Βικιπαίδεια:Ουδετερότητα
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
 |
Αυτή η σελίδα περιέχει μία επίσημη πολιτική ως προς τη λειτουργία της Βικιπαίδειας. Αποτελεί προϊόν συναίνεσης και θεωρείται πως όλοι οι χρήστες θα πρέπει να την ακολουθούν. Μπορείτε να επεξεργαστείτε το περιεχόμενο της σελίδας αλλά παρακαλείστε να μην προβείτε σε αλλαγές της παρούσας πολιτικής αν πρώτα δεν τις θέσετε σε συζήτηση με τη συμμετοχή όλων. |
| Πολιτική Βικιπαίδειας |
|---|
Η πολιτική της Βικιπαίδειας είναι να γράφονται όλα τα άρθρα από μια ουδέτερη οπτική γωνία (NPOV, Neutral Point Of View). Σύμφωνα με τον ιδρυτή της Βικιπαίδειας Τζίμι Γουέιλς, η NPOV είναι "απόλυτη και μη διαπραγματεύσιμη" [1].
[Επεξεργασία] Εισαγωγή
Η πολιτική ουδέτερης οπτικής γωνίας αναφέρει ότι τα άρθρα δεν πρέπει να γράφονται με μεροληψία (προκατάληψη), αντιπροσωπεύοντας δίκαια όλες τις απόψεις.
Αυτή η πολιτική συχνά παρεξηγείται. Δεν υπονοεί ότι είναι δυνατόν να γραφθεί ένα άρθρο από μία απλή, απροκατάληπτη και αντικειμενική οπτική γωνία. Η πολιτική λέγει ότι πρέπει να αντιπροσωπεύονται δίκαια όλες οι πλευρές μιας αμφισβήτησης, και να μην αναφέρεται, να υπονοείται ή να τονίζεται στο άρθρο ότι η μία πλευρά είναι σωστή. Είναι ορθό οι Βικιπαιδιστές να συνεργάζονται για τη συγγραφή απροκατάληπτων άρθρων. Τούτο συνιστά μία από τις μεγαλύτερες αξίες της Βικιπαίδειας.
Η συγγραφή απροκατάληπτου κειμένου είναι μια τέχνη που απαιτεί εξάσκηση. Συγγραφείς που έχουν κατακτήσει την τεχνική της ουδέτερης οπτικής γωνίας (NPOV) προσκαλούνται να βοηθήσουν στην ανάπτυξη του εγχειριδίου ουδετερότητας.
[Επεξεργασία] Η βασική ιδέα της ουδετερότητας
Στην Βικιπαίδεια χρησιμοποιούμε τους όρους "απροκατάληπτο", και "ουδέτερη οπτική γωνία" με έναν ακριβή τρόπο διαφορετικό από εκείνον που κατανοείται γενικώς:
- Τα απροκατάληπτα άρθρα περιγράφουν δίκαια τις συζητήσεις παρά συνηγορούν υπέρ της μίας ή της άλλης πλευράς μιας συζήτησης ή διαφωνίας. Εφόσον, όμως, όλα τα άρθρα γράφονται από ανθρώπους κάτι τέτοιο είναι δύσκολο, καθώς οι άνθρωποι είναι εγγενώς προκατειλημμένοι.
[Επεξεργασία] Η αρχική διατύπωση της ουδέτερης οπτικής γωνίας (ΟΥΟΓ ή NPOV)
Μια γενική εγκυκλοπαίδεια είναι συλλογή συντεθιμένης γνώσης, παρουσιασμένη από μια ουδέτερη οπτική γωνία. Η εγκυκλοπαιδική γραφή στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό θα πρέπει να αποφεύγει οποιαδήποτε άλλη από αυτής της ουδέτερης οπτικής γωνίας.
Με την ουδέτερη οπτική γωνία προσπαθεί κανείς να παρουσιάσει τις ιδέες και τα γεγονότα με τέτοιο τρόπο ώστε να συμφωνούν και οι δύο υποστηρικτές και αντίπαλοι. Φυσικά, 100% συμφωνία δεν είναι δυνατή. Υπάρχουν ιδεολογίες που δεν συγκατατίθενται σε οποιαδήποτε άλλη παρουσίαση, εκτός από την πειθαναγκαστική δήλωση της δικής τους οπτικής γωνίας. Μπορούμε μόνο να αναζητήσουμε έναν τρόπο γραφής στον οποίο να συμφωνούν ουσιαστικά λογικοί άνθρωποι, οι οποίοι διαφοροποιούνται πιθανώς σε ιδιαίτερα σημεία.
Ορισμένα παραδείγματα είναι πιθανό να βοηθήσουν να γίνουν κατανοητά αυτά που θέλω να πω.
1. Ένα εγκυκλοπαιδικό άρθρο δε θα πρέπει να ισχυρίζεται ότι οι εταιρείες είναι εγκληματικές, ακόμη κι αν ο συγγραφέας του το πιστεύει. Αντίθετα θα πρέπει να αναφέρει ότι ορισμένοι άνθρωποι το πιστεύουν και ποιες είναι οι αιτίες. Κατόπιν οφείλει να παρουσιάσει και τι λέει η άλλη πλευρά.
2. Το εγκυκλοπαιδικό άρθρο δε θα έπρεπε να ισχυρίζεται ότι ο φιλελευθερισμός είναι το καλύτερο κοινωνικό σύστημα. [...] Αντίθετα θα έπρεπε να παρουσιάσει τα επιχειρήματα εκείνων που συνηγορούν σε αυτή την άποψη και τα επιχειρήματα εκείνων που διαφωνούν.
Πιθανώς ο ευκολότερος τρόπος για να κάνετε το γράψιμό σας περισσότερο εγκυκλοπαιδικό είναι να γράφετε για αυτό που οι άνθρωποι πιστεύουν, παρά για το τι είναι. Αν αυτό σας φαίνεται κάπως υποκειμενικό, κολλεκτιβιστικό ή ιμπεριαλιστικό, τότε ρωτήστε με, γιατί νομίζω ότι μόλις κάνατε λάθος. Το τι πιστεύουν οι άνθρωποι είναι θέμα υποκειμενικό, και εμείς μπορούμε να το παρουσιάσουμε πολύ εύκολα με μια ουδέτερη οπτική γωνία.
--Τζίμι Γουέιλς, Ιδρυτής της Wikipedia
[Επεξεργασία] Γιατί θα πρέπει να είναι απροκατάληπτη η Βικιπαίδεια;
Η Βικιπαίδεια είναι μια γενική εγκυκλοπαίδεια, κι αυτό σημαίνει ότι είναι μια απεικόνιση της ανθρώπινης γνώσης σε ένα γενικό επίπεδο. Ωστόσο, οι άνθρωποι έχουν την έμφυτη τάση να διαφωνούν σε επί μέρους θέματα. Σε κάθε θέμα για το οποίο υπάρχουν αντικρουόμενες απόψεις, κάθε άποψη αντιπροσωπεύει και μια διαφορετική ιδέα του τι είναι αλήθεια, και εφόσον αυτή η άποψη αντιτίθεται σε άλλες απόψεις, οι υποστηρικτές της πιστεύουν ότι όλες οι άλλες ιδέες είναι λανθασμένες και για αυτό δεν συνιστούν γνώση. Όταν υπάρχει διαφωνία για το τι είναι αληθινό, λοιπόν, υπάρχει διαφωνία για το τι συνιστά γνώση. Η Βικιπαίδεια λειτουργεί γιατί είναι συλλογική προσπάθεια. Αλλά όντας συλλογική, πώς μπορούμε να λύσουμε το πρόβλημα των ατέλειωτων συντακτικών διαμαχών, όταν βεβαιώνει κάποιος ότι τα πράγματα είναι Χ και κάποιος άλλος αλλάζει το κείμενο έτσι ώστε να επιβεβαιώνει το μη-Χ;
Μία λύση είναι να αποδεχθούμε, για τους σκοπούς λειτουργίας της Βικιπαίδειας, ότι η "ανθρώπινη γνώση" περιλαμβάνει όλες τις διαφορετικές σημαντικές θεωρίες σε όλα τα διαφορετικά θέματα. Είμαστε, λοιπόν, δεσμευμένοι στον σκοπό της παρουσίασης της ανθρώπινης γνώσης με αυτή την έννοια. Πρόκειται για μια καλά τεκμηριωμένη έννοια της λέξης "γνώση". Υπό αυτή την έννοια, αυτό που είναι "γνωστό" αλλάζει σταθερά με το πέρασμα του χρόνου, και όταν χρησιμοποιούμε τη λέξη "γνωρίζω", συχνά την εννοούμε εντός εισαγωγικών. Στο μεσαίωνα "γνωρίζαμε" ότι οι δαίμονες προκαλούσαν ασθένειες. Σήμερα "γνωρίζουμε" διαφορετικά.
θα μπορούσαμε να συνοψίσουμε όλη την ανθρώπινη γνώση (υπό αυτή την έννοια) με έναν προκατειλημένο τρόπο: Για παράδειγμα θα μπορούσαμε να αναφέρουμε μια σειρά θεωρίων για το θέμα Τ και κατόπιν να ισχυριστούμε ότι η αλήθεια για το Τ είναι αυτή κι αυτή. Αλλά και πάλι, χρειάζεται σκεφθούμε ότι η Βικιπαίδεια ένα διεθνές συνεργατικό σχέδιο. Αναμέσα στους συγγραφείς και τους αναγνώστες μας κυκλοφορούν πολλές και διαφορετικές απόψεις. Για να αποφευχθούν οι ατελείωτες συντακτικές διαμάχες, μπορούμε να συμφωνήσουμε να παρουσιάζουμε δίκαια όλες τις σημαντικές απόψεις και να μην επιβεβαιώνουμε κάποια από αυτές ως ορθή. Κάτι τέτοιο κάνει ένα άρθρο απροκατάληπτο ή ουδέτερο, με την έννοια που παρουσιάζουμε εδώ την ουδετερότητα. Η συγγραφή με ουδέτερη οπτική γωνία παρουσιάζει αντιθετικές απόψεις χωρίς να τις επιβεβαιώνει. Αυτού του είδους η πρακτική αρκεί γενικά για να παρουσιαστούν ανταγωνιστικές απόψεις με ένα τρόπο λίγο-πολύ αποδεκτό από τους υποστηρικτές τους και επίσης να αποδώσει τις απόψεις στους υποστηρικτές τους. Οι διαφωνίες χαρακτηρίζονται στην Βικιπαίδεια· δεν προωθούνται (ή επανενεργοποιούνται) με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.
Για να ανακεφαλαιώσουμε τους λόγους αυτής της πολιτικής: Η Βικιπαίδεια είναι μια εγκυκλοπαίδεια, μια σύνθεση της ανθρώπινης γνώσης. Ωστόσο, επειδή η Βικιπαίδεια χτίζεται από μια κοινότητα, δεν είναι δυνατόν να περιμένουμε από τους συνεργάτες να συμφωνούν σε όλες τις περιπτώσεις, ή ακόμα και στις περισσότερες των περιπτώσεων, στο τι συνιστά γνώση στην αυστηρή της έννοια. Μπορούμε, λοιπόν, να υιοθετήσουμε τη στενότερη έννoια της ανθρώπινης γνώσης, σύμφωνα με την οποία μια ευρεία ποικιλία αντικρουόμενων θεωριών συνθέτει αυτό που αποκαλούμε γνώση. Θα έπρεπε, λοιπόν, σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, να κάνουμε μια προσπάθεια να παρουσιάσουμε τις αντικρουόμενες απόψεις δίκαια, χωρίς να παίρνουμε το μέρος κάποιας από αυτές. Απόψεις που εκφράζονται από μια πολύ μικρή μειοψηφία δεν θα έπρεπε να παρουσιάζονται ως σημαντικές απόψεις μειοψηφιών και ίσως δε θα έπρεπε να παρουσιάζονται καθόλου.
Υπάρχει και ένας άλλος λόγος για να δεσμευτούμε σε μια τέτοια πολιτική. Όταν γίνεται φανερό στους αναγνώστες ότι δεν περιμένουμε από αυτούς να υιοθετήσουν μια ιδιαίτερη άποψη, τούτο τους αφήνει ελεύθερους να αποφασίσουν για τον εαυτό τους, κάτι που ενθαρρύνει την πνευματική ανεξαρτησία. Απολυταρχικές κυβερνήσεις και δογματικοί οργανισμοί παντού στον κόσμο μπορούν να βρουν λόγους αντίθεσης στη Βικιπαίδεια, αν δεν επιμείνουμε στην πολιτική της μη προκατάληψης: η παρουσίαση πολλών ανταγωνιστικών θεωριών σε μια ευρεία ποικιλία θεμάτων υπονοεί ότι εμείς, οι δημιουργοί της Βικιπαίδειας εμπιστευόμαστε την ικανότητα των αναγνωστών να σχηματίσουν άποψη για τον εαυτό τους. Κείμενα που παρουσιάζουν πολλαπλές απόψεις δίκαια, χωρίς να απαιτούν από τον αναγνώστη να αποδεχθεί κάποια από αυτές λειτουργούν απελευθερωτικά. Η ουδετερότητα υπερσκελίζει τον δογματισμό, και σχεδόν όλοι όσοι εργάζονται για την Βικιπαίδεια, μπορούν να συμφωνήσουν ότι είναι κάτι καλό.
[Επεξεργασία] Τι είναι η ουδέτερη οπτική γωνία;
Αυτό που εννοούμε δεν είναι ευνόητο και είναι ευκόλως παρεξηγήσιμο. Υπάρχουν πολλές έγκυρες ερμηνείες του "απροκατάληπτου" και του "ουδέτερου". Η έννοια της "απροκατάληπτης γραφής" που χαρακτηρίζει την πολιτική της Βικιπαίδειας είναι η "παρουσίαση αντιτιθέμενων απόψεων χωρίς να επιβάλλονται". Αυτό απαιτεί περισσότερη επεξήγηση, ως ακολούθως.
Πρώτον και κυριότερον, εξετάστε το νόημα του ισχυρισμού ότι η απροκατάληπτη γραφή παρουσιάζει αντικρουόμενες απόψεις χωρίς να βεβαιώνει την αλήθεια τους. Η απροκατάληπτη γραφή δεν παρουσιάζει μόνο την δημοφιλέστερη άποψη· δεν βεβαιώνει ότι η δημοφιλέστερη άποψη είναι σωστή αφού παρουσιάσει όλες τις απόψεις· δεν βεβαιώνει καν ότι κάποιου είδους συμβιβαστική άποψη μεταξύ των διαφορετικών απόψεων είναι η σωστή. Παρουσίαση όλων των απόψεων σημαίνει, λίγο εως πολύ, ότι η τάδε ομάδα υποστηρίζει το α' , η δείνα υποστηρίζει το β' και σ' αυτό το σημείο βρίσκεται, προς το παρόν, η συζήτηση. Στην ιδανική περίπτωση, η παρουσίαση όλων των απόψεων δίνει και μια αρκετά καλή εικόνα του ποιός υποστηρίζει το α' ή το β' και γιατί, καθώς και ποια άποψη είναι δημοφιλέστερη (με προσοχή, ώστε να μην συγχέεται η δημοτικότητα με την ορθότητα μιας άποψης). Λεπτομερή άρθρα μπορούν επίσης να περιλαμβάνουν την αμοιβαία αξιολόγηση των τάδε και των δείνα, επιτρέποντας σε κάθε πλευρά να εκθέσει τα καλύτερα επιχειρήματα που διαθέτει στο "οπλοστάσιό" της, αλλά αποφεύγοντας σχολαστικά οποιαδήποτε κρίση σχετικά με το ποιος κέρδισε την αντιπαράθεση.
Εδώ είναι απαραίτητο να ξεκαθαρίσουμε ένα σημείο. Είπαμε ότι η ουδέτερη οπτική γωνία δεν είναι, σε αντίθεση με τον φαινομενικό υπαινιγμό της φράσης, κάποια υπαρκτή οπτική γωνία η οποία είναι "ουδέτερη" ή "συμβιβαστική" μεταξύ των διαφορετικών θέσεων. Αυτό σκιαγραφεί ένα συγκεκριμένο νόημα του όρου "ουδέτερη οπτική γωνία". Το κυρίως νόημα που δίνει η Βικιπαίδεια στον όρο δεν ανταποκρίνεται καν σε μια "οπτική γωνία"· όπως το καταλαβαίνουμε εδώ, όταν κάποιος γράφει ουδέτερα, προσέχει ιδιαίτερα να μην δηλώσει (ή υπονοήσει, υπαινιχθεί ή παρασύρει με τρόπο τον αναγνώστη να πιστέψει) ότι μια οποιαδήποτε οπτική γωνία είναι η σωστή.
Ένα ακόμη σημείο χρειάζεται επίσης διευκρίνιση. Είναι δυνατόν να σχηματίσει κανείς την εικόνα ότι το απροκατάληπτο γράψιμο σημαίνει την παρουσίαση διαμαχών, τον χαρακτηρισμό τους μάλλον, παρά την ανάμειξη σ' αυτές. Μπορεί κάποιος να σκεφτεί το απροκατάληπτο γράψιμο ως μια ψυχρή, ακριβοδίκαιη και αναλυτική περιγραφή αντιπαραθέσεων. Βεβαίως μπορεί κανείς να αμφισβητήσει κατά πόσον είναι δυνατόν να γίνει αυτό χωρίς να εισχωρήσει με κάποιο τρόπο αδιόρατα ο υπαινιγμός ότι μια άποψη είναι σωστή. Αλλά οι πεπειραμένοι ακαδημαϊκοί, οι συγγραφείς πολεμικών και οι ρήτορες είναι συνηθισμένοι στη μεροληψία, τόσο τη δική τους όσο και των άλλων, ώστε μπορούν συνήθως να εντοπίσουν μια περιγραφή αντιπαραθεσης που τείνει να υποστηρίξει τη μια πλευρά. Αν το θελήσουν μπορούν, με λίγη δημιουργικότητα, να αφαιρέσουν τη μεροληψία.
Τώρα, ένα σημαντικό χαρακτηριστικό: Άρθρα που συγκρίνουν απόψεις δεν χρειάζεται να αποδίδουν μειοψηφικές απόψεις τόσο εκτενώς ή λεπτομερώς όσο τις περισσότερο δημοφιλείς απόψεις. Δεν επιχειρούμε να παρουσιάσουμε μιαν αντιπαράθεση σαν μια άποψη που έχουν ελάχιστοι άνθρωποι να άξιζε τόση προσοχή όσο μια άποψη της πλειοψηφίας. Αυτό μπορεί να δώσει μια παραπλανητική εικόνα της αντιπαράθεσης. Αν πρόκειται να αποδώσουμε δίκαια την αντιπαράθεση, θα πρέπει να παρουσιάσουμε τις αντιμαχόμενες απόψεις σε αναλογία με την εκπροσώπηση που απολαμβάνουν μεταξύ των ειδημόνων στο θέμα ή μεταξύ των ενδιαφερομένων πλευρών. Τίποτα ωστόσο από τα παραπάνω δεν υπονοεί ότι δεν πρέπει να δώσουμε σε μειονοτικές απόψεις τόση προσοχή όση είναι δυνατόν να λάβουν σε σελίδες ειδικά αφιερωμένες σ' αυτές τις απόψεις. Δεν υπάρχουν περιορισμοί μεγέθους στη Βικιπαίδεια. Αλλά ακόμη και σε τέτοιες σελίδες, παρόλο που η άποψη επεξηγείται με μεγάλη λεπτομέρεια, εξακολουθούμε να βεβαιώνουμε ότι η άποψη δεν αναπαρίσταται ως η αλήθεια.
- Από τον Τζίμπο Γουέϊλς, Σεπτεμβριος 2003, στον κατάλογο μηνυμάτων:
-
-
- Αν μια άποψη ανήκει στην πλειονότητα, τότε θα είναι εύκολο να τεκμηριωθεί με αναφορές σε κοινά αποδεκτά κείμενα αναφοράς.
- Αν μια άποψη ανήκει σε μια σημαντική μειονότητα, τότε θα είναι εύκολο να ονομαστούν προεξάρχοντες οπαδοί της.
- Αν μια άποψη ανήκει σε μια εξαιρετικώς μικρή (ή υπερβολικώς περιορισμένη) μειονότητα, δεν ανήκει στην Βικιπαίδεια (εκτός ίσως από κάποιο βοηθητικό άρθρο), ανεξαρτήτως αν είναι αλήθεια ή όχι και ανεξαρτήτως αν μπορείτε να την αποδείξετε ή όχι.
-
Οι μεροληψίες δεν είναι απαραιτήτως συνειδητές. Για παράδειγμα, οι αρχάριοι σε ένα πεδίο συχνά αποτυγχάνουν να αντιληφθούν ότι αυτό που ακούγεται σαν κοινή λογική στην πραγματικότητα είναι μεροληπτικό προς όφελος κάποιας ιδιαίτερης άποψης. (Για αυτό όχι σπανίως χρειαζόμαστε έναν ειδήμονα για να αποδόσουμε ένα άρθρο πλήρως αμερόληπτα.) Ως ένα ακόμα παράδειγμα, οι συγγραφείς μπορούν, χωρίς πρόθεση, να διαδόσουν "γεωγραφικές" μεροληψίες, παραδείγματος χάριν περιγράφοντας μια αμφισβήτηση σαν να καθοδηγείται σε μια χώρα χωρίς να γνωρίζουν ότι η αμφισβήτηση πλαισιώνεται διαφορετικώς αλλού.
Η πολιτική της ουδέτερης άποψης δεν είναι να αποκρύπτονται διαφορετικές απόψεις, αλλά η παρουσίαση της ποικιλίας των απόψεων. Σε περίπτωση αντιπαράθεσης, τα δυνατά σημεία και αδύνατα σημεία θα παρουσιαστούν σύμφωνα με την κάθε άποψη, χωρίς να γίνεται δεκτή καμμία πλευρά. Η ουδέτερη άποψη δεν είναι πολιτική ισότιμου διαχωρισμού. Τα γεγονότα, ως τέτοια, είναι ουδέτερα, αλλά η απλή συσσώρευσή τους δεν μπορεί να είναι ουδέτερη άποψη. Αν μόνο τα ευνοϊκά για μια άποψη γεγονότα παρουσιάζονται σε ένα άρθρο, το άρθρο θα είναι μη ουδέτερο.
[Επεξεργασία] Ζωτικό συστατικό: η καλή έρευνα
Πολλές διαμάχες σχετικά με το POV θα διεξάγονταν πολύ ευκολότερα, αν ακολουθούνταν η πρακτική της προσεκτικής έρευνας. Τα γεγονότα δεν συνιστούν από μόνα τους οπτική γωνία. Ένας εύκολος τρόπος λοιπόν να αποφευχθούν οι δηλώσεις που προωθούν συγκεκριμένες οπτικές γωνίες είναι να βρει κανείς μια αξιόπιστη πηγή σχετικά με το γεγονός και να την παραθέσει. Αυτός είναι ένας εύκολος τρόπος να χαρακτηρίζουμε μια πλευρά της αντιπαράθεσης χωρίς να προωθούμε μια άποψη. Το "κόλπο" είναι να βρεθεί η καλύτερη και πλέον αξιόπιστη πηγή στα πλαίσια του εφικτού. Δοκιμάστε να ψάξετε σε μια βιβλιοθήκη για καλά βιβλία ή άρθρα, και αναζητήστε τις πιο αξιόπιστες πηγές στο διαδίκτυο. Μια μικρή προεργασία μπορεί να σας εξοικονομήσει πολύ χρόνο αργότερα, όταν θα προσπαθείτε να στηρίξετε το επιχείρημά σας.
Η μόνη επιπλέον σημαντική έγνοια είναι ότι, αν και τα ίδια τα γεγονότα δεν είναι POV από μόνα τους, το να επισωρεύονται γεγονότα, όσο καλά τεκμηριωμένα κι αν είναι, από τη μια μόνο πλευρά της αντιπαράθεσης, δημιουργεί πρόβλημα POV. Πασχίστε για ισορροπία. Βρείτε γεγονότα που δεν προέρχονται από τη μια ή την άλλη πλευρά και παραθέστε τις πηγές σας.
[Επεξεργασία] Μια απλή διαμόρφωση
Μερικές φορές, δίνεται μια εναλλακτική διατύπωση της μη προκατειλημμένης πολιτικής: βεβαιώστε τα γεγονότα, συμπεριλαμβανομένων και των γεγονότων που αφορούν απόψεις — αλλά, μην βεβαιώνετε τις ίδιες τις απόψεις. Υπάρχει διαφορά μεταξύ γεγονότων και αξιών, ή απόψεων. Λέγοντας "γεγονός", εννοούμε "μια πληροφορία σχετικά με την οποία δεν υπάρχει σοβαρή αμφισβήτηση". Υπό την έννοια αυτή, το ότι π.χ. μια έρευνα παρήγαγε ένα συγκεκριμένο δημοσιευμένο αποτέλεσμα είναι ένα γεγονός. Το ότι ο Άρης είναι πλανήτης είναι γεγονός. Ότι ο Σωκράτης ήταν φιλόσοφος είναι γεγονός. Κανείς δεν αμφισβητεί στα σοβαρά οποιοδήποτε από αυτά τα πράγματα. Μπορούμε ελεύθερα να βεβαιώσουμε όσα από αυτά θέλουμε.
Λέγοντας αξία (εκτίμηση) ή γνώμη (άποψη), αφ' ετέρου, εννοούμε "μια πληροφορία σχετικά με την οποία υπάρχει κάποιος βαθμός αμφισβήτησης". Είναι βέβαιο ότι θα παρουσιαστούν οριακές περιπτώσεις όπου δεν θα είμαστε σίγουροι αν πρέπει να πάρουμε μια συγκεκριμένη αμφισβήτηση στα σοβαρά· αλλά υπάρχουν πολλές προτάσεις που ξεκάθαρα εκφράζουν αξίες ή γνώμες. Ότι είναι κακό να κλέβουμε αποτελεί αξία ή άποψη. Ότι οι Μπητλς ήταν το καλύτερο συγκρότημα είναι εκτίμηση ή άποψη. Ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν άδικο να βομβαρδίσουν τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι με ατομικές βόμβες είναι εκτίμηση ή άποψη. Ότι υπάρχει Θεός ... αυτό μπορεί να αποδειχθεί ζόρικο. Το αν υπάρχει Θεός ή όχι είναι βέβαια ζήτημα που αφορά ένα γεγονός, όχι μια αξία. Αλλά καθώς το γεγονός είναι ουσιαστικά ανεξιχνίαστο, απ' όσο μπορούμε να ξέρουμε, το ζήτημα αν υπάρχει Θεός συνήθως προσεγγίζεται με όρους απόψεων ή αξιών. Το να δηλώσουμε σαν γεγονός ότι "η ύπαρξη του Θεού είναι άποψη", ενώ μοιάζει να αποτελεί ευαίσθητη προσέγγιση στο πρόβλημα, υπονοεί ότι δεν συζητείται ένα γεγονός (μεταμοντερνισμός ή ισχυρός αγνωστικισμός), ή ότι αν υπάρχει γεγονός είναι σχετικά ασήμαντο (προκατάληψη εκκοσμίκευσης).
