Ανδρέας Παπανδρέου

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Ανδρέας Γ. Παπανδρέου
Αξίωμα:	Πρωθυπουργός της Ελλάδας
Περίοδοι εξουσίας:	1981 – 1989 1993 – 1996
Προκάτοχοι:	Γεώργιος Ράλλης, Κωνσταντίνος Μητσοτάκης
Διάδοχοι:	Τζανής Τζαννετάκης, Κωνσταντίνος Σημίτης
Ημερομηνία Γέννησης:	5 Φεβρουαρίου, 1919
Τόπος Γέννησης:	Χίος
Πολιτικό Κόμμα:	Ένωση Κέντρου, Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα
Ημερομηνία Θανάτου:	26 Ιουνίου 1996
Τόπος Θανάτου:	Εκάλη, Ελλάδα
.

Ο Ανδρέας Γ. Παπανδρέου (5 Φεβρουαρίου 1919 – 23 Ιουνίου 1996) ήταν έλληνας πολιτικός, πρόεδρος και ιδρυτής του ΠΑΚ και αργότερα του ΠΑ.ΣΟ.Κ., του οποίου η ιδρυτική διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη συμπυκνώνεται στο τρίπτυχο «Εθνική Ανεξαρτησία - Λαϊκή Κυριαρχία - Κοινωνική Απελευθέρωση». Διατέλεσε πρωθυπουργός τις περιόδους 1981-1989 και 1993-1996. Ήταν γιος του επίσης πρώην πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου, ο οποίος ήταν γνωστός και ως «Γέρος της Δημοκρατίας». Μητέρα του ήταν η Σοφία Μινέικο.

Πίνακας περιεχομένων 1 Η ακαδημαϊκή και πολιτική του δράση ως τη Μεταπολίτευση 2 Η ίδρυση του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος 3 1981 η ώρα της «Αλλαγής» 4 Εσωτερική πολιτική 4.1 Οικονομία 5 Ευρωπαϊκή πολιτική 6 Διεθνής παρουσία - Πολιτικές πρωτοβουλίες 7 Το σκάνδαλο Κοσκωτά και η πτώση της κυβέρνησης 8 Η επιστροφή στην εξουσία και το τέλος 9 Παραπομπές και σημειώσεις 10 Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία] Η ακαδημαϊκή και πολιτική του δράση ως τη Μεταπολίτευση

Γεννήθηκε στην Χίο όταν ο πατέρας του υπηρετούσε εκεί ως Νομάρχης, αλλά ο Ανδρέας Παπανδρέου κρατούσε στενούς δεσμούς με την Αχαΐα και το Καλέντζι, το χωριό του πατέρα του, ο οποίος εκλεγόταν συνεχώς βουλευτής Αχαΐας. Άρχισε να σπουδάζει στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, αλλά το 1941, μετά τη σύλληψή του από το καθεστώς Μεταξά, αναχώρησε για τις Η.Π.Α. όπου συνέχισε τις σπουδές του. Υπηρέτησε ως εθελοντής στο Ναυτικό των ΗΠΑ. Το 1943 έγινε υφηγητής στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, το 1947 επίκουρος και στη συνέχεια τακτικός καθηγητής του Πανεπιστημίου της Μινεσότα, του UCLA της Καλιφόρνια και άλλων Πανεπιστημίων. Παντρεύτηκε διαδοχικά με την Χριστίνα Ρασιά, μια ελληνοαμερικανίδα ψυχίατρο, την Μαργαρίτα Τσαντ (με την οποία απέκτησε 4 παιδιά, τον Γιώργο, τη Σοφία, τον Νίκο και τον Ανδρίκο) και τη Δήμητρα Λιάνη. Έχει και μια νόθα κόρη^[1],την Ανδρέα Νίμπλουμ^[2].

Επέστρεψε οικογενειακώς στην Ελλάδα το 1961, έπειτα από πρόταση του τότε πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή για να αναλάβει τη θέση του επικεφαλής του νεοσύστατου Κέντρου Οικονομικών Ερευνών και να εργασθεί ως σύμβουλος στην Τράπεζα της Ελλάδος.

Εκλέχτηκε βουλευτής για πρώτη φορά το 1964, με την Ένωση Κέντρου. Μετείχε στην κυβέρνηση του πατέρα του Γεωργίου Παπανδρέου, αρχικά ως υπουργός Προεδρίας και λίγο αργότερα ως αναπληρωτής υπουργός Συντονισμού. Παραιτήθηκε λίγο αργότερα μετά από πολλές πιέσεις άλλων τάσεων μέσα στο κόμμα και συσπείρωσε γύρω του τη λεγόμενη κεντροαριστερή πτέρυγα της Ένωσης Κέντρου. Στις 25 Απριλίου του 1965 γίνεται ξανά αναπληρωτής υπουργός Συντονισμού ενώ ένα μήνα αργότερα κατηγορήθηκε ως εμπνευστής και αρχηγός στη υπόθεση «ΑΣΠΙΔΑ».

Στο πραξικόπημα της 21ης Απριλίου του 1967, ο Ανδρέας Παπανδρέου συλλαμβάνεται και αφήνεται ελεύθερος μετά από πιέσεις των Ηνωμένων Πολιτειών^[3][4] τον Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου. Στις 16 Ιανουαρίου του 1968 φεύγει από την χώρα και ιδρύει το Πανελλήνιο Απελευθερωτικό Κίνημα (Π.Α.Κ.), στο οποίο συσπειρώνονται πολλά από τα σημερινά γνωστά στελέχη του ΠΑ.ΣΟ.Κ. Έδρα του Π.Α.Κ. ήταν αρχικά η πρωτεύουσα της Σουηδίας, Στοκχόλμη.

[Επεξεργασία] Η ίδρυση του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος

Ο Ανδρέας Παπανδρέου αντιμετώπισε αρχικά με πολύ δυσπιστία τη Μεταπολίτευση της 24ης Ιουλίου 1974 και είναι χαρακτηριστικό ότι έλαβε την απόφαση να επιστρέψει στην Ελλάδα μόλις στα μέσα Αυγούστου. Αμέσως όμως δραστηριοποιήθηκε με αποτέλεσμα μέσα σε λίγες μόνο εβδομάδες να είναι σε θέση να παρουσιάσει έναν εντελώς νέο πολιτικό φορέα. Στις 3 Σεπτεμβρίου του 1974, σε μία από τις αίθουσες του ξενοδοχείου «Kίνγκ Πάλας», ο Ανδρέας Παπανδρέου ανακοίνωσε την ίδρυση του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος με την γνωστή «Διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη» όπως έχει επικρατήσει να λέγεται από τότε. Η επιμέλεια της διακήρυξης είχε ανατεθεί από τον ίδιο τον Παπανδρέου στα ηγετικά στελέχη του Π.Α.Κ. Ιωάννη Ζαφειρόπουλο, σημερινό βουλευτή ν. Ηλείας, στον καθηγητή πανεπιστημίου Μανώλη Παπαθωμόπουλο και στον Δαμιανό Βασιλιάδη, ενώ ένα μεγάλο μέρος της διακήρυξης γράφτηκε από τον Κώστα Σημίτη. Η 3η Σεπτέμβρη σημάδεψε την πολιτική ιστορία της χώρας. Παρόντες στην ανακοίνωση της διακήρυξης ήταν στελέχη του ΠΑΚ, αγωνιστές διωχθέντες από τη χούντα, νεολαίοι από την εξέγερση του Πολυτεχνείου και νεολαίοι της Γενιάς του 1-1-4. Στην διακήρυξη αναγράφονταν οι λόγοι ίδρυσης και οι βασικές θέσεις του κινήματος.

[Επεξεργασία] 1981 η ώρα της «Αλλαγής»

Απόσπασμα προεκλογικής ομιλίας του Α. Παπανδρέου στο Πεδίον του Άρεως το 1981

Το 1981 ήταν η χρονιά που ο Ανδρέας Παπανδρέου κερδίζει της εκλογές από τον Γεώργιο Ράλλη και γίνεται για πρώτη φορά πρωθυπουργός της χώρας με ποσοστό 48%. Με συνθήματα όπως «Εδώ και τώρα αλλαγή» και «Η Ελλάδα στους Έλληνες» άλλάξε το μέχρι τότε πολιτικό σκηνικό και έφερε για πρώτη φορά στην χώρα σοσιαλιστική κυβέρνηση. Η επικοινωνία και η επαφή του με τα λαϊκά στρώματα ήταν άμεση για αυτό και ο λαός τον προσφωνούσε με το μικρό του όνομα «Ανδρέα».

[Επεξεργασία] Εσωτερική πολιτική

Ο Ανδρέας Παπανδρέου ανήκε στον τύπο των χαρισματικών ηγετών που έχουν την ικανότητα να διαγιγνώσκουν τις ζωτικότερες επιθυμίες της κοινής γνώμης και να τις εκφράζουν, χωρίς απαραίτητα να τις υλοποιούν. Το σύνθημα της «αλλαγής» συσπείρωσε γύρω από τον ίδιο και το κίνημά του ένα ευρύτατο φάσμα πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων που δεν εμφορούνταν πάντοτε από κοινές πεποιθήσεις. Θέτοντας ως βασικό άξονα της πολιτικής του το τρίπτυχο «Εθνική Ανεξαρτησία, Λαϊκή Κυριαρχία και Κοινωνική Απελευθέρωση» επιχείρησε στην εσωτερική πολιτική τομές οι οποίες, παρόλη τη ρητορική με τις οποίες τις επένδυε, δεν θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν σοσιαλιστικές.

