Bulåggna

From Wikipedia

Capitèl dla Regiån Emégglia-Rumâgna, Bulåggna ultmamänt l’à 380 000 abitànt, mo la sô pruvénzia la in à pió d un migliån, siché dånca ai é un bisåggn urgiänt che l’ârea metropolitèna (dezîsa dala lazz n. 142 dal 1990) la séppa realizè in fûria. Con scuèsi quâter miglión d abitànt l’Emégglia-Rumâgna l’é, dåpp ala Lunbardî (ch’l’in à par nôv miglión), la regiån ch’la prudûs pió ricàzz ed tótt’Itâglia, a gran distanza dal Piemånt o dal Vênet, e in sta manîra l’é anc ón di sît pió récc dl’Euròpa. L'è una zitè vècia, chi fundénn i Etròssc piò ed dåu mélla aan fa.

La nòstra zitè l’é cgnusó intànt parché qué l’é nèda l’universitè pió antîga dal månnd, che anc al dé d incû la ciâma di studént da tótti i cantón dal pajais e anc da fòra vî. Acsé Bulåggna l’é una zitè pénna ed zûven e ala nòt l’é pénna ed divertimént, anc se i bulgnîs ed fèr di cínno i an sméss da un pèz, par vî ch’as trâta d una sozietè mudêrna e postindustrièl: nonostànt che la sô tèra la dâga dimónndi frût e ch’ai sía una móccia ed zänt che d estèd la và int i sû mónt e int al mèr rumagnôl, l’Emégglia-Rumâgna l’é prémma de tótt una regiån dal setåur di sarvézzi e dal terzièri: a Bulåggna ai é stè däli indósstri famåusi che ormâi äl s én quèsi tótti sluntanè, siché dånca äl såu cooperatîv e la sô fîra äl fan da filån dla vétta dla nòstra economî, insàmm ali aziànnd mêdi e cinénni.

Tótta st’ativitè purtròp l’à fât di gran disâster al paesâg’ e ala Natûra: la canpâgna atåurn a Bulåggna l’é tótta cuêrta ed cà e zénter comerzièl in pòst dla zénta d âlber ch’i s avêvn inpruméss dal 1988, e acsé, par vàdder zêrti piant e animèl, bisåggna andèr int la Bâsa o in muntâgna. Par furtónna äl zitè äli én tgnó tótti bèli lósstri e restaurè: brîsa såul Bulåggna, mo anc Frèra, Cmâc’, Pèrma, Bòbi etecêtera i én däl zòi da visitèr pió d una vôlta.

I risultèt pusitîv dl’economî emiglièna e rumagnôla, che adès la ciâma anc di imigrè dal Súdd dal månnd, i vénnen da tótta una móccia ed fatûr, mo stramèz a quíssti an s pôl brîsa scurdèr ed numinèr al mêrit di sû abitànt e anc dl’aministraziån dla Regiån, däl Pruvénzi e di Cmón, anc se int i ûltum ân l’à pêrs un pôc e a Bulåggna l’é canbiè. Ste canbi, ch’i in an dè nutézzia tótt i giurnèl dal månnd, al dimåsstra che i bulgnîs e i emigliàn i n én brîsa al “zoccolo duro” cum al pinsèva quelcdón, mo dla zänt ch’i dan al sô våud vôlta par vôlta guardànd ai risultèt: siché dånca as é d avîs che ed canbi ed magioranza int la nòstra regiån a in srà di èter in futûr, magâra anc a Bulåggna.

Anc se da nuèter ai é stè una móccia ed tragêdi inpurtè da fòra, come la båmmba ala Staziån dal 2 d agåsst dal 1980, cl’ètra båmmba int al trêno Italicus int al nòstr Apenén (1974), l abatimänt dl aparàcc’ ch’l andèva da Ustica a Bulåggna (1980), la banda dl’Uno Bianca con in pió l amazamänt di carabinîr al Pilâster (1991), l aparàcc’ americàn caschè adòs a una scôla ed Casalàcc’ int al 1990, par furtónna la zitè l’é trancuélla e alîgra, e la zänt da tótti äli ètri regiån pinsànd a Bulåggna i s fan vgnîr in mänt la cusénna, ch’la n à brîsa bisåggn d èser presentè (però a v cunsiän dî sît dla Raid da andèr a guardèr par dlîzer cusa magnèr), e la solidaritè e la senpatî di sû abitànt.

Al quèl pió spetacolåus dla nòstra zitè, naturalmänt, l é al dialàtt bulgnais, anc se incû, cunpâgna a tótt i valûr pió bón ch’avän, l é lasè da una pèrt e in dimónndi i l an dscurdè. L é par quasst che, ai 2 ed setàmmber dal 1999, ai é nèd Al Sît Bulgnais, ch’al vôl dèr una man a tótt i bulgnîs e anc ai brîsa-bulgnîs interesè al suzès culturèl e sozièl dla nostra zitè a inparèr, o an dscurdèr brîsa, al nòster bèl dialàtt.

Par finîr a miträn al nès in puléttica, e a dirän che par nuèter s’as vôl fèr dal bän a governèr bisåggna fèr in manîra che int la nòstra canpâgna ai tåurna a èser di âlber, ch’l é nezesèri fèr un gran casén coi milanîs parché ch’i métten di depuratûr al såu indósstri e ch’i la dsmétten ed trasfurmèr al Pò int una ciâvga, e pò bisåggna turnèr a métter al tranvâi int äl zitè par limitèr l incuinamänt dl’âria, che ormâi a Bulåggna an s pôl pió respirèr, e dèr fenalmänt un trêno a Zänt, a Cmâc’ e a tótt chi èter sît grand e inpurtànt che adès sänza mâchina as fà fadîga a arivèri, acsé fenalmänt as prà fèr däl zòn metropolitèni integrè pr avair di sarvézzi pió efiziént e arsparmièr sänza licenzièr in tótt i canp: traspôrt, racôlta dal róssc, gestiån dal teritòri, sarvézzi pr i anziàn, scôl, sbdèl, regolamént pr al cumêrzi, turîsum etecêtera.

Cmònni d'la pruvénzia ed Bulåggna

Anzôla | Arzlè | Barisèla | Bazàn | Bäntvói | Bulåggna | Båurg Tusgnàn | Bûdri | Caldarèra | Camugnàn | Casalàcc’ | Casalfiumanais | Castèl Guêlf | Castèl Mazåur | Castèl San Pîr | Castèl d Ajàn | Castèl d Rî | Castèl d Chèsi | Castèl d Èrzel | Castèl d Sravâl | Castnès | Castión | Crasplàn | Crevalcôr | Dåzza | Funtanàlls | Gâg’ | Galîra | Granajån | Granarôl | Grizèna | Iómmla | Lizàn | Lujàn | Malalbêrg | Marzabòt | Midgénna | Mnêrbi | Mulinèla | Dscargalèsen | Månt San Pîr | Måntrànz | Måntvî | Munzón | Murdàn | Uzàn | Pianôr | Pîv ed Zänt | Puratta | Sèla | San Bandàtt | San Zôrz | San Zvân | San Lâzer | San Pîr in Casèl | Sant’Ègata | Al Sâs | Savéggn | Varghè | Zôla Predåusa