Κρατήρας (αγγείο)
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Οι αρχαίοι Έλληνες έπιναν το κρασί τους αναμεμιγμένο με νερό, οίνο κεκραμμένο δηλαδή. Όσοι έπιναν τον οίνο άκρατο, σκέτο, ονομάζονταν ακρατοπότες, κάτι ανάλογο με το σημερινό μέθυσος. Ο κρατήρας ήταν το αγγείο στο οποίο αναμιγνυόταν το νερό και το κρασί και η λέξη προέρχεται από το κεράννυμι, που σημαίνει αναμιγνύω.
[Επεξεργασία] Τυπολογία
Ο Κρατήρας έχει συνήθως στρογγυλό σώμα, ευρύ στόμιο, βαριά βάση και λαβές αμφίπλευρα. Γενικά ταξινομείται σε τέσσερις τύπους, από το σχήμα του σώματος ή των λαβών. Ο ελικοειδής κρατήρας φέρει λαβές αμφίπλευρα στη μορφή έλικας. Ο κιονοειδής κρατήρας φέρει λαβές σε κιονοειδές σχήμα και ο καλυκόσχημος κρατήρας σώμα σε μορφή κάλυκα. Ο κωδωνόσχημος κρατήρας έχει σώμα σε σχήμα ανεστραμμένου κωδωνα. Στην πρώιμη περίοδο του μελανόμορφου ρυθμού επινοήθηκε ο σκυφοειδής κρατήρας, με σώμα σε μορφή κύπελλου, επιπωμάτιο και ψηλό στήριγμα.
[Επεξεργασία] Είδη
- Ελικοειδής κρατήρ
Στρογγυλό σώμα, διακριτός λαιμός, βαρύ στήριγμα και δύο λαβές στη μορφή σπειροειδούς που εκτείνονται από τον ώμο του αγγείου έως τα χείλη. Το σχήμα εισήχθη περί το 575 π.Χ., αν και τα μελανόμορφα δείγματα είναι σπάνια και αναπτύχθηκε μετά το τέλος του 6ου π.Χ. αι. Τον συγκεκριμένο τύπο προτιμούσαν τα εργαστήρια της Απουλίας, ελληνικής αποικίας στην Νότιο Ιταλία.
Η μορφή έγινε λεπτότερη με το πέρασμα του χρόνου και Γοργόνεια, προσωπεία της Μέδουσας, διακοσμούσαν τις έλικες των λαβών στην Απουλία. Η διακοσμητική σκηνή κάλυπτε το σώμα του αγγείου αμφίπλευρα και ενίοτε και τον λαιμό. Ο διάκοσμος συμπληρωνόταν με ανθέμια. Το σύνηθες ύψος του αγγείου ήταν τα 70 εκ, αν και στα εργαστήρια της Απουλίας κατασκευάζονταν αγγεία αυτού του τύπου ύψους 1 μ.
- Κιονωτὀς κρατήρ
Ο συγκεκριμένος τύπος διακρίνεται για το στρογγυλό σώμα, τον διακριτό λαιμό με στιβαρό στόμιο και χείλος και βαρύ στήριγμα. Κάθε λαβή αποτελείται από ένα ζεύγος κυλινδρικών μίσχων που καταλήγουν σε οριζόντιο μέλος, ενωμένο στο χείλος. Αυτή η μορφή πέρασε στην παραγωγή από το πρώτο μισό του 6ου αιώνα π.Χ. και διατηρήθηκε μέχρι το τρίτο τέταρτο του 5ου αι. π.Χ., οπότε και έχασε τη δημοτικότητά του. Η διακοσμητική σκηνή αναπτύσσεται συνήθως στο σώμα. Το χείλος φέρει ενίοτε μελανόμορφη θηριομορφική ζωφόρο. Ο διάκοσμος είναι απλός και στον λαιμό διακρίνονται καλυκοειδή μοτίβα. Το σύνηθες ύψος του συγκεκριμένου τύπου είναι τα 40-50 εκ.
- Καλυκόσχημος κρατήρ
Βαθύ σώμα με το κατώτερο τμήμα του κυρτό, και το ανώτερο ελαφρώς κοίλο. Φέρει βαρύ στήριγμα και λαβές τοποθετημένες στην κορυφή του κατώτερου τμήματος, που κυρτώνονται προς τα πάνω.
Το πρώτο δείγμα αυτού του τύπου αγγείου ανήκει πιθανώς στον Εξηκία περί το 530 π.Χ. Στην εποχή ανάπτυξης της ερυθρόμορφης τεχνικής, το σχήμα προτιμήθηκε πιθανώς εξαιτίας της αδιάκοπης περιμετρικής απεικονιστικής δυνατότητας. Ο διάκοσμος της ζωφόρου απαντάται στο άνω τμήμα του κορμού και δεν διακόπτεται. Το κατώτερο τμήμα είναι διακοσμημένο συνήθως με ανθέμια και το ύψος ποικίλλει από 40-50 εκ., και πάνω από 60 εκ. στην ύστερη ερυθρόμορφη περίοδο.
- Κωδωνόσχημος κρατήρ
Ο συγκεκριμένος τύπος αγγείου έχει κωδωνόσχημο σώμα με καμπύλες λαβές, που τοποθετούνται ψηλά στο σώμα και κάμπτονται ελαφρώς πρός τα πάνω και βαρύ στήριγμα. Κάποια πρώιμα δείγματα δεν έχους καμπύλες λαβές αλλά αυτιά. Ο συγκεκριμένος τύπος εισήχθη μετά από την έναρξη της ερυθρόμορφης τεχνικής και προτιμήθηκε ιδιαίτερα μετά από τα μέσα του πέμπτου π.Χ αιώνα. Η διακοσμητική σκηνή αποτυπώνται στο σώμα και η διακόσμηση είναι πολύ απλή. Το ύψος ποικίλλει από 40-50 εκ.
- Σκυφοειδής κρατήρ
Το σώμα του συγκεκριμένου τύπου είναι στρογγυλό κύπελλο με μικρές λαβές, κωνικό επιπωμάτιο με ψηλό εξόγκωμα και ψηλή βάση. Αυτή η μορφή προτιμήθηκε μόνο στην πρόωρη μελανόμορφη περίοδο. Το επιπωμάτιο (κάλυμμα), το σώμα και η βάση είναι διακοσμημένη και συνήθως προτιμούνται ζωφόροι με θηριομορφικές παραστάσεις. Το σύνηθες ύψος του συγκεκριμένου τύπου είναι το 1 μ.