Η Βικιπαίδεια είναι προσηλωμένη στην παρουσίαση γεγονότων και μόνο γεγονότων. Εκεί όπου θα θέλαμε να παραθέσουμε απόψεις, μεταβάλλουμε τις εν λόγω απόψεις σε γεγονότα αποδίδοντας την άποψη σε κάποιον. Έτσι, αντί να βεβαιώνουμε, "Οι Μπητλς ήταν το σπουδαιότερο συγκρότημα", μπορούμε να πούμε, "Οι περισσότεροι Αμερικάνοι πιστεύουν ότι οι Μπητλς ήταν το σπουδαιότερο συγκρότημα", που είναι ένα γεγονός επαληθεύσιμο από τα αποτελέσματα ερευνών, ή ακόμα "Πολλά τραγούδια των Μπητλς έφτασαν στο Billboard Hot 100", που είναι επίσης γεγονός. Στην πρώτη περίπτωση βεβαιώνουμε μια γνώμη· στη δεύτερη και τρίτη περίπτωση "μετατρέπουμε" τη γνώμη σε γεγονός αποδίδοντάς την σε κάποιον ή κάποιους. Είναι σημαντικό να παρατηρήσουμε ότι η διατύπωση αυτή διαφέρει θεμελιωδώς από την προσέγγιση του τύπου "μερικοί άνθρωποι πιστεύουν...", η οποία είναι δημοφιλής σε πολιτικές αντιπαραθέσεις. Η αναφορά προϋποθέτει έναν αναγνωρίσιμο και υποκειμενικά προσμετρήσιμο πληθυσμό ή, ακόμη καλύτερα, ένα όνομα.
Κατά την παρουσίαση μιας άποψης, επιπρόσθετα, είναι σημαντικό να έχουμε κατά νου ότι υπάρχουν διαφωνίες σχετικά με το ποια είναι η βέλτιστη διατύπωση μιας άποψης· κάποιες φορές, θα είναι απαραίτητο να αξιολογήσουμε την περιγραφή μιας άποψης ή να παρουσιάσουμε αρκετές διατυπώσεις, απλώς και μόνο για να φτάσουμε σε μια λύση που αναπαριστά δίκαια όλες τις κυρίαρχες απόψεις σχετικά με το θέμα. (Οι θεολογικές και φιλοσοφικές διαμάχες είναι ιδιαιτέρως δύσκολο να αποτυπωθούν με έναν μη προκατειλημμένο τρόπο· το καταδεικνύει η ίδια αυτή σελίδα, καθώς φιγουράρει στα παραπάνω, σαν παράδειγμα άποψης, η πρόταση "υπάρχει Θεός").
Δεν είναι όμως αρκετό, αν θέλουμε να εκφράσουμε την πολιτική μη-προκατάληψης της Βικιπαίδειας, να πούμε απλώς ότι θα πρέπει να βεβαιώνουμε γεγονότα και όχι απόψεις. Όταν βεβαιώνουμε ένα γεγονός σχετικά με μια άποψη, είναι επίσης σημαντικό να βεβαιώσουμε γεγονότα σχετικά με ανταγωνιστικές απόψεις, και να το κάνουμε αυτό χωρίς να υπονοούμε ότι οποιαδήποτε από τις απόψεις είναι η σωστή. Είναι επίσης εν γένει σημαντικό να παρέχουμε τα γεγονότα σχετικά με τους λόγους που βρίσκονται πίσω από κάθε άποψη, και να καθιστούμε ξεκάθαρο ποιοι τις υποστηρίζουν. (Είναι συχνά προτιμότερο να αναφέρουμε έναν εξέχοντα αντιπρόσωπο της κάθε άποψης.)
[Επεξεργασία] Δικαιοσύνη και συμπαθητικός τόνος
Αν πρόκειται να είμαστε δίκαιοι στο χαρακτηρισμό των αντιπαραθέσεων, θα πρέπει να παρουσιάζουμε ανταγωνιστικές απόψεις με έναν συνεκτικά θετικό, συμπαθητικό τόνο. Πολλά άρθρα καταλήγουν να μοιάζουν με σχολιασμούς "παρτιζάνων" (θιασωτών μιας άποψης) έστω κι αν παρουσιάζουν και τις δύο απόψεις. Ακόμη κι όταν ένα ζήτημα παρουσιάζεται με όρους γεγονότων μάλλον, παρά απόψεων, ένα άρθρο μπορεί παρ' όλα αυτά να αποπνέει μια υπονοούμενη στάση είτε μέσω μιας εκλεκτικότητας ως προς το ποια γεγονότα να παρουσιαστούν, είτε, πιο αδιόρατα, εξαιτίας του τρόπου οργάνωσης του κειμένου — για παράδειγμα, η ανασκευή αντιτιθέμενων απόψεων κατά μήκος της ροής του κειμένου τις κάνει να φαίνονται πολύ χειρότερες, παρά αν συγκεντρωθούν σε μια ενότητα "αντιπάλων απόψεων".
Αντίθετα, θα πρέπει να γράφουμε άρθρα σε έναν τόνο που να υποδηλώνει ότι όλες οι εκτιθέμενες απόψεις είναι τουλάχιστον ευλογοφανείς, έχοντας κατά νου την σημαντική επιφύλαξη σχετικά με τις ακραίες απόψεις μειονοτήτων. Ας παρουσιάσουμε όλες τις σημαντικές, αντίπαλες απόψεις ευνοϊκά. Μπορούμε να γράφουμε τηρώντας τη στάση ότι, π.χ., η τάδε ιδέα είναι καλή, μολονότι, κατά την άποψη κάποιων δυσφημιστών, οι υποστηρικτές της εν λόγω άποψης παρέβλεψαν αυτήν κι εκείνη τη λεπτομέρεια.
[Επεξεργασία] Απόψεις γύρω από ζητήματα αισθητικής
Μια ειδική περίπτωση άρθρων, είναι αυτή που περιλαμβάνει την έκφραση κάποιας άποψης γύρω από ζητήματα αισθητικής. Τα άρθρα που αφορούν σε έργα τέχνης ή καλλιτέχνες (μουσικούς, συγγραφείς, κτλ.) ενδέχεται να τείνουν στην υπερβολή ή τον έντονο συναισθηματισμό, πρακτική που ωστόσο δεν αρμόζει στα πλαίσια μίας εγκυκλοπαίδειας. Αν και δεν είναι τις περισσότερες φορές δυνατό να συμφωνήσουμε με την άποψη πως κάποιος καλλιτέχνης είναι ο σημαντικότερος στο είδος του, είναι εφικτό να καταγραφεί ο τρόπος με τον οποίο έχει γίνει δεκτό το έργο του από το ευρύ κοινό καθώς και από τους ειδικούς στο χώρο του. Η παράθεση μιας σύνοψης των πιο διαδεδομένων ερμηνειών γύρω από κάποιο έργο τέχνης, κατά προτίμηση με χρήση αναφορών, είναι επίσης ο ενδεδειγμένος τρόπος παρουσίασης του. Για παράδειγμα, το γεγονός πως ο Σαίξπηρ αναγνωρίζεται ως ένας από τους σημαντικότερους θεατρικούς συγγραφείς, αποτελεί μία πληροφορία που θα πρέπει να καταγράφεται σε μία εγκυκλοπαίδεια, ωστόσο για λόγους ουδετερότητας, ο αναγνώστης θα πρέπει να πληροφορηθεί επίσης πως ορισμένοι μελετητές του αποδίδουν μέρος του έργου του σε άλλους σύγχρονούς του συγγραφείς. Ο καθορισμός της αποδοχής ενός έργου τέχνης ή ενός δημιουργού από το ευρύ κοινό και τους κριτικούς απαιτεί συχνά διερεύνηση, ωστόσο κατέχει την μεγαλύτερη αξία ως πληροφορία, καθώς δεν βαρύνεται από την υποκειμενική άποψη του συγγραφέα του άρθρου.
[Επεξεργασία] Μια συνέπεια: Γράψιμο για τον εχθρό
Αυτοί που μονίμως επιχειρούν να υπερασπίσουν τις απόψεις τους πάνω σε πολιτικώς φορτισμένα θέματα, και οι οποίοι μοιάζουν να μην ενδιαφέρονται για τη δίκαιη παρουσίαση των άλλων οπτικών γωνιών, παραβιάζουν την αρχή της ουδετερότητας. Αλλά η πολιτική συνεπάγεται επίσης ότι είναι δουλειά μας να μιλήσουμε και για την άλλη πλευρά, και όχι απλά να αποφύγουμε να υπερασπίζουμε τις ιδέες μας. Αν δεν καταβάλλουμε προσπάθεια και γι' αυτό, η Βικιπαίδεια θα γίνει πιο αδύναμη σαν συνέπεια. Θα πρέπει όλοι να δεσμευτούμε να εξηγούμε τις απόψεις του κάθε άλλου όσο πιο ευμενώς γίνεται.
