Pegwn y Gogledd
Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.
1: Pegwn y gogledd ddaearyddiaethol
2: Pegwn y gogledd magnetaidd
3: Pegwn y gogledd daear-fagnetaidd
4: Pegwn y gogledd anghyraeddadwydod
Ar y ddaear, does dim lle i'r gogledd pegwn y gogledd, ond mae pedwar math wahanol o ddiffinio lle cywir pegwn y gogledd (beth bynnag, mae pob ohynyn ym Môr Arctig):
Taflen Cynnwys |
[golygu] Pegwn y gogledd ddaearyddiaethol
Pegwn y gogledd ddaearyddiaethol yw ar 90 gradd gogledd. Dyma'r echel o gwmpas yr hwn ydy'r ddaear yn troi. Does dim tir yn y fan na, ond fel arfer mae meysydd iâ.
Y taith cyntaf i begwn y gogledd ddaearyddiaethol roedd gan Robert Edwin Peary, Matthew Henson a pedwar dyn Inuit, sef Ootah, Seegloo, Egingway ac Ooqueah. Cyrraedden nhw ar 9 Ebrill, 1909. Beth bynnag, mae rhai pobl yn dweud doedden nhw ddim yn cyrraeth y pegwn, ond lle rhai 30km i'r de, ond oedd Roald Amundsen sydd yn dod o Norwy yn hedfan uwchben uwch pegwn y gogledd mewn awyrlong ym 1926.
[golygu] Pegwn y gogledd magnetaidd
Pegwn y gogledd magnetaidd roedd ar 78°18' gogledd, 104°gorllewin ger Ynys Ellef Ringness, un o'r Ynysoedd Queen Elizabeth yn Canada ym 2003. Dyma'r lle ble mae cwmpawd neu pen o fagnet yn wynebu. Defnyddir y pegwn y gogledd magnetaidd ers 1600.
Y taith cyntaf i begwn y gogledd magnetaidd roedd gan James Clark Ross. Cyraeddodd y pegwn hon ar 1 Mehefin, 1831. Darganfodwyd Roald Amundsen pegwn y gogledd magnetaidd mewn lle typyn wahanol ym 1903. Mewn gwirionedd, mae pegwn magnetaidd yn symyd am dypyn pob blwydden, rhwng 2001 a 2003 tua 40km pob blwydden.
[golygu] Pegwn y gogledd daear-fagnetaidd
Pegwn y gogledd daear-fagnetaidd yw ar 78°30' gogledd, 69°gorllewin, ger Thule a'r Lasynys. Dyma ble mae Aurora Borealis yn codi.
Taith cyntaf a cyraeddodd y pegwn hon roedd gan David Hempleman-Adams ym 1992.
[golygu] Pegwn y gogledd anghyraeddadwydod
Pegwn y gogledd anghyraeddadwydod yw ar 84°03' gogledd, 174°51' gorllewin. Dyma'r lle pellach o bob arfordir mewn Môr Arctaidd)
Hedfanodd Syr Hubert Wilkins mewn awyren uwchben uwch y pegwn hon ym 1927 ac ym 1958 cyrraeddodd llong o Rwsia'r lle.
