Τα φυλακισμένα μνήματα
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα του 1955-1959 για την απαλλαγή της Κύπρου από το Ηνωμένο Βασίλειο, οι Βρετανοί, επί Κυβερνήτη Τζων Χάρντιγκ, αποφάσισαν και κατασκεύασαν στις κεντρικές φυλακές στην Λευκωσία ένα μικρό κοιμητήριο. Το κοιμητήριο αυτό σχεδιάστηκε σαν ένας περιτοιχισμένος μικρός χώρος δίπλα από τα κελιά των μελλοθανάτων και την αγχόνη. Στο κοιμητήριο αυτό αποφασίστηκε να θάβουν τους απαγχονιζόμενους καθώς και ηγετικές μορφές της Εθνικής Οργάνωσης Κυπρίων Αγωνιστών (Ε.Ο.Κ.Α.) που σκοτώνονταν σε μάχες, για να μη μετατρέπονται οι κηδείες τους σε μαζικά συλλαλητήρια και μαχητικές διαδηλώσεις).
Αυτό το μικρό κοιμητήριο έμεινε στην Ιστορία με την ονομασία "Φυλακισμένα Μνήματα".
Στα Φυλακισμένα Μνήματα είναι θαμμένοι δεκατρείς αγωνιστές της Ε.Ο.Κ.Α., από τους οποίους οι εννιά εκτελέστηκαν με απαγχονισμό στις Κεντρικές Φυλακές της Λευκωσίας, τρεις έπεσαν στο πεδίο της μάχης και ένας πέθανε σε στρατιωτικό νοσοκομείο, μετά τον τραυματισμό του σε μάχη.
Η κηδεία γινόταν αμέσως μετά τον απαγχονισμό. Μοναδική παρουσία εκείνη του ιερέα των φυλακών που έψαλλε τη νεκρώσιμη ακολουθία έξω από την κλειστή είσοδο του κοιμητηρίου. Ύστερα οι Άγγλοι τους έθαβαν, χωρίς να παρευρίσκεται κανένας συγγενής των νεκρών ή άλλος Ελληνοκύπριος. Οι συγγενείς των νεκρών μπόρεσαν να επισκεφθούν τους τάφους μόνο μετά το τέλος του αγώνα.
Οι εννιά απαγχονισθέντες, όλοι τους νέοι ηλικίας 19-24 ετών, είναι με τη σειρά που εκτελέστηκαν:
- Μιχαλάκης Καραολής
- Ανδρέας Δημητρίου
(Απαγχονίστηκαν μαζί στις 10 Μαΐου 1956)
- Ιάκωβος Πατάτσος
- Ανδρέας Ζάκος
- Χαρίλαος Μιχαήλ
(Απαγχονίστηκαν μαζί στις 9 Αυγούστου 1956)
- Μιχαήλ Κουτσόφτας
- Ανδρέας Ζάκος
- Ανδρέας Παναγίδης
(Απαγχονίστηκαν μαζί στις 21 Σεπτεμβρίου 1956)
(Απαγχονίστηκε στις 14 Μαρτίου 1957)
Στα Φυλακισμένα Μνήματα αναπαύονται ακόμα τέσσερις αγωνιστές της Ε.Ο.Κ.Α. οι οποίοι έπεσαν μαχόμενοι. Οι Άγγλοι αρνήθηκαν να δώσουν τις σωρούς των ηρώων στις οικογένειές τους, φοβούμενοι τις λαϊκές εκδηλώσεις κατά την κηδεία τους. Τους έθαψαν στο κοιμητήριο των φυλακών, όπως τους απαγχονισθέντες. Οι τέσσερις αγωνιστές είναι οι ακόλουθοι:
- Μάρκος Δράκος
- Γρηγόρης Αυξεντίου
- Στυλιανός Λένας
- Κυριάκος Μάτσης
(Έπεσαν στο πεδίο της μάχης)
Σε τέσσερις τάφους του κοιμητηρίου των Κεντρικών Φυλακών οι Άγγλοι έθαψαν οκτώ νεκρούς για εξοικονόμηση χώρου. Στον ίδιο τάφο βρίσκονται ανά δύο οι:
- Ανδρέας Δημητρίου και Στυλιανός Λένας
- Ανδρέας Ζάκος και Κυριάκος Μάτσης
- Ανδρέας Παναγίδης και Μιχαήλ Κουτσόφτας
- Γρηγόρης Αυξεντίου και Ευαγόρας Παλληκαρίδης
Στον τοίχο του κοιμητηρίου υπάρχει η επιγραφή: "Τ' αντρειωμένου ο θάνατος, θάνατος δε λογιέται"
