباید استفاده شوند مگر اینکه دو شرط زیر را دارا باشند.
- شخص موضوع مقاله در ملأ عام اعتقاد و گرایشش را اعلام کرده باشد.
- اعتقاد یا گرایش فرد با فعالیت‌های برجسته و زندگی اجتماعی‌اش مربوط باشد.
از استفاده از رده‌هایی که به‌تلویح متضمن آن‌اند که شخص از شهرت چندانی برخوردار نیست باید اجتناب شود. رجوع کنید به ویکی‌پدیا: دخالت در زندگی خصوصی
[ویرایش] طریقهٔ برخورد با ویرایشهای به دست خود شخص موضوع مقاله
هرچند در ویکی‌پدیا نوشتن مقاله پیرامون خود یا گسترش زیاد مقالهٔ پیرامون خود مکروه است افراد موضوع مقاله می‌توانند مقاله‌های پیرامون خود را ویرایش کرده و مطالب غیردقیق را اصلاح و گزاره‌های بدون منبع و تهمت‌ها را حذف کنند.
ویرایشهای گمنامانه‌ای که تمام یا بخشی از زندگی‌نامه را پاک می‌کنند باید مورد دقت قرار گیرند. وقتی فرد موضوع این گونه مقاله‌ها چندان مشهور نیست ویرایشهای این‌چنینی غالباً خرابکاری نیستند بلکه کوششی هستند از سوی فرد موضوع مقاله برای حذف مطالب جانبدارانه یا غیر دقیق. کسانی که در تغییرات اخیر گشت می‌زنند و کسان دیگری که درگیر این مسائل می‌شوند باید دقت کنند که در این موارد با چه‌کسانی طرف هستند. در این موارد باید از نوشتن خلاصه‌های ویرایش آتش‌افروزانه یا استفاده از الگوهای مربوط به خرابکاری در صفحه‌های بحث اجتناب شود.
[ویرایش] طریقهٔ برخورد با مقالهٔ پیرامون خودتان
اگر درخواستی راجع به یا پرسشی پیرامون مقاله‌ای راجع به خود دارید می‌توانید از طریق ایمیل مطرح کنید. یا اینکه می‌توانید ویراستاران آن صفحه را به این سیاست ارجاع دهید. اگر برای اعمال این سیاست نیاز به کمک دارید مدیران را از طریق وپ:تام مطلع کنید.
