Felsefe
Wikipediya ra, ensiklopediya xosere
Felsefe, Alm. Philosophie < Yunanki philo u sophia, yanê ”kamıline ra hezkerdene”.
Esıl ser namekerdena ğeyretê şınasnaen (naskerden) u vênıtena sebebanê verênan u sersebet u unsuranê her çi, yew ki ê hedefê kerdışiê peyêni. No qıse raver antik de ameo gurenaene, deva devê wextê Herakliti de. Platoni çım de felsefe balê xo dano be şınasnaena esti-biyayışi ya ki be ê ebedi u bêpeyniye, awa ke Platon, na zey welatê fıkran be fıkrê hewli u rındiye nıçıke (gıl) de zanıta. Diyalektikê Platoni ra gore raştiya felsefiye ganê (gereke) werênayışo (mışawreo) kritik de xo bımusno u ser bıfino. Aristotelesi de fıkri zey biyayışan zerrey cısmanê eşkeraan de newe ra vıraziyenê (erziyenê werte). Tarixê felsefey de gıraniya mewyzuyan vuriyay, feqet meselê bıngehi (himi) zey verêni mendi.
Duşê ilman de qısaweta felsefey warey u qısmê ilmi yew be yew niya; o gıneno meselan sero, êyê ke disiplinanê yew be yewi de hewna kes nêgeyrao cı (nêameyê tedqiq-kerdene). Exlaq, teoriya şınasnaene (kognitifite), mentıq, felsefey huquqi u ê yaban u cemaeti, yew ki metafiziko ke qısmê xo antolociye, kosmolociye, antropolociye (insanşınasiye) uêb. estê, ni pêro aidê fesefeyê. Ray u adetê fesefey rocawani (ğerbi)o ke gıraniya xo dawa ğeyal u fıkrê biyayışi, ey het de yew ki tesirê raya fesefey Hind u Çini ki kulturê rocawani sero ki zaf biyo.
