Κολεόπτερα
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
| Κολεόπτερα | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 |
||||||||
| Συστηματική Ταξινόμηση | ||||||||
|
||||||||
| Υποδιαίρεσεις της τάξης | ||||||||
|
||||||||
| Επιστημονική ονομασία | ||||||||
| Coleoptera |
Τα κολεόπτερα είναι η πιο μεγάλη τάξη στη κλάση των εντόμων. Είναι γνωστά περίπου 300 000 διάφορα είδη. Στη Ευρώπη βρίσκονται περίπου 20 000 είδη κολεοπτέρων.
Πίνακας περιεχομένων |
[Επεξεργασία] Δομή
Αφού τα κολεόπτερα είναι έντομα, έχουν και τα χαρακτηριστικά των εντόμων. Ιδιαίτερα έχουν εξωσκελετό, έξι πόδια, και το ίδιο πεπτικό και αναπνευστικό σύστημα σαν αυτά. Το νευρικό σύστημα μόνο στη προνύμφη έχει τη χαρακτηριστική φόρμα των εντόμων, στο ενήλικο κολεόπτερο τα γάγγλια της κοιλιάς συσσωρεύονται στο θώρακα. Τα κολεόπτερα ξεχωρίζουν όμως από τα άλλα έντομα στα ακόλουθα χαρακτηριστικά.
- Το πρώτο ζευγάρι των φτερών (τα ελύτρα) είναι σκληρό. Δεν χρησιμοποιείται για το πέταγμα, αλλά για να προστατεύει το πισινό σόμα και το δεύτερο ζευγάρι φτερών. Γι`αυτό το όνομα κολεόπτερα. Τα πισινά φτερά συνήθως είναι διπλωμένα κάτω από τα πρώτο, και ξεδιπλώνονται μόνο για το πέταγμα.
- Τα στοματικά μόρια είναι για κόψιμο και μάσημα της τροφής (μασητικού τύπου). Ονομάζονται σε αναλογία με τα ανθρώπινα μέρη, είναι όμως πιο πολύπλοκα. Το πάνω χείλος είναι μια πλάκα απο χιτίνη, που δεν κινείται. Το κάτω χείλος με τη γλώσσα και τις παραγλώσσες είναι σύνθετα και έχουν πολυμερές παραρτήματα, που μπορούν να είναι προσακτρίδας ή να βοηθούν στο μάσιμα. Μεταξύ απο τα χείλη έχει δυο ζευγάρια απο σαγόνια, που μπορούν να έχουν άλλα παραρτήματα (βλέπεται C,E,F στη α εικόνα).
- Δεν έχουν κέρκοι, δηλαδή παραρτήματα στη κοιλία.
- Τα γεννητικά όργανα βρίσκονται ολόκληρα μέσα στο σόμα.
- Τα τρία μέρη του σώματος των κολεοπτέρων δεν αντιστοιχεί τελείως στα τρία μέρη των εντόμων (κεφαλή, θώρακα και κοιλία). Το μεσαίο μέρος δηλαδή αποτελείται μόνο από τον πρώτο θωριακικό δακτύλιο, τον προθώρακα, ενώ το δεύτερο και τρίτο δακτύλιο ενώνεται με τη κοιλία.
- Για τη μεταμόρφωση βλέπετε το επόμενο κεφαλαίο.
Τα πόδια των εντόμων αποτελούνται απο 5 μέρη, το ισχίο, τον τροχαντήρα (G a b), τον μηρό (G c), την κνήμη (G d) και τον τάρσο (G e), που συνήθως αποτελείται απο τρία μέχρι πέντε ταρσομέρους. Πολλές φορές όμως είναι πολύ δύσκολο για να τους μετρήσει κανείς, γιατί μπορεί ένας μικρούτσικος ταρσομέρος να κρύβεται στους αγκώνες ενός μεγάλου. Εκπληρώνοντας τον σκοπό τους, τα πόδια διαμορφώνονται αρκετά. Στη α εικόνα το G είναι για τρέξιμο, το H για κολύμπι και το J για πήδημα. Έχει και για σκάψιμο και άλλα.
Οι κεραίες επίσης δείχνουν μια μεγάλη ποικιλία. Στην α εικόνα βλέπεται μόνο λίγο απο αυτήν. Στο σχήμα K b δείχνεται μια κεραία απο τη οικογένεια των Curculionidae, το σχήμα K f των Scarabaeidae. Οι κεραίες έχουν 5 - 12 άρθρα, δεν είναι όμως εύκολα να μετρηθούν, λ. χ. στο σχήμα K h τα τελευταία τρία άρθρα βρίσκονται τυλιγμένα το ένα μέσα στον άλλο. Υπάρχουν επίσης κολεόπτερα, που στη σύζευξη το αρσενικό κρατάει το θηλυκό με τις κεραίες.
[Επεξεργασία] Εξέλιξη
Τα κολεόπτερα ανήκουν στα έντομα με τελεία μεταμόρφωση, δηλαδη γεννούν αυγά από όπου βγαίνουν οι προνύμφες, που δεν ομοιάζουν με το σκαθάρι, που γίνεται απο τη πλαγγόνα.
Οι προνύμφες διαφόρων οικογενειών μπορούν να διαφέρουν πολύ μεταξύ τους . Στη β εικόνα απεικονίζονται μερικές από αυτές. Στη πάνω σειρά: (4)Staphylinidae (1)Cicindelidae (6)Nitiduliedae
β σειρά: (3)Silphide (2)Carabidae (7)Dermestidae
γ σειρά: (8)Scarabaeidae (3)Dytiscidae (9)Buprestidae
δ σειρά: (10)Elateridae (11)Cantharidae (12)Cleridae
ε σειρά: (14)Tenebrionidae (13)Ptinidae (15)Curculionidae (16)Bostrychidae
κάτω σειρά: (17)Cerambycidae (18)Chrysomellidae (20)Cassididae (21)Coccinellidae (19)Chrysomelidae
Σε μερικά κολεόπτερα υπάρχει το παράξενο φαινόμενο της υπερμεταμόρφωσης. Έχουν δηλαδή περισσότερα απο μία μορφή proνύμφης. Λ. χ. στο γένος Meloe απο το αυγό εκκολάπτεται μια προνύμφη, που μοιάζει λιγάκι με το 4 στη β εικόνα. Αυτή σκαρφαλώνει σε λουλούδι και αρπάζει το πόδι απο μια μέλισσα. Έτσι φτάνει στη κυψέλη. Εκεί με τη έκδυση γίνεται μια προνύμφη, που μοιάζει λιγάκι με το 15 στη β εικόνα και που τρώει το μέλι. Με τη επόμενη έκδυση πάλι αλλάζει τη μορφή της. Απο τη πλαγγόνα βγαίνει το ακμαίο, που βλέπεται στη γ εικόνα.
Ο κύκλος ζωής συνήθως είναι ένας χρόνος. Υπάρχουν βέβαια και άλλες περιπτώσεις. Στα Carabaeidae πολλές φορές η προνύμφες ζουν μόνο μερικές μήνες, το ακμαίο όμως μερικά χρόνια. Αντίθετα ο Hylotrupes bajulus με κακές συνθήκες χρειάζεται μέχρι 12 χρόνια σαν προνύμφη ως που να βγει το ενήλικο, που ζει μόνο λίγες μέρες. Υπάρχουν άλλα κολεόπτερα, που σε ένα χρόνο έχουν μερικές γενιές.
[Επεξεργασία] Η συμπεριφορά
Η συμπεριφορά των κολεοπτέρων διορίζεται απο ένστικτα. Αυτό σημαίνει, πως σε μια συγκεκριμένο κατάσταση δεν μπορούν να αποφασίζουν, τι θα κάνουν, αλλά το κάνουν αυτόματο. Έτσι απο μόνο τους ξέρουν, τι μπορούν να φάνε, πως να ψάχνουν την τροφή τους, πως να βρουν το ταίρι του, που να βάλουν τα αυγά κτλ.. Μ'αυτό το τρόπο η συμπεριφορά μπρορεί να είναι πολύ σοφιστική. Ενώ συνήθως τα αυγά μόνο αποθέτονται σε κατάλληλο τόπο, ο Hydrous piceus που ζει στο νερό, κατασκευάζει ένα βαράκι, που το κολλάει κάτω απο ένα φύλο στο νερό. Το βαράκι έχει προέκταση στον αέρα σαν καπνοδόχο, έτσι ασφαλίζεται προστασία και αέρα στα αυγά, που τοποθετούνται στο βαράκι. Επίσης πολύ σοφιστικός είναι ο τρόπος, πως ο Scarabaeus εξασφαλίζει καλές συνθήκες για τη ανάπτυξη των προνυμφών, κατασκευάζοντας και καταχωνιάζωντας μια μικρή μπάλα απο κοπριά. Έχει πολλά άλλα παραδείγματα για τη φροντίδα των νεοσσών, μέχρι οι γονείς να τρέφουν τα παιδιά τους απο στόμα σε στόμα (Necrophorus sp.).
[Επεξεργασία] Πού υπάρχουν κολεόπτερα
Όπου υπάρχει ζωή, υπάρχουν επίσης κολεόπτερα, και στις ερημιές. Υπάρχει μια σχέση μεταξύ τη ταξινομία των κολεοπτέρων και τους βιότοπους, όπου ζουν. Έτσι οι νύμφες των Cerambycidae ζουν στο ξύλο, τα Dermestidae τρέφονται απο δέρματα και κόκαλα, τα περισσότερα Carabaeidae ζουν στο έδαφος, κυνηγώντασ άλλα ζώα, πολλά Curculionidae αναπτύσσονται στα φρούτα, μεγάλο μέρος όμως στις ρίζες των φυτών. Τα κοπρόφαγα κολεόπτερα σχηματίζουν μία υποεικογένεια των Scarabaidae και λοιπά. Βέβαια πάντοτε έχει και εξαίρεση.
[Επεξεργασία] Κολεόπτερα και Άνθρωποι
Αφού κολεόπτερα έχει παντού, πάρα πολλές φορές ζουν σε ανταγωνισμό με τον άνθρωπο. Φάνε τα φύλλα των πατατών και έτσι καταστρέφουν τη συγκομιδή, ξετρυπώνουν τα ξύλα του μαραγκού, καταστρέφουν στις αποθήκες το βαμβάκι, το μαλλί, το καπνό, το σιτάρι. Με άλλα λόγια, βλάπτουν τον άνθρωπο χίλιες φορές. Γι'αυτό οι άνθρωποι πολεμώντας τους, πολλές φορές ξεχνάνε τρία πράγματα
- Τα κολεόπτερα γίνονται βλαβερά μόνο, γιατί ο άνθρωπος παράγει τη τροφή τους σε μεγάλες ποσότητες.
- Υπάρχουν πολλά ωφέλημα κολεόπτερα, που με τη σειρά τους βοηθούν να μειώνουν τα βλαβερά. Το πιο γνωστό είναι Calosoma.
- Με τη καταπολέμηση των βλαβερών εντόμων καταστρέφονται και τα άλλα, και μετά τα βλαβερά ξαναέρχονται πιο γρήγορα και πιο αποτελεσματικά, ενώ αλλιώς λόγο των φυσικών εχθρών τους θα ήταν καταπολεμηθεί για πολλά χρόνια.
Όλο δυνατότερα γίνεται η άποψη, πως ο άνθρωπος πρέπει να προστατεύει όλα τα ζώα, όχι μόνο απο νοσταλγικούς η φιλοσοφικούς λόγους, αλλά γιατί αλλιώς πάρα πολλά είδη θα εξαφανιστούν, και το οικοσύστημα όσο περισσότερα είδη περιέχει, τόσο πιο σταθερό είναι.
[Επεξεργασία] Το σύστημα
Στο σύστημα και στην ονομασία των κολεοπτέρων δυστυχώς γίνονται πολλές φορές αλλαγές. Η επίκαιρη φόρμα μπορεί να βρεθεί στη Fauna Europaea. Εκεί αναφέρονται περίπου 140 οικογένειες. Δεν ωφελεί όμως να τους αναφέρω όλες εδώ. Υπάρχουν τέσσερις υποτάξεις. Όλες οι τέσσερις υπήρχαν πια πριν απο 240 εκατομμύρια χρόνια και εξελίχτηκαν απο τα λεγόμενα προτοκολεόπτερα, που εμφανίστηκαν πια πριν απο 250 εκατομμύρια χρόνια και που εξαφανίστηκαν με την εμφάνιση των σημερινών υποτάξεων. Δηλαδή τα προτοκολεόπτερα επιζούσαν 10 εκατομμύρια χρόνια, ενώ απολιθώματα ανθρωπιδών (Hominidae) έχουν μια ηλικία μόνο περίπου 3 εκατομμυρίων χρονών. Οι σημερινές τέσσερις υποτάξεις είναι:
- Τα Archostemmata. Περιέχουν μόνο 4 οικογένειες και είναι σχετιζόμενο με τα πιό παλιά κολεόπτερα.
- Τα Myxophaga επίσης είναι μικρή υποτάξη με μόνο 4 οικογένειες και λιγότερα απο 100 είδη. Είναι όλα μικρά και ζουν σε υγρούς τόπους κοντά στο νερό.
- Τα Adephaga τις περισσότερες φορές είναι αρπακτικά. Περιλαμβάνουν 9 οικογένειες με περίπου 40 000 είδη.
- Το πλήθος των κολεοπτέρων ανήκει στη υποτάξη των Polyphaga με 149 οικογένειες και 300 000 είδη. Αυτά συνήθως είναι φυτοφάγα.
[Επεξεργασία] Παραδείγματα
Αναφέρονται κατά οικογένεια τα κολεόπτερα, απο οποία μπορείτε να βρείτε ένα άρθρο στη Βικιπαιδία.
- Οι Cicindelidae θεωρούνται ή οικογένεια ή υποοικογένεια των Carabidae. Kυνηγούν μύγες και άλλα μικρά έντομα.
[Επεξεργασία] Πηγές
- Adolf Horion: Käferkunde für Naturfreunde. Vittorio Klostermann, Frankfurt am Main 1949
- Freude-Harde-Lose Die Käfer Mitteleuropas Band I, Goecke&Evers. Krefeld 1965, Germany
- Svatopluk Bílý:Coléoptères, Adaption française Verlag Gründ 1990; ISBN 2-7000-1824-9
- Grzimek's Animal Life Encyclopedia Vol. 3 Thomson Gale ISBN 0-7876-5779-4