Λέγοντας αυτό, ξεκαθαρίζουμε αυτό που πρέπει να έχει γίνει φανερό από μια αρχική ανάγνωση της πολιτικής. Αν ο καθένας αφεθεί να προσθέτει προκατειλημμένο υλικό, τότε πώς είναι δυνατόν η πολιτική να παραβιάζεται ποτέ; Η πολιτική λέει, "Ύπαγε και γράψε απροκατάληπτα". Αν αυτό δεν συνεπάγεται ότι ο καθένας μας πρέπει να παρουσιάζει δίκαια απόψεις με τις οποίες διαφωνεί, τότε τι σημαίνει; Ίσως νομίζετε ότι σημαίνει, "Παρουσιάστε την άποψή σας δίκαια, και αφήστε στους άλλους να πουν και καμιά κουβέντα". Αλλά σκεφτείτε, αν ο καθένας μας αναλαμβάνει την ευθύνη για ολόκληρο το άρθρο, όταν πατάει "Αποθήκευση", τότε όταν κάνουμε μια αλλαγή που παρουσιάζει τις δικές μας απόψεις αλλά όχι αντίθετες, ή παρουσιάζουμε τις αντίθετες απόψεις άδικα ή ελλιπώς, τότε σίγουρα προσθέτουμε προκαταλήψεις στη Βικιπαίδεια. Έχει νόημα να μην αναλαμβάνουμε την ευθύνη για ολόκληρο το άρθρο; Έχει νόημα να πάρουμε μόνο κάποιες προτάσεις και να λέμε, "Είναι δικές μου"; Ίσως, αλλά σε ένα εγχείρημα που είναι τόσο ισχυρά και εκπεφρασμένα αφοσιωμένο στην ουδετερότητα, αυτή η συμπεριφορά μοιάζει εκτός τόπου.
Η άλλη πλευρά μπορεί κάλλιστα να βρει υποδεέστερες τις προσπάθειές σας για το χαρακτηρισμό των απόψεών τους, αλλά είναι η πρόθεση που μετράει. Για να λύσουμε τις φιλονικίες πάνω στα θέματα της ουδετερότητας, είναι πολύ καλύτερο να αναγνωρίσουμε ότι όλες οι πλευρές πρέπει να παρουσιάζονται δίκαια, και να κάνουμε τουλάχιστον μια συλλογική προσπάθεια να αναπαραστήσουμε τις άλλες απόψεις δίκαια. Αυτό θα εκτιμηθεί πολύ περισσότερο από το να μην προσπαθήσουμε καθόλου.
Το "γράψιμο για τον εχθρό" ίσως φαίνεται σαν να προσθέταμε εσκεμμένως ελαττωματικά επιχειρήματα στη Βικιπαίδεια, κάτι που θα ήταν πολύ παράξενο αν γινόταν. Αλλά είναι καλύτερα να αντιλαμβανόμαστε αυτή την (κατά τα άλλα παράξενη) συμπεριφορά σαν να συνίσταται στα εξής: να προσθέτεις τα καλύτερα (δημοσιευμένα) επιχειρήματα της αντίθετης πλευράς, να παραθέτεις κείμενα από ένα εξέχον πρόσωπο που στην πραγματικότητα έχει εκφράσει το επιχείρημα όπως το παρουσιάζεις, και να τα εκθέτεις όσο ευμενώς γίνεται. Οι διανοούμενοι, π.χ. οι φιλόσοφοι, το κάνουν αυτό συνεχώς. Πάντα παραθέτετε τις πηγές σας, και σιγουρευτείτε ότι οι πηγές σας είναι ευυπόληπτες, και δε θα πέσετε πολύ έξω.
[Επεξεργασία] Ένα παράδειγμα
Ίσως βοηθήσει να δείτε ένα παράδειγμα προκατειλλημένου κειμένου και πώς οι Βικιπαιδιστές το κατέστησαν, τουλάχιστον σχετικά, ουδέτερο.
Στο λήμμα "άμβλωση" (abortion) της αγγλικής Βικιπαίδειας, στις αρχές του 2001, κάποιοι υποστηρικτές χρησιμοποίησαν τη σελίδα για να ανταλλάξουν αιχμηρή κριτική, χωρίς να μπορούν να συμφωνήσουν σχετικά με το ποια επιχειρήματα θα έπρεπε να εμφανίζονται στη σελίδα και πώς οι αντίθετες απόψεις θα έπρεπε να παρουσιαστούν. Το τι χρειαζόταν — και τι προστέθηκε — ήταν μία σε βάθος συζήτηση των διαφορετικών απόψεων σχετικά με τις ηθικές και τις νομικές όψεις της άμβλωσης σε διαφορες εποχές. Αυτή η συζήτηση των απόψεων έτυχε προσεκτικού χειρισμού, ώστε να μην ευνοηθεί καμία από τις περιγραφόμενες θέσεις. Αυτό κατέστησε ευκολότερη την οργάνωση και κατανόηση των απόψεων γύρω από το θέμα της άμβλωσης, οι οποίες τότε παρουσιάστηκαν ευμενώς, η κάθε μία με τις δυνάμεις και τις αδυναμίες της.
Υπάρχουν ευάριθμες άλλες επιτυχείς ιστορίες άρθρων που ξεκίνησαν τη ζωή τους σαν κατεβατά υποκρυπτόμενων θιασωτών, αλλά ξεκαθαρίστηκαν όμορφα από ανθρώπους που συμμετείχαν παρουσιάζοντας όλες τις απόψεις ξεκάθαρα και ευμενώς.
[Επεξεργασία] Άλλο παράδειγμα
Ο Χρήστης Karada συνεισέφερε την ακόλουθη φράση στο κείμενο του άρθρου "Saddam Hussein" της αγγλικής Βικιπαίδειας:
- Δε χρειάζεται καν να πούμε ότι ήταν διαβολικός. Αυτή είναι η αιτία που το άρθρο για τον "Hitler" δεν αρχίζει λέγοντας "ο Hitler ήταν ένας κακός άντρας" — δε χρειάζεται να το πούμε. Οι πράξεις του τον καταδικάζουν χίλιες φορές. Απλά απαριθμούμε τα γεγονότα τυ "Ολοκαυτώματος" απαθώς, και οι φωνές των νεκρών κραυγάζουν εκ νέου με τρόπο που κάνουν την καθύβριση και άσκοπη και άχρηστη. Παρακαλούμε να κάνετε το ίδιο: απαριθμήστε τα εγκλήματα του Saddam και παραθέστε παραπομπές.
[Επεξεργασία] Αντιρρήσεις και διασαφήσεις
Ακολουθούν ορισμένες κοινές αντιρρήσεις ή ερωτήσεις σχετικά με τη μη μεροληπτική πολιτική τής Βικιπαίδειας, καθώς και οι απαντήσεις τους.
[Επεξεργασία] Αυτό που αποκαλούμε «αντικειμενικότητα» δεν υπάρχει πραγματικά
Ο καθένας το γνωρίζει αυτό, όποια και αν είναι η φιλοσοφική συλλογιστική του. Επομένως, πώς μπορούμε να πάρουμε στα σοβαρά την πολιτική τής «ουδετερότητας»; Η ουδετερότητα, η απουσία μεροληψίας, είναι αδύνατη…
Προφανώς αυτή είναι η κοινότερη αντίρρηση στην πολιτική τής ουδετερότητας. Επιπλέον, αποτυπώνει την κοινότερη παρανόηση της εν λόγω πολιτικής. Αυτό που έχει παρανοηθεί είναι ότι θεωρούμε πως η πολιτική αυτή αναφέρεται στην πιθανότητα αντικειμενικότητας. Αυτό απλώς δεν ισχύει. Η συγκεκριμένη πολιτική δεν υποστηρίζει ότι έστω υφίσταται αυτό που αποκαλούμε αντικειμενικότητα, ή «άποψη από το πουθενά» (κατά τον Thomas Nagel), και ότι, ως εκ τούτου, άρθρα που γράφτηκαν από εκείνη την οπτική γωνία είναι αντικειμενικώς αληθινά. Δεν πρόκειται για τέτοια πολιτική ούτε αποτελεί στόχο μας κάτι τέτοιο! Μάλλον έχουμε ελαφρώς διαφορετική αντίληψη περί «ουδετερότητας» και «αμεροληψίας» εν σχέσει με αυτήν που συνηθίζεται ευρύτερα. Η πολιτική μας συνίσταται στο ότι πρέπει να επισημαίνουμε τα αμφισβητούμενα θέματα μάλλον παρά να αναμειγνυόμαστε σε αυτά. Αυτό δεν σημαίνει ότι αποφεύγουμε να λέμε οτιδήποτε διαμφισβητούμενο από φιλοσοφικής πλευράς· αυτό, εξάλλου, είναι κάτι που κάνουν διαρκώς οι φιλόσοφοι. Οι ενημερωμένοι σχετικιστές θα αναγνωρίσουν αμέσως ότι η εν λόγω πολιτική εναρμονίζεται πλήρως με τον σχετικισμό τους.
Αν υπάρχει κάτι πιθανώς διαμφισβητούμενο σχετικά με την πολιτική που περιγράφεται ανωτέρω, είναι ίσως η υπόνοια ότι είναι δυνατόν να αναδείξει κανείς δίκαια τα αμφισβητούμενα θέματα, ούτως ώστε όλοι οι βασικοί συμμετέχοντες να μπορούν, βλέποντας το τελικό κείμενο, να συμφωνήσουν ότι οι απόψεις τους εκπροσωπούνται με κατανόηση και με τη μέγιστη εφικτή πληρότητα (στο πλαίσιο των συμφραζομένων τής εξέτασης). Το αν αυτό είναι δυνατό, αποτελεί στην πραγματικότητα εμπειρικό, όχι φιλοσοφικό ζήτημα· το γεγονός ότι αυτό είναι όντως εφικτό προκύπτει από την απλή παρατήρηση ότι τέτοια κείμενα γράφονται καθημερινά από τους ικανότερους πανεπιστημιακούς, εγκυκλοπαιδιστές, συγγραφείς εγχειριδίων και δημοσιογράφους.
Αυτό δεν θα πρέπει να εκληφθεί ότι σημαίνει πως δεν μπορεί να υπάρξει αντικειμενική αλήθεια σε μια εγκυκλοπαίδεια, διότι θα πρέπει να παραθέτουμε ή να παραπέμπουμε με ακρίβεια σε ευπρόσιτα κείμενα/μαρτυρίες, όταν υπάρχουν πρωτογενείς πηγές, ακόμη και αν διαθέτουμε δευτερογενείς πηγές οι οποίες τις παραθέτουν λανθασμένα. Η ουδετερότητα δεν μας υποχρεώνει να εισάγουμε ανακριβή στοιχεία, όταν κάτι μπορεί αμέσως να επαληθευτεί. Η ουδετερότητα υπαγορεύει τη δυνατότητα πολλαπλών διακεκριμένων ερμηνειών τής σημασίας ή της εγκυρότητας ενός έργου, αλλά συχνά τα σχόλια μπορούν αντικειμενικά να επαληθευτούν, ιδίως όταν πρόκειται για κείμενα/μαρτυρίες τής σύγχρονης εποχής.
[Επεξεργασία] Ψευδοεπιστήμη
Πώς θα πρέπει να γράφονται άρθρα για ψευδοεπιστημονικά ζητήματα, για τα οποία η πλειοψηφούσα επιστημονική γνώμη θεωρεί ότι η ψευδοεπιστημονική άποψη δεν είναι αξιόπιστη και δεν αξίζει καν σοβαρής μνείας;
Αν πρόκειται να εκφράσουμε το σύνολο της ανθρώπινης γνώσης, θα πρέπει να αφήσουμε χώρο για την περιγραφή απόψεων που είναι αποκρουστικές για εμάς, χωρίς να διακηρύσσουμε ότι είναι εσφαλμένες. Τα πράγματα, ωστόσο, δεν είναι τόσο άσχημα. Το εγχείρημά μας δεν είναι να περιγράψουμε τα αμφισβητούμενα θέματα αντιμετωπίζοντας, επί παραδείγματι, την ψευδοεπιστήμη σαν να ήταν ισότιμη με την επιστήμη· μάλλον το εγχείρημά μας είναι να εκφράσουμε την πλειοψηφούσα (επιστημονική) άποψη ως την πλειοψηφούσα άποψη και τη μειοψηφούσα (κάποτε ψευδοεπιστημονική) άποψη ως τη μειοψηφούσα άποψη και, περαιτέρω, να εξηγήσουμε πώς οι επιστήμονες έχουν εκλάβει τις ψευδοεπιστημονικές θεωρίες. Αυτό εντάσσεται στο πεδίο τής προσπάθειας να περιγράψουμε δίκαια ένα αμφισβητούμενο ζήτημα.
Η ψευδοεπιστήμη μπορεί να θεωρηθεί κοινωνικό φαινόμενο και, ως εκ τούτου, αξιοσημείωτο. Εντούτοις, η ψευδοεπιστήμη δεν θα πρέπει να επισκοτίζει την περιγραφή των κύριων απόψεων και κάθε αναφορά σε αυτήν θα πρέπει να είναι ανάλογης έκτασης προς το υπόλοιπο άρθρο.
Υπάρχει μια μειονότητα βικιπαιδιστών οι οποίοι έχουν τόσο ισχυρές απόψεις για αυτό το πρόβλημα, ώστε πιστεύουν ότι η Βικιπαίδεια θα πρέπει να υιοθετήσει «επιστημονική οπτική γωνία» μάλλον παρά «ουδέτερη οπτική γωνία». Δεν έχει, ωστόσο, καταδειχθεί ότι υπάρχει πραγματικά ανάγκη για τέτοια πολιτική, δεδομένου ότι η άποψη των επιστημόνων για την ψευδοεπιστήμη μπορεί να εξηγηθεί σαφώς, πλήρως και δίκαια σε όσους έχουν ψευδοεπιστημονικές πεποιθήσεις.
[Επεξεργασία] Θρησκεία
Η πολιτική ουδετερότητας συχνά σημαίνει ότι παρουσιάζονται πολλαπλές οπτικές γωνίες. Αυτό σημαίνει οτι παρουσιάζονται όχι μόνο οι οπτικές γωνίες των διαφόρων ομάδων σήμερα, αλλά και διαφόρων ομάδων του παρελθόντος.
Η Βικιπαίδεια είναι εγκυκλοπαίδεια. Ένας σημαντικός σκοπός των εγκυκλοπαιδειών είναι να εξηγούν πράγματα. Στην περίπτωση των ανθρώπινων δοξασιών και πρακτικών, η επεξήγηση συμπεριλαμβάνει όχι μόνο ό,τι κινεί τα άτομα που ενστερνίζονται αυτές τις δοξασίες και πρακτικές, αλλά και το πώς αυτές οι δοξασίες και πρακτικές εμφανίστηκαν και διαμορφώθηκαν. Τα άρθρα της Βικιπαίδειας για την ιστορία και τη θρησκεία αντλούν πηγές από τα ιερά συγγράμματα μιας θρησκείας. Αλλά επίσης αντλούν πηγές από σύγχρονες αρχαιολογικές, ιστορικές και επιστημονικές πηγές.
Πολλοί πιστοί μιας θρησκείας μπορεί να έχουν αντίρρηση σε μια κριτική ιστορική θεώρηση της δικής τους πίστης, ισχυριζόμενοι ότι αποτελεί κατά κάποιον τρόπο προσβολή προς τα θρησκευτικά τους πιστεύω. Θα προτιμούσαν τα άρθρα να περιγράφουν την πίστη τους όπως τη βλέπουν, που συχνά είναι από μια μη-ιστορική προοπτική (π.χ. τα πράγματα είναι όπως ήταν πάντα· οι όποιες διαφορές πηγάζουν από αιρετικές ομάδες και δεν αντιπροσωπεύουν την αληθινή θρησκεία). Η οπτική τους γωνία πρέπει να αναφερθεί, αλλά ας σημειωθεί ότι δεν υπάρχει αντίφαση. Η πολιτική ουδετερότητας σημαίνει ότι λέμε κάτι με αυτόν τον τρόπο: Πολλοί όπαδοί αυτής της θρησκείας πιστεύουν το Χ και πιστεύουν ότι τα μέλη αυτής της ομάδας ανέκαθεν αυτό πίστευαν· όμως, σύμφωνα με ορισμένα ευρήματα (αναφέρετε ποια) από σύγχρονους ιστορικούς και αρχαιολόγους (αναφέρετε ονόματα), άλλοι οπαδοί (πείτε ποιοι) αυτής της θρησκείας τώρα πιστεύουν το Ω.
Σημαντική σημείωση σχετικά με τη χρήση τού όρου «φονταμενταλισμός» (θεμελιωτισμός). Παρακαλούμε δείτε το σχετικό άρθρο για τον τεχνικό ορισμό τής λέξεως. Η λέξη συχνά εμφανίζεται σε άρθρα για τη θρησκεία, αλλά θα πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο με τις τεχνικές σημασίες της. Θα πρέπει να φροντίζουμε να εξηγούμε τι εννοούμε με τον όρο αυτόν, προκειμένου να αποφεύγουμε (α) να προσβάλουμε κάποιον χωρίς λόγο, και (β) να παροδηγήσουμε τον αναγνώστη (διότι οι περισσότεροι αγνοούν πώς η συγκεκριμένη λέξη πρέπει να χρησιμοποιείται). Δεν πρέπει να χρησιμοποιούμε τον όρο αυτόν ως μειωτική φράση και οφείλουμε να θυμόμαστε ότι δεν είναι συνώνυμο της «αντίθεσης προς την επιστήμη» ή «των ισχυρά εδραιωμένων πεποιθήσεων»· συνεπώς δεν πρέπει να χρησιμοποιείται αναφορικά με τη θρησκεία ή τον συντηρητισμό στην πολιτική, όταν αυτές οι χρήσεις δεν αντιστοιχούν στις τεχνικές σημασίες τής λέξεως. Επειδή η θρησκεία είναι αντιλεγόμενο ζήτημα, θα δείτε τέτοια άρθρα να διορθώνονται για λεπτομέρειες που μοιάζουν ασήμαντες· να είστε προετοιμασμένοι για αυτό.
[Επεξεργασία] Απόψεις ηθικά αποκρουστικές
Τι γίνεται με τις απόψεις που είναι ηθικά αποκρουστικές για τους περισσότερους Δυτικούς, όπως ο ρατσισμός, ο σεξισμός και η άρνηση του Ολοκαυτώματος, που κάποιοι άνθρωποι και σήμερα υποστηρίζουν; Σίγουρα δεν πρόκειται να είμαστε ουδέτεροι για αυτά;
Μπορούμε σίγουρα να συμπεριλάβουμε μακρές συζητήσεις που παρουσιάζουν την ηθική μας αποστροφή για τέτοια πράγματα. Ενώ το κάνουμε αυτό, μπορούμε να διατηρήσουμε μία υγειή, συνεπή στήριξη για την ουδέτερη οπτική γωνία αποδίδοντας τις απόψεις σε προεξέχοντες εκπροσώπους ή σε κάποια ομάδα ανθρώπων. Άλλοι θα μπορούν να σχηματίσουν μόνοι τους την άποψή τους και, αν είναι σοβαροί, σίγουρα θα καταλήξουν στην άποψή μας. Εκείνοι που συντηρούν το ρατσισμό, το σεξισμό κτλ. δε θα πειστούν να αλλάξουν τις ιδέες τους με βάση ένα προκατειλημμένο άρθρο, το οποίο απλά τους θέτει σε άμυνα. Αντίθετα, αν κάνουμε μια απο κοινού προσπάθεια να εφαρμόσουμε με συνέπεια την πολιτική μας για την ουδετερότητα, ίσως δώσουμε σε όσους αισθάνονται ηθική αποστροφή την ενόραση που θα αλλάξει εκείνες τις ιδέες.
Απο την μία μεριά, η Βικιπαίδεια δεν παίρνει επίσημα θέση ακόμη και σε τέτοια προφανή θέματα, αλλά από την άλλη, δε θα έπρεπε να φαίνεται σαν να επρόκειτο εμείς (οι συγγραφείς της Βικιπαίδειας) να παρέχουμε ίση αξιοπιστία σε ηθικά αποκρουστικές απόψεις. Δεδομένου ότι οι συγγραφείς της Βικιπαίδειας αντιπροσωπεύουν ένα δύσκολο αντιπροσωπευτικό δείγμα του εκπαιδευμένου κοινού, οι αναγνώστες μας μπορούν να περιμένουν από εμάς να έχουμε παρόμοια αντιπροσωπευτική άποψη για τις εξτρεμιστικές ιδέες: οι περισσότεροι τις σιχαινόμαστε.
On the one hand, Wikipedia does not officially take a stand even on such obvious issues, but on the other, it should not look as though we (the authors of Wikipedia) had accorded equal credibility to morally repugnant views. Given that the authors of Wikipedia represent a rough cross-section of the educated public, our readers can expect us to have a similar cross-section of opinion about extremism: most of us abhor it.
[Επεξεργασία] Παραχώρηση "ίσου κύρους"
Αλλά μια στιγμή! Θεωρώ αβάσιμη την αισιοδοξία σχετικά με τη σύγκρουση επιστήμης – ψευδοεπιστήμης. Η ιστορία έδειξε ότι η ψευδοεπιστήμη είναι σε θέση να διαστρεβλώνει γεγονότα, διότι εκείνοι που στηρίζονται σε αυτήν μεταχειρίζονται ψεύδη, συκοφαντίες, υπόνοιες και αριθμητικές πλειοψηφίες των υποστηρικτών τους, προκειμένου να επιβάλουν τις απόψεις τους σε όποιον μπορούν. Αν αυτό το προϊόν παραχωρεί ίσο κύρος σε εκείνους που ρητώς ισχυρίζονται ότι η Γη είναι επίπεδη ή ότι το Ολοκαύτωμα ουδέποτε συνέβη, το αποτέλεσμα είναι ότι (αναπότρεπτα) θα νομιμοποιεί και θα προωθεί αυτό που αποκαλούμε «κακό».
Ας ξεκαθαρίσουμε κάτι: Η πολιτική ουδετερότητας της Βικιπαίδειας ασφαλώς δεν δηλώνει ούτε υπονοεί ότι οφείλουμε «να παραχωρούμε ίσο κύρος» σε απόψεις τής μειονότητας. Δηλώνει ωστόσο ότι δεν πρέπει να παίρνουμε θέση απέναντί τους με την ιδιότητά μας ως εγκυκλοπαιδιστών. Αυτό, όμως, δεν μας αποτρέπει από το να περιγράψουμε τις απόψεις τής πλειονότητας ως τέτοιες, να εξηγήσουμε δίκαια τα ισχυρά επιχειρήματα κατά των ψευδοεπιστημονικών θεωριών, να εκφράσουμε την ισχυρή ηθική αποστροφή που πολλοί νιώθουν σε σχέση με ορισμένες ηθικώς αποκρουστικές απόψεις και ούτω καθεξής.
See this humorous illustration of the "equal validity" issue.
[Επεξεργασία] Ελληνική οπτική γωνία
Η Ελληνική Βικιπαίδεια φαίνεται να έχει ελληνική οπτική γωνία. Έρχεται κάτι τέτοιο σε αντίθεση με την ουδετερότητα;
Ναι, κάτι τέτοιο ισχύει, ειδικά όταν έχουμε να κάνουμε με άρθρα που απαιτούν "παγκόσμια" οπτική γωνία. Η παρουσία άρθρων γραμμένων από ελληνική οπτική γωνία αντανακλά το γεγονός πως υπάρχουν περισσότεροι πολίτες από αυτή την χώρα που ασχολούνται με το παρόν εγχείρημα. Αυτό είναι ένα πρόβλημα που πάντα υπάρχει και θα πρέπει να διορθωθεί με την προσπάθεια όλων των χρηστών, στο να βελτιωθούν τα άρθρα αφαιρώντας οποιοδήποτε παράδειγμα πολιτισμικής μεροληψίας όπου την συναντούν. Αυτό δεν είναι πρόβλημα μόνο στην Ελληνική Βικιπαίδεια. Η Αγγλική Βικιπαίδεια μπορεί να παρουσιάζει Βρετανική/Αμερικανική μεροληψία, η Γαλλική Βικιπαίδεια να παρουσιάζει Γαλλική μεροληψία κλπ.
[Επεξεργασία] Η έλλειψη ουδετερότητας ως δικαιολογία διαγραφής
Η πολιτική ουδετερότητας χρησιμοποιείται σε κάποιες περιπτώσεις ως μία δικαιολογία για τη διαγραφή κειμένων που εκλαμβάνονται ως προκατειλημμένα. Αυτό δεν είναι πρόβλημα;
Σε πολλές περιπτώσεις, ναι. Πολλοί χρήστες πιστεύουν ότι το γεγονός πως κάποιο κείμενο είναι προκατειλημμένο ή υποκειμενικό δεν είναι αρκετό από μόνο του για να διαγραφεί απευθείας το κείμενο. Αν περιέχει έγκυρες πληροφορίες, το κείμενο μπορεί απλά να τροποποιηθεί κατάλληλα.
Ορισμένες φορές είναι δύσκολο να καθοριστεί αν ένας ισχυρισμός είναι αληθής ή χρήσιμος, ειδικά αν λίγοι χρήστες έχουν γνώση του θέματος. Σε αυτή την περίπτωση είναι καλή ιδέα να διατυπώνονται ενστάσεις στη σελίδα συζήτησης. Αν κάποιος έχει λόγους να πιστεύει ότι ο συντάκτης ενός υποκειμενικού κειμένου δεν πρόκειται να ευαισθητοποιηθεί και να το τροποποιήσει, τότε μπορεί να μεταφερθεί στη σελίδα συζήτησης (χωρίς να διαγραφεί οριστικά). Αυτή η πρακτική θα πρέπει να ακολουθείται μόνο ως έσχατη λύση, ποτέ ως τρόπος τιμωρίας του συντάκτη που έγραψε κάτι υποκειμενικό.
[Επεξεργασία] Αντιμετώπιση μεροληπτικών χρηστών
Συμφωνώ με την πολιτική αμεροληψίας, υπάρχουν όμως εδώ ορισμένοι που φαίνονται εξ ολοκλήρου και αμετάκλητα μεροληπτικοί. Χρειάζεται να ανατρέχω και να ξεκαθαρίζω όσα γράφουν. Τι μπορώ να κάνω;
Αν δεν πρόκειται για κάτι κατάφωρα συγκλονιστικό, το καλύτερο ίσως είναι να επισημάνουμε το πρόβλημα δημοσίως, υποδεικνύοντας στους δράστες την παρούσα σελίδα (αλλά ευγενικά ― πιάνει κανείς περισσότερες μύγες με το μέλι…) και ζητώντας βοήθεια από άλλους. Δείτε την ενότητα Επίλυση διαφορών για περισσότερες ιδέες. Ασφαλώς θα υπάρχει ένα σημείο πέραν του οποίου η μέριμνά μας για ένα εξ ολοκλήρου ανοικτό εγχείρημα υπερφαλαγγίζεται από τη μέριμνα της συντριπτικής πλειονότητας των χρηστών να είναι σε θέση να εργάζονται χωρίς τη συνεχή υποχρέωση να διορθώνουν τις παρεμβάσεις εκείνων που δεν σέβονται την πολιτική μας.
[Επεξεργασία] Αποφυγή συνεχών αντιλογιών
Πώς μπορούμε να αποφεύγουμε τον συνεχή και ατελείωτο πόλεμο σχετικά με ζητήματα ουδετερότητας;
Ο καλύτερος τρόπος αποφυγής τής πολεμικής σχετικά με τη μεροληψία είναι να θυμόμαστε ότι όλοι εδώ είμαστε λογικά ευφυείς, έλλογοι άνθρωποι, ειδάλλως δεν θα καταπιανόμαστε με αυτό το έργο ούτε θα μεριμνούσαμε τόσο για αυτό. Πρέπει να θέσουμε στόχο μας να κατανοούμε την οπτική γωνία των άλλων και να εργαζόμαστε σκληρά, προκειμένου να διασφαλίζουμε ότι αυτή η άλλη οπτική γωνία εκπροσωπείται δίκαια. Όταν ανακύπτει αντιλογία σχετικά με το τι πρέπει να αναφέρει ένα άρθρο ή τι είναι αληθινό, δεν πρέπει να υιοθετούμε στάση εναντιουμένου· ας προσπαθήσουμε σκληρά να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να αναρωτηθούμε: «Πώς το συγκεκριμένο αντιλεγόμενο θέμα μπορεί να αναδειχθεί δίκαια;» Η ερώτηση πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε φορά που διατυπώνεται ένα νέο αμφιλεγόμενο σημείο. Δεν είναι έργο μας να επεξεργαστούμε τη Βικιπαίδεια, ούτως ώστε να αντανακλά τις προσωπικές, ιδιοσυγκρατικές απόψεις μας και κατόπιν να υπερασπιστούμε αυτή την επεξεργασία προς όλα τα μέτωπα· έργο μας είναι να συνεργαστούμε, κυρίως προσθέτοντας νέο υλικό, αλλά επίσης, όταν χρειάζεται, δεχόμενοι μια συμβιβαστική λύση σχετικά με τον τρόπο περιγραφής ενός αντιλεγόμενου θέματος, ώστε η περιγραφή αυτή να είναι δίκαιη προς όλες τις πλευρές.
[Επεξεργασία] Κάνοντας τις απαραίτητες υποθέσεις
Πώς θα σας φαινόταν η περίπτωση όπου, για να γραφτεί κάποιο από μια μακρά σειρά άρθρων γενικού θέματος, θα πρέπει να κάνουμε κάποιες αμφισβητούμενες υποθέσεις; Είναι η περίπτωση, π.χ., του άρθρου για την εξέλιξη. Σίγουρα δε θα πρέπει να μπερδέψουμε τη διαμάχη "εξέλιξη εναντίον δημιουργίας" σε κάθε τέτοια σελίδα;
Όχι, σίγουρα όχι. Πραγματικά δεν υπάρχουν θέματα που θα μπορούσαν να προχωρήσουν χωρίς την πραγματοποίηση τέτοιων υποθέσεων που κάποιος μπορεί να θεωρήσει αμφισβητούμενες. Αυτό είναι αλήθεια όχι μόνο για την εξελικτική βιολογία, αλλά επίσης για τη φιλοσοφία, την ιστορία, τη φυσική κ.τ.λ.
Είναι δύσκολο να παρατάξεις γενικές αρχές με τις οποίες θα καθοδηγούνται συγκεκριμένες περιπτώσεις, αλλά μπορεί να βοηθήσει το παρακάτω: δεν υπάρχει πιθανώς καλός λόγος να συζητηθούν κάποιες υποθέσεις σε μια δεδομένη σελίδα, αν μία υπόθεση έχει συζητηθεί σε βάθος σε άλλη σελίδα. Κάποια περίληψη ή διακριτική υπόδειξη μπορεί ωστόσο να είναι κατάλληλη. Π.χ. σε ένα άρθρο για την εξελικτική ανάπτυξη των αλόγων, θα μπορούσε να υπάρχει μία σύντομη πρόταση για το γεγονός ότι κάποιοι δημιουργιστές δεν πιστεύουν ότι τα άλογα (ή οποιαδήποτε άλλα ζώα) έχουν υποβληθεί σε κάποια εξέλιξη, και παραπομπή του αναγνώστη στο σχετικό άρθρο. Αν υπάρχει πολλή συγκεκριμένη επιχειρηματολογία για κάποιο ιδιαίτερο στοιχείο, θα μπορούσε να τοποθετηθεί σε μία ξεχωριστή δική του σελίδα.
[Επεξεργασία] Aντιρρήσεις στην πολιτική του "γραψίματος για τον εχθρό"
Δεν έχω πειστεί από αυτά που λέτε σχετικά με το να γράφεις για έναν εχθρό. Δεν θέλω να γράφω για τους εχθρούς. Οι περισσότεροι απ' αυτούς βασίζονται στο να παρουσιάζουν σαν γεγονότα και δεδομένα πράγματα τα οποία είναι αποδεδειγμένα ψέμματα. Υποστηρίζετε ότι, για να είμαι ουδέτερος γράφοντας ένα άρθρο, πρέπει να πω ψέμματα, για να αναδείξω την θέση με την οποία διαφωνώ;
Αυτή είναι μια παρανόηση σχετικά με το τι λέει η πολιτική ουδετερότητας. Εσείς δεν ισχυρίζεστε τίποτα, πέραν του ότι λέτε, "Ο Τάδε ισχυρίζεται ότι ____________, και επομένως, ___________." Αυτό μπορεί να γίνει αντικειμενικά και έντιμα, χωρίς τύψεις συνειδήσεως, επειδή αποδίδετε τον ισχυρισμό σε κάποιον άλλο. Αξίζει να παρατηρήσουμε εδώ ότι οι λόγιοι και οι ειδικοί είναι εξασκημένοι σ' αυτό, έτσι ώστε ακόμη κι όταν προσπαθούν να αποδείξουν μια θέση, συμπεριλαμβάνουν και τα αντεπιχειρήματα, ούτως ώστε να μπορούν να εξηγήσουν για ποιο λόγο τα αντεπιχειρήματα αποτυγχάνουν.
Αυτό μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά ευαίσθητο ζήτημα, και ένας μεγάλος αριθμός ατόμων μπορεί ειλικρινά να μην κατορθώνουν να διακρίνουν την προκατάληψη που περικλείεται σε έναν δημοφιλή όρο, απλώς και μόνο επειδή είναι εκείνος που χρησιμοποιείται κατά κόρον. Αλλά θα πρέπει να γίνει γρήγορα αντιληπτό ότι η Βικιπαίδεια είναι ένα ιδιαιτέρως διεθνιστικό εγχείρημα, και οι συντάκτες της εκφράζουν πολλές διαφορετικές οπτικές γωνίες. Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι αυτό το επίπεδο αντικειμενικότητας είναι μάλλον κάτι το καινοφανές για τον περισσότερο κόσμο, και οι διαμάχες σχετικά με τους πιο κατάλληλους όρους μπορεί απλά να εξαρτώνται από την ισορροπία μεταξύ απόψεων.
[Επεξεργασία] Άλλες ενστάσεις
Έχω και κάποιες άλλες ενστάσεις. Πού πρέπει να τις ρωτήσω?
Πριν ρωτήσετε, παρακαλούμε ξαναδείτε τους παρακάτω συνδέσμους . Πολλά θέματα γύρω από την πολιτική της ουδετερότητας έχουν ήδη καλυφθεί πολύ εκτεταμένα. Αν έχετε να κάνετε κάποια νέα συνεισφορά στη διαμάχη, μπορείτε να προσπαθήστε στη Talk:Neutral point of view, ή αναφέρτε το στη λίστα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου Wikipedia-l
[Επεξεργασία] Άλλες πηγές
- NPOV tutorial
- Examples
- Examples Debate
- Understand Bias
- List of controversial issues
- Words to avoid
- meta:Positive tone
- Wikipedia:Guidelines for controversial articles
- Wikipedia:Avoid weasel terms
- Template:NPOV - {{NPOV}} πρότυπο αμφισβήτησης της ουδετερότητας
- WikiProject Countering Systemic Bias
[Επεξεργασία] Εξωτερικοί σύνδεσμοι
- AssumeGoodFaith and
- NeutralPointOfView, both on MeatballWiki.
- Blinded By Science: How ‘Balanced’ Coverage Lets the Scientific Fringe Hijack Reality - Chris Mooney, Columbia Journalism Review. Μία πολύτιμη προειδοποίηση για τους Βικιπαιδιστές για το πώς οι προσπάθειες εξισορρόπησης της κάλυψης ενός θέματος μπορεί να οδηγήσει σε προκατειλημμένες, ανακριβείς και παραπλανητικές αναφορές.