Εργάστηκε για την εθνική συμφιλίωση, αναγνώρισε οριστικά την Εθνική Αντίσταση και τα δικαιώματα των αγωνιστών της στον αγώνα κατά των κατακτητών, κατήργησε τις γιορτές μίσους, τους φακέλους της ντροπής. Σκοπός αυτής της απόφασης ήταν εν μέρει και ο επαναπατρισμός πολλών Ελλήνων πολιτικών προσφύγων από την Εποχή του Εμφυλίου. Πίστευε στην ισότητα των 2 φύλων και έδωσε πολλά προνόμια στις γυναίκες, ενώ σε αυτόν οφείλεται και η σημερινή μορφή οργάνωσης των κομμάτων.

[Επεξεργασία] Οικονομία

Η πρώτη περίοδος διακυβέρνησης της χώρας από τον Ανδρέα Παπανδρέου είχε πολύ άσχημα οικονομικά αποτελέσματα, σε βαθμό που χαρακτηρίζεται την διεθνή οικονομική βιβλιογραφία που έχει ασχοληθεί με το θέμα ως η χαμένη δεκαετία ^[5]. Ο δημόσιος τομέας διογκώθηκε και η ιδιωτική πρωτοβουλία καταπνίχθηκε ^[6] με τεράστιο οικονομικό και κοινωνικό κόστος. Η ανεργία υπερδιπλασιάστηκε φτάνοντας το 6,6%. Στο κοινωνικό κόστος περιλαμβάνεται και ο υψηλός πληθωρισμός, που όμως δεν ξεπέρασε τα επίπεδα του 1980-1981, όταν είχε τιναχτεί στα ύψη λόγω της δεύτερης πετρελαϊκής κρίσης. Ο μέσος πληθωρισμός την δεκαετία του ‘70 ήταν 12%, ενώ τη δεκαετία του ‘80 ανήλθε στο 20%. Επίσης η χώρα είχε προβλήματα στο ισοζύγιο πληρωμών με συνακόλουθες διαδοχικές υποτιμήσεις της δραχμής ^[7].

Το χαρακτηριστικότερο και βαρύτερο όμως αποτέλεσμα της περιόδου ήταν στο ρυθμό αύξησης του εθνικού εισοδήματος. Έτσι, ενώ από το τέλος του εμφυλίου και μετά η Ελλάδα συνέκλινε ταχύτατα με τις ανεπτυγμένες χώρες της Δύσης, με μέση ετήσια ανάπτυξη που κυμαινόταν από 5 έως 7%, η διακυβέρνηση Παπανδρέου επιβράδυνε δραματικά την ανάπτυξη της χώρας, όχι μόνο ανακόπτοντας την σύγκλιση αλλά φέρνοντας μια πραγματική απόκλιση (συγκεκριμένα η μέση αύξηση του ελληνικού Α.Ε.Π. έπεσε από 5,5% την δεκαετία του ‘70 σε μόλις 1,5% τη δεκαετία του ‘80, ενώ σε χώρες όπως η Ισπανία η ανάπτυξη πήγε από το 3,6 στο 2,9%).

Στα γραφήματα δεξιά, υπάρχει μια ενδεικτική σύγκριση της ανάπτυξης στην Ελλάδα με εκείνη άλλων χωρών, με έτη βάσης το 1950 και 1980. Όπως είναι φτιαγμένα τα γραφήματα, όταν η καμπύλη μιας χώρας είναι υψηλότερη από μιας άλλης πλουσιότερης έχουμε σύγκλιση, αλλιώς απόκλιση. Βλέπει κανείς ότι από το 1965 περίπου η Ελλάδα ξεπερνάει ακόμα και την Γερμανία σε ρυθμούς ανάπτυξης.

Αντίθετα, με την άνοδο του Α. Παπανδρέου στην εξουσία η Ελλάδα μένει τελευταία, πίσω και από τις αρκετά πιο πλούσιες Η.Π.Α. Η κατάσταση βελτιώνεται λίγο το 1989, όταν πέφτει η κυβέρνηση ΠΑ.ΣΟ.Κ., και ακόμα περισσότερο το 1995-96, όταν ο Παπανδρέου αποσύρθηκε από την πολιτική. Ακόμα και τότε όμως ο ρυθμός ανάπτυξης δεν συγκρίνεται με την προ Παπανδρέου εποχή.

Η οικονομική αυτή αποτυχία συνέβη παρά το γεγονός (ή ίσως λόγω αυτού) ότι η κυβέρνηση Παπανδρέου έφερε μια σημαντική αύξηση στις δημόσιες δαπάνες (οι οποίες ως ποσοστό του Α.Ε.Π. ήταν 30% το 1980 και 50% το 1990)^[5]. Επίσης, το χρέος της χώρας ανέβηκε από 21% του Α.Ε.Π. το 1980 σε 80% του ΑΕΠ το 1990 (βλέπε σχετικά European Economy N. 64). Ιστορική έχει μείνει η φράση του Α. Παπανδρέου προεκλογικά το 1989, απευθυνόμενος στον υπουργό Οικονομικών Δημήτρη Τσοβόλα, «Τσοβόλα δώσ’ τα όλα», που συνοψίζει την οικονομική πολιτική της εποχής: υψηλές δημόσιες δαπάνες και για πολλούς μη διατηρήσιμες αυξήσεις σε μισθούς και συντάξεις, που τη δεύτερη τετραετία μόνο προσωρινά μπόρεσε να περιορίσει με πρόγραμμα λιτότητας που εφάρμοσε για ένα διάστημα ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας Κώστας Σημίτης.

Πολλοί θεωρούν ότι τα άσχημα οικονομικά αποτελέσματα είχαν σχέση με το άνοιγμα της ελληνικής οικονομίας λόγω της ένταξης της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, η οποία δεν συνδυάστηκε με τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις και δημοσιονομική πειθαρχία (χαρακτηριστική ήταν η φράση του Α. Παπανδρέου: «Δεν θα γίνουμε τα γκαρσόνια της Ευρώπης»). Συγκριτικά, οι άλλες μεσογειακές χώρες που εντάχθηκαν την ίδια περίπου εποχή (Ισπανία, Πορτογαλία 1986) αξιοποίησαν την πρόσβαση στην ευρωπαϊκή αγορά προσελκύοντας αυξημένες ξένες επενδύσεις, επένδυσαν στις μεταφορές, αύξησαν το ανθρώπινο κεφάλαιό τους με αποτέλεσμα να συγκλίνουν με τις πιο προηγμένες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έτσι το 1981 η Ελλάδα και η Ισπανία είχαν κατά κεφαλήν Α.Ε.Π. περίπου στο 70% του ευρωπαϊκού μέσου όρου και η Πορτογαλία κάτω από το 60%. Το 1990 η Ελλάδα είχε πέσει περίπου στο 60%, η Πορτογαλία είχε ανεβεί στο 61% και η Ισπανία είχε εκτιναχθεί σχεδόν στο 80%. ^[8]

[Επεξεργασία] Ευρωπαϊκή πολιτική

Ο Ανδρέας Παπανδρέου κατηγορήθηκε συχνά από τους πολιτικούς του αντιπάλους και για αντιευρωπαϊκή στάση και ότι με προεκλογικά συνθήματα που χρησιμοποίησε το 1981 ( «έξω από το ΝΑΤΟ», «έξω από την Ε.Ο.Κ.» ) είχε στόχο να ανακόψει την ευρωπαϊκή πορεία της χώρας και να την θέσει στο περιθώριο. Ένα ακόμα σύνθημα εναντίον της Ε.Ο.Κ. που είχε χρησιμοποιήσει το ΠΑ.ΣΟ.Κ. ήταν «Ε.Ο.Κ., ο λάκος των λεόντων». ^{[εκκρεμεί παραπομπή]}

Κατ' άλλους η «αντιαμερικανική» και «αντιευρωπαϊκή» του προεκλογική στάση, ήταν καθαρά για εσωτερική κατανάλωση διότι κατά την περίοδο διακυβέρνησής του η Ελλάδα ούτε από την Ε.Ο.Κ. ούτε από το ΝΑΤΟ αποχώρησε και η σύμβαση με την αμερικανική κυβέρνηση για τις αμερικανικές βάσεις ανανεώθηκε χωρίς ουσιαστικές τροποποιήσεις. Την ίδια περίοδο η ελληνική κυβέρνηση ουδέποτε αρνήθηκε ούτε την παροχή οικονομικής βοήθειας από την Ε.Ο.Κ., ούτε την παροχή στρατιωτικής βοήθειας από τις Η.Π.Α.

Ο Παπανδρέου ως πρωθυπουργός, αποφάσισε να μην επιδιώξει την αποχώρηση από την Ε.Ο.Κ., αλλά να εργαστεί για τη βελτίωση των όρων ένταξης της Ελλάδας και την άσκηση επιρροής στη διαμόρφωση της πολιτικής και στη λήψη των αποφάσεων της Κοινότητας. Η πρώτη επίσημη «συνολική τοποθέτηση» της κυβέρνησης του πάνω στη διαπραγμάτευση της Εντολής (και την Κοινότητα στο σύνολό της) έγινε μια εβδομάδα μετά τις εκλογές, στις 26 Οκτωβρίου 1981, στο Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων, από τον τότε Υφυπουργό Εξωτερικών Ασημάκη Φωτήλα. Το κείμενο που κατατέθηκε ήταν πολύ σημαντικό, γιατί έθεσε με σαφήνεια, όχι μόνο τα προβλήματα που αντιμετώπιζε η Ελληνική οικονομία, αλλά προχωρούσε και σε προτάσεις πολιτικής της Κοινότητας, «προκειμένου να γεφυρωθούν οι διαπεριφερειακές ανισότητες και να ενισχυθούν οι χώρες του Νότου της Ευρώπης». Στην πραγματικότητα ο Ανδρέας Παπανδρέου δεν ήταν αντιευρωπαίος αφού τελικά η Ελλάδα ποτέ δεν αποχώρησε από την Ε.Ε. αλλά πολύ «σκληρός διαπραγματευτής», θεωρούσε ότι η παρουσία της Ελλάδας τόσο Ευρώπη όσο και το ΝΑΤΟ θα ήταν επιζήμια για το εθνικό συμφέρον αν δεν συμμετείχε «ισότιμα» με τα άλλα κράτη-μέλη. Για τον λόγο αυτό λίγους μήνες μετά την ανάληψη της διακυβέρνησης της χώρας πήρε μια θεαματική πρωτοβουλία. Κατέθεσε μνημόνιο στην Ε.Ο.Κ. με το οποίο ουσιαστικά ζήτησε την επαναδιαπραγμάτευση των όρων ένταξης της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Η πρότασή του απορρίφθηκε ^[9] Η Ελλάδα εντάχθηκε στην Ε.Ο.Κ. με τους ίδιους όρους με τα άλλα μέλη και επομένως εντάχθηκε ισότιμα. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι τότε τα μέλη της Ε.Ο.Κ. είχαν δικαίωμα βέτο για όλα τα θέματα αντίθετα με ότι συμβαίνει σήμερα.

Τον Μάρτιο του 1985, με πρότασή του ^[10], το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καθιέρωσε τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα (Μ.Ο.Π.), ένα ολοκληρωμένο στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης, η εφαρμογή του οποίου στόχευε στη βελτίωση των κοινωνικοοικονομικών διαρθρώσεων στις λιγότερο ανεπτυγμένες περιοχές της Κοινότητας.Τα έξι από τα επτά Προγράμματα των MOΠ αντιστοιχούσαν στα έξι Διαμερίσματα που ήταν τότε χωρισμένη η Ελλάδα (Βόρεια Ελλάδα, Δυτική Ελλάδα, Κεντρική Ελλάδα, Νήσοι Αιγαίου, Κρήτη και Αττική), ενώ το τελευταίο ήταν θεματικό (MOΠ Πληροφορικής). Η εφαρμογή των Μ.Ο.Π. στην Ελλάδα έγινε αρχικά την περίοδο 1983-1989 ενώ επεκτάθηκαν χρονικά μέχρι το 1993. Πάντως, σύμφωνα με μελέτη της Τράπεζας της Ελλάδας ^[11] "η εφαρµογή των ΜΟΠ στην Ελλάδα δεν ήταν ικανοποιητική λόγω ανεπαρκούς προετοιµασίας και έλλειψης εµπειρίας. Αυτό προκύπτει από το γεγονός ότι τα κονδύλια των ΜΟΠ µεταφέρθηκαν χρονικά και ενσωµατώθηκαν στο ΚΠΣ 1989-93."

Ήταν ιδιαίτερα ενεργητικός και δραστήριος πολιτικός, δεν παρακολουθούσε απλά το διεθνές πολιτικό σκηνικό αλλά συμμετείχε ενεργά σε αυτό δημιουργώντας κινήσεις και παίρνοντας πρωτοβουλίες για την επίλυση διαφόρων διεθνών προβλημάτων, συχνά όμως χωρίς αποτελέσματα.

[Επεξεργασία] Διεθνής παρουσία - Πολιτικές πρωτοβουλίες

Η εξωτερική του πολιτική ήταν αμφιλεγόμενη. Ήταν κατά των Αμερικάνων και γενικά κατά της Δύσης. Υποστήριζε τις αραβικές χώρες και τον λεγόμενο αδέσμευτο κόσμο και θεωρούσε ότι η Ελλάδα ανήκει εκεί.

Τον Φεβρουάριο του 1977, οκτώ μήνες μετά την αεροπειρατεία σε κάποιο αεροπλάνο της Air-France με Ισραηλινούς επιβάτες που τελικά μεταφέρθηκαν από το Τελ Αβίβ στο Εντέμπε της Ουγκάντα, ο Παπανδρέου επαίνεσε τον ηγέτη της Ουγκάντα Ίντι Αμίν: «Μάχεται εναντίων των μητροπολιτικών κέντρων της Δύσης και ο ίδιος αποτελεί στόχο τους. Αυτό από μόνο τούτον τοποθετεί, στην παγκόσμια σκακιέρα, στον χώρο των αντι-ιμπεριαλιστικών δυνάμεων».^[12] Αργότερα το 1977, ο Παπανδρέου ταξίδεψε στην Λιβύη του Μουαμάρ Καντάφι, για το καθεστώς του οποίου δήλωνε ότι «δεν ήταν στρατιωτική δικτατορία. Το αντίθετο μάλιστα. Πρόκειται για μια διακυβέρνηση στα πρότυπα του δήμου των αρχαίων Αθηναίων».^[13]

Άριστες σχέσεις όμως είχε και γενικά με τον αραβικό κόσμο, ήταν υπέρ ενός ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους και διατηρούσε στενή φιλία με τον ηγέτη των παλαιστινίων Γιασέρ Αραφάτ και τον ηγέτη της Λιβύης Μουαμάρ Καντάφι. Για αυτές τις ιδιαίτερα φιλικές του σχέσεις ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε κατηγορηθεί από Δυτικούς κύκλους για υπόθαλψη της διεθνούς τρομοκρατίας ^[14], ειδικά αφότου αποδείχτηκε^[15] ότι η Λιβύη του Καντάφι είχε στηρίξει το τρομοκρατικό χτύπημα στο Λόκερμπι, το μεγαλύτερο ως την 11-9-2001.

Τον Φεβρουάριο του 1982 ο Ανδρέας Παπανδρέου πραγματοποιεί επίσημη επίσκεψη στην Κύπρο θέλοντας να δείξει στους Κυπρίους αλλά και διεθνώς, την αποφασιστικότητα της κυβέρνησής του να συμπαραταχθεί με τον Ελληνισμό της Κύπρου. Ήταν η πρώτη επίσκεψη Έλληνα πρωθυπουργού, που πραγματοποιήθηκε στην Κύπρο μετά την εισβολή και η οποία πραγματοποιήθηκε παρά τις αντιδράσεις της Τουρκίας, των Ηνωμένων Πολιτειών και άλλων. Λίγο αργότερα τον Σεπτέμβριο του 1982, μετά την εισβολή των Ισραηλινών στο Λίβανο, ο Παλαιστίνιος ηγέτης Γιασέρ Αραφάτ επισκέφθηκε την Αθήνα, ευχαριστώντας την Ελλάδα για την στάση της έναντι των Ισραηλινών. Η κυβέρνηση Παπανδρέου συνέβαλε αποτελεσματικά στην επιχείρηση μεταφοράς των μαχητών της PLO από τον Λίβανο προς την Τυνησία και άλλες αραβικές χώρες με οχηματαγωγά που μίσθωσαν Έλληνες εφοπλιστές με την βοήθεια του Ο.Η.Ε. και της Γαλλικής κυβέρνησης.

Από τις γνωστότερές του πρωτοβουλίες ήταν το 1985 η επιτυχημένη διαιτησία της χώρας μας στη διένεξη Γαλλίας και Λιβύης, οι οποίες υποστήριζαν αντιμαχόμενες δυνάμεις στο Τσαντ, και στην οποία βρέθηκε συμβιβαστική λύση μετά από συνάντηση στην Κρήτη των Παπανδρέου, Μιτεράν, Καντάφι γνωστή ως «Συμφωνία της Ελούντας».

Ο Ανδρέας Παπανδρέου ήταν ένας εκ των 6 ηγετών των Τεσσάρων Ηπείρων (Ευρώπη, Αφρική, Ασία, Αμερική) οι οποίοι πήραν την πρωτοβουλία κίνησης υπέρ της παγκόσμιας ειρήνης και αφοπλισμού των υπερδυνάμεων. Μαζί με τον Ανδρέα Παπανδρέου στην κίνηση των 6 συμμετείχαν ο Σουηδός Πρόεδρος Ούλωφ Πάλμε, η Ινδή Πρωθυπουργός Ίντιρα Γκάντι, ο Πρόεδρος της Αργεντινής Ραούλ Αλφονσίν, ο Πρόεδρος του Μεξικού Μιγκέλ Ντελαμαντρίτ και ο Πρόεδρος της Τανζανίας Τζούλιους Νιερέρε. Δύο από τους παραπάνω ειρηνιστές ηγέτες, ο Ούλωφ Πάλμε και η Ίντιρα Γκάντι δολοφονήθηκαν κάτω από παράξενες συνθήκες. Ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε άριστες σχέσεις με πολλούς Ευρωπαίους ηγέτες. Ο Φρανσουά Μιτεράν, ο Ούλωφ Πάλμε και ο Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς ήταν μερικοί από αυτούς.

Από μερίδα του διεθνούς και κυρίως του δυτικού τύπου της εποχής, ο Ανδρέας Παπανδρέου χαρακτηρίστηκε ως λαϊκιστής ^{[16] [17] [18] [19]}. Χαρακτηρισμός που φαίνεται να επιβεβαιώνεται από τους έλληνες πολιτικούς επιστήμονες που χαρακτήρισαν την δεκαετία του ‘80 ως «δεκαετία του λαϊκισμού»^[20].

[Επεξεργασία] Το σκάνδαλο Κοσκωτά και η πτώση της κυβέρνησης

Το 1988, ξεσπά το οικονομικό σκάνδαλο Κοσκωτά στο οποίο εμφανίζεται ότι ενεπλάκησαν στελέχη της τότε κυβέρνησης, αλλά και ο ίδιος ο Ανδρέας Παπανδρέου. Ο Παπανδρέου χαρακτήρισε τις κατηγορίες εναντίων του ως μια συνομωσία των «σκοτεινών αντιδραστικών δυνάμεων» και των «ξένων κύκλων» για να «αποσταθεροποιήσουν» την Ελλάδα. Ακολουθεί περίοδος μεγάλης πολιτικής έντασης. Την ίδια χρονιά ο Ανδρέας Παπανδρέου οδηγείται εσπευσμένα στο Νοσοκομείο Χέρφιλντ του Λονδίνου και υποβάλλεται σε σοβαρή εγχείρηση καρδιάς από τον διάσημο Αιγύπτιο καρδιοχειρουργό Γιακούμπ. Τα γεγονότα αυτά οδηγούν στην πτώση της κυβέρνησης του ΠΑ.ΣΟ.Κ. κατά τις εκλογές του Ιουνίου του 1989. Ο Ανδρέας Παπανδρέου γνωρίζοντας πως θα χάσει τις εκλογές πέρασε έναν καινούργιο εκλογικό νόμο. Αντίθετα με τον παλιό, ο οποίος ενίσχυε την πολιτική σταθερότητα δίνοντας επιπλέον έδρες στο κόμμα που έπαιρνε τις περισσότερες ψήφους, ο νέος νόμος ακολούθησε το ισραηλινό παράδειγμα της καθαρής αναλογικής αντιπροσώπευσης, καθιστώντας έτσι αδύνατο για οποιαδήποτε κόμμα να σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση.

Την περίοδο της συγκυβέρνησης Τζανή Τζαννετάκη οι βουλευτές της Ν.Δ. και του Συνασπισμού παραπέμπουν τον Ανδρέα Παπανδρέου στο Ειδικό Δικαστήριο το οποίο τον αθωώνει με ψήφους 7 προς 6 για τις κατηγορίες περί εμπλοκής του στο σκάνδαλο Κοσκωτά, αλλά και για υποκλοπές τηλεφωνικών συνδιαλέξεων από την Ε.Υ.Π. (Κ.Υ.Π.). Η δίκη για το σκάνδαλο Κοσκωτά άρχισε στις 16 Μαρτίου 1991, στην οποία δεν παρέστη ο ίδιος, καταγγέλλοντάς την ως μεθόδευση των πολιτικών του αντιπάλων και σκευωρία εις βάρος του και εις βάρος του ΠΑ.ΣΟ.Κ. Στη δίκη αυτή καταδικάστηκαν ο Δημήτρης Τσοβόλας και ο Γιώργος Πέτσος, ενώ ο συγκατηγορούμενός τους Μένιος Κουτσόγιωργας απεβίωσε κατά τη διάρκεια της δίκης.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου ανέλαβε το μερίδιο της πολιτικής του ευθύνης όχι μόνο διότι στην περίοδο που δραστηριοποιήθηκε ο Γ. Κοσκωτάς ήταν πρωθυπουργός, αλλά και διότι η κυβέρνησή του δεν κατόρθωσε να εμποδίσει την οικονομική αναρρίχηση ενός ανθρώπου χωρίς επιφάνεια που αποδείχθηκε εκ των υστέρων απατεώνας. Αρνήθηκε όμως την οποιαδήποτε σχέση με την ποινική πλευρά της υπόθεσης.

[Επεξεργασία] Η επιστροφή στην εξουσία και το τέλος

Το 1993 ο Ανδρέας Παπανδρέου, απαλλαγμένος πλέον από τις κατηγορίες, επιστρέφει στην εξουσία με άνετη πλειοψηφία. Όμως η περιπέτεια του σκανδάλου Κοσκωτά και η πολιτική ένταση των περασμένων χρόνων έχουν επιβαρύνει πλέον σοβαρά την υγεία του και τον Νοέμβριο του 1995 εισάγεται εσπευσμένα στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο με σοβαρά προβλήματα υγείας. Οι πιέσεις που ασκούνται τον αναγκάζουν να υπογράψει τον |Ιανουάριο του 1996 την παραίτησή του δηλώνοντας ότι τα προβλήματα της χώρας δεν μπορούν να περιμένουν.

Στις 23 Ιουνίου 1996 ο Ανδρέας Παπανδρέου πεθαίνει μετά από οξύ ισχαιμικό επεισόδιο στο σπίτι του στην Εκάλη. Κηδεύεται στις 26 Ιουνίου 1996 με τιμές αρχηγού κράτους και μέσα σε πλήθος κόσμου.

[Επεξεργασία] Παραπομπές και σημειώσεις

1. ↑ Η κρυφή ζωή των πολιτικών [1]
2. ↑ Η διαθήκη σε... δίκη [2]
3. ↑ Φαντάσματα των Βαλκανίων, του Robert D. Kaplan σελ 464
4. ↑ Ευχαριστήρια επιστολή Μαργαρίτας Παπανδρέου στον Πρόεδρο Τζόνσον [3]
5. ↑ ^5,0 5,1 George Alogoskoufis, Lucas Papademos and Richard Portes (eds.), External Constraints on Macroeconomic Policy: The European Experience, Cambridge University Press for CEPR 1
6. ↑ Alexander H Sarris, DP364 Rigidities and Macroeconomic Adjustment under Market Opening: Greece and 1992, January 1990 2
7. ↑ Penn World Tables - Ισοτιμία της δραχμής με το δολάριο [4]
8. ↑ Carmela Martín, Francisco J. Velázquez, "An Assessment of Real Convergence of Less Developed EU Members: Lessons for the CEEC Candidates", European Economy Group, 2001. Σχετική μελέτη, ειδικότερα το γράφημα 2 για την πορεία σύγκλισης και γράφημα 8 για τις ξένες επενδύσεις [5]
9. ↑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ [6]
10. ↑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ [7]
11. ↑ "Ευρωπαϊκοί διαρθρωτικοί πόροι: ο ρόλος τους στην ανάπτυξη της Ελληνικής οικονοµίας", Οικονομικό Δελτίο 17, 7/01, Ευάγγελος Λώλος
12. ↑ Τα Νέα, 28 Φεβρουαρίου 1977. Συνέντευξη με τον Ανδρέα Παπανδρέου
13. ↑ Φαντάσματα των Βαλκανίων, του Robert D. Kaplan σελ 467
14. ↑ ΒΙΒΛΙΟ «ΙΤΑΛΙΑ, ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΦΟΙΤΗΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ ΚΑΙ Ο ΑΝΤΙΔΙΚΤΑΤΟΡΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ» του Νίκου Κλειτσίκα,
15. ↑ Άρθρο σχετικά με το Λόκερμπι. [8] Η κυβέρνηση της Λιβύης για πολύ καιρό υπέθαλπε τους ανθρώπους που αργότερα εκδόθηκαν και καταδικάστηκαν για την μεγαλύτερη τρομοκρατική επίθεση έως το 2001.
16. ↑ La Repubblica : Papandreu: "La Grecia che sogno in pace coi turchi, aperta all´Est" [9] (ιταλική)
17. ↑ Antonio Ferrari, L'Olimpiade dei nuovi greci, Corriere della Sera [10] (ιταλική)
18. ↑ Gustavo Da Silva, Simitis revalida la mayoría absoluta y consuma una histórica entrada en el euro, Periodismo Internacional, 2005 [11] (ισπανική)
19. ↑ Oliver Miles,Kıbrıs engel oluşturmamalı, Radikal [12] (τουρκική)
20. ↑ Yannis Papadopoulos, National-populism in Western Europe: an ambivalent phenomenon, Science & Society, Issue 12 Spring 2004 2

[Επεξεργασία] Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Ίδρυμα Ανδρέα Γ. Παπανδρέου
• Αφιέρωμα Ε.Ρ.Τ. στον Ανδρέα Γ. Παπανδρέου
• ΠΑ.ΣΟ.Κ. - Ο ιδρυτής
• Πρόγραμμα εκδηλώσεων προς τιμήν του Ανδρέα Γ. Παπανδρέου
• Ινστιτούτο Στρατηγικών και Αναπτυξιακών Μελετών (Ι.ΣΤ.Α.ΜΕ.) «Ανδρέας Παπανδρέου»
• elections.gr
• Νίκος Κλειτσίκας, ΠΑΚ - Πανελλήνιο Απελευθερωτικό Κίνημα, Αγνωστα ντοκουμέντα του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα (1968-1974), Προσκήνιο, Αθήνα 2001. Προλογίζουν: Κώστας Τσίμας (Μάρκος), Γιάννης Τσεκούρας (Πύρρος)
• Νίκος Κλειτσίκας, Το ελληνικό φοιτητικό κίνημα και ο αντιδικτατορικός αγώνας στην Ιταλία, Προσκήνιο, Αθήνα 2000. Προλογίζουν: Βάσος Λυσσαρίδης, Πρόεδρος Σοσιαλιστικού Κόμματος ΕΔΕΚ Κύπρου, Μαουρίτσιο Βαλέντζι, Γερουσιαστής της Ιταλικής Δημοκρατίας, Γιολάντα Καπριλιόνε, Καθηγήτρια Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας Πανεπιστημίου Νάπολης Ιταλίας
• Επιμέλεια: Νίκος Κλειτσίκας, Κώστας Τσίμας - Σελίδες Ζωής - Αγώνες για την Ελευθερία και τη Δημοκρατία , Προσκήνιο, Αθήνα 2004. Προλογίζουν: Βάσος Λυσσαρίδης, Πρόεδρος Σοσιαλιστικού Κόμματος ΕΔΕΚ Κύπρου, Βίας Λειβαδάς

Προηγούμενος: Γεώργιος Ράλλης	Πρωθυπουργός της Ελλάδας 21 Οκτωβρίου 1981–2 Ιουλίου 1989	Επόμενος: Τζανής Τζαννετάκης
Προηγούμενος: Κωνσταντίνος Μητσοτάκης	Πρωθυπουργός της Ελλάδας 13 Οκτωβρίου 1993–22 Ιανουαρίου 1996	Επόμενος: Κώστας Σημίτης