خراسان بزرگ

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

خراسان بزرگ سرزمینی که از غرب از دامغان و سبزوار آغاز می شود و در شرق تا بلخ و رود جیحون کشیده شده است. از جنوب تا شمال سیتان و از شمال به بخارا می رسد.

خراسان بزرگ شامل چهار بخش بوده است و هر بخش به نام فرمانروای آنجا مشهور بوده‌است. هر کدام از این چهار بخش را یک رب یا ربع می‌نامیده‌اند و دربردارنده رب‌های زیر بوده‌است:

ربع نیشابور یا (رب نيشاپور)
ربع مرو
ربع هرات ( دربرگیرنده بادغيس و غور )، بلخ ( بشمول شبرغان، جوزجان و اندخوی و فارياب و سمنگان و باميان ). مرکز فرماندهی نواحی متذکره نيشاپور و زمانی هم بلخ بود.
ربع بلخ (که گاهی بخشی از ربع هرات یا نیشابور به شمار می‌آمده است.)

[ویرایش] خراسان در آثار پیشینیان

در معنی واژه خراسان ، فخرالدین اسعد گرگانی در مثنوی ویس و رامین خود چنین می نویسد :

به لفظ پهــلوی هرکــو شناسد		خراسان آن بود کز وی خور آید
خراسان را بود معنی خورآیان		کجاز و خور برآید سـوی ایران

ناصر خسرو بلخی که از یمگان بدخشان است گوید:

«مرا مکان به خراسان زمین به یمگان است

کسی چرا طلبد در سفر خراسان را»

جامی گوید:

هرجا که رفت زورق حافظ به بحر شعر		جامی سفینه تو به دنباله می رود
نظم تو می رود ز خراسان به شاه فارس		گر شعر او ز فارس به بنگاله می رود